Ухраб
«Ухраб» (руск.: «Ухряб») — апавяданне рускага пісьменніка Віктара Пялевіна, апублікаванае ў 1991 годзе ў зборніку «Сіні ліхтар».
| Ухраб | |
|---|---|
| руск.: Ухряб | |
| Жанр | апавяданне |
| Аўтар | Віктар Алегавіч Пялевін |
| Мова арыгінала | руская |
| Дата першай публікацыі | 1991 |
Змест правіць
Падзеі ў апавяданні адбываюцца ў савецкі час (мяркуючы па рэпліцы «у нас за гэтыя семдзесят гадоў столькі незразумелага набралася» — у другой палове 1980-х гадоў).
Герой апавядання гуманітарый на пенсіі Маралаў, каб не адчуваць сябе канчаткова пенсіянерам, адказвае на лісты чытачоў у часопісы, напрыклад, на пытанне школьніка: «Навошта я жыву?» У астатні час ён гутарыць з адзіным вучнем на агульнафіласофскія тэмы. І вось, падчас чарговай п’янай гутаркі, ён выказвае нечаканую думку, што Бог — персаніфікаванае абагульненне ўсяго незразумелага ў асобнай краіне. Ён аб’ектыўна існуе, і яму адпавядае пэўная рэлігійная містыка.
Назаўтра пасля пахмелля высвятляецца, што ідэя ўкаранілася ў душы яе вынаходніка ў выглядзе дзіўнага слова «ухраб». Герой пачынае бачыць ўсюдыісны «ухраб» ўсюды: у гуках разрубання мяса, ў схаваным выглядзе ў класікаў літаратуры («вось-с, з’еў двух рабчыкаў, ды яшчэ…»), у выглядзе акраверша ў лозунгах («Поспеху удзельнікам XI міжнароднага фестывалю за раззбраенне і атамную бяспеку!»), у паслядоўнасці карцін на сцяне (лапух, рабіна).
Паступова новае мясцовае боства становіцца маніякальным запалам героя, ён бачыць сябе заціснутым паміж двума «ухрабамі» як у прэсы, а ён не згаджаецца яшчэ прызнаць сябе ім, хоць гэта несумленна, бо «ухраб» і ўнутры. Манія прыводзіць да добраахвотнай смерці героя — за горадам у заснежанай яме, якая ўяўляецца яму «ухрабом-сырцом ў першапачатковым выглядзе», што і з’яўляецца натуральным канцом апавядання, апошняя, дзявятая глава якога складаецца з аднаго сказа: «Знайшлі яго праз два дні — лыжнікі, па чырвонай шкарпэтцы, якая тырчала са снегу».
Крытыка правіць
На думку літаратуразнаўцы Т. В. Шчучкінай, герой «Ухраба», як і ў большасці іншых ранніх апавяданняў Пялевіна, у нейкі момант ўсведамляе бессэнсоўнасць навакольнага свету. І герой павінен змірыцца, бо іншага выйсця ў яго няма. Раптам у яго адбываецца азарэнне, і ўвесь сэнс навакольнага свету зводзіцца да слова «ухраб»[1].
Слова «ухраб» паўстае ў выглядзе ідэі ў платонаўскім сэнсе, ідэальнай мадэлі быцця. У фінале апавядання на Маралава «ухраб глядзеў адусюль». Так Пялевін дэманструе ідэю абсурду быцця[2].
У апавяданні «Ухраб» Пялевін выкарыстоўвае прыём славеснай гульні: сумяшчэнне частак слоў, якія стаяць побач, з мэтай стварэння новага сэнсу. Падобны прыём быў выкарыстаны аўтарам у далейшым у рамане «Шлем жаху». Гэты прыём стварае эфект непазбежнасці для героя «Ухраба». Як адзначаў філолаг В. В. Дзесятаў, «ухраб штурмуе свядомасць Маралава, „кандэнсуючыся“ з розных тэкстаў»[3].
Некаторыя крытыкі мяркуюць, што ў апавяданні «Ухраб» Пялевін абапіраецца на ідэі і прыёмы Уладзіміра Набокава[4].
Зноскі
- ↑ Щучкина Т. В. Циклическое единство малой прозы В. Пелевина (сборник рассказов «Синий фонарь») // Вестник Санкт-Петербургского университета. Язык и литература. 2009.
- ↑ Колмакова О. А. Игровая поэтика русской прозы рубежа XX—XXI вв // Вестник Бурятского государственного университета. Педагогика. Филология. Философия. 10(3)/2014.
- ↑ Куликова Е. А. «Шлем ужаса» В. Пелевина и пьеса Э. Ионеско «Носорог»: преемственность мотива превращения // Филология и человек. 2013. № 1.
- ↑ Камратова М. А. Тоталитарные системы прошлого и настоящего: интертекстуальный анализ повести В. Пелевина «Зенитные кодексы Аль-Эфесби» // Сибирский филологический журнал. 2014