Шкала Кардашова
Шкала Кардашова — метад вымярэння тэхналагічнага развіцця цывілізацыі, заснаваны на колькасці энэргіі, якую цывілізацыя можа выкарыстоўваць для сваіх патрэб. Быў прапанаваны савецкім радыёастраномам Мікалаем Кардашовым у творы «Перадача інфармацыі пазазямным цывілізацыям», апублікаваным у «Астранамічным часопісе» у 1964 г.
Шкала вызначае тры катэгорыі, які маюць назвы адпаведна тып I, II i III. Цывілізацыя І тыпу выкарыстоўвае ўсе даступныя рэсурсы, якія маюцца на яе роднай планеце; цывілізацыя ІІ тыпу — утаймоўвае ўсю энергію сваёй зоркі; ІІІ тыпу — сваёй галактыкі.
Шкала з'яўляецца гіпатэтычнай і, з пункту погляду сучаснай цывілізацыі, вельмі спекуляцыйнай. Разам з тым, яна адлюстроўвае энергаспажыванне цывілізацыі ў касмічнай перспектыве. Шкала выкарыстоўвалася для пошуку астраномамі цывілізацый у суседніх галактыках[1].
Прапанаваны таксама пашырэнні шкалы да яшчэ больш гіпатэтычных цывілізацый тыпу IV, здольных выкарыстоўваць рэсурсы цэлага Сусвету, і тыпу V, які кіруе выпадковым мноствам сусветаў (мультыверсумам). Таксама было прапанавана дапоўніць колькасны крытэрый энергаспажывання такімі колькаснымі паказчыкамі, як, напрыклад, «валоданне ў дасканаласці» планетай, сістэмай ці галактыкай (дасягненне поўнага кантролю над працэсамі, якія ў іх адбываюцца), альбо (дапаўненне класіфікацыі Карлам Саганам) разглядаць акрамя колькасці утылізуемай энергіі колькасць кантралюемай цывілізацыяй інфармацыі.
Апісанне тыпаў правіць
Тып 1 правіць
Цывілізацыя, энергаспажыванне якой параўнальнае з магутнасцю, якую атрымлівае планета ад цэнтральнай зоркі і энергетычных крыніц самой планеты. Ацэнка энергаспажывання — прыкладна 1016-1017 Вт.
Тып 2 правіць
Цывілізацыя, энергаспажыванне якой параўнальнае з магутнасцю цэнтральнай зоркі планетнай сістэмы. Ацэнка энергаспажывання — прыкладна 4·1026 Вт. Адна з гіпатэтычных формаў цывілізацый другога тыпу - цывілізацыя сферы Дайсана.
Тып 3 правіць
Цывілізацыя, энергаспажыванне якой параўнальнае з магутнасцю галактыкі. Ацэнка энергаспажывання — прыкладна 4·1037 Вт.
Не ўваходзячы ў тэорыю Тып 4 правіць
Цывілізацыя, энергаспажыванне якой параўнальнае з магутнасцю Сусвету. Ацэнка энергаспажывання — 1049-1050 Вт.
Шкала пісьменніка-фантаста Хельге Каутца правіць
Перапрацаваная шкала, якая ўключае новыя тыпы, па версіі пісьменніка-фантаста Хельге Каутца:
Цывілізацыя 0 тыпу: Цывілізацыі 0 тыпу з'яўляюцца перад-індустрыяльнымі ці, у лепшым выпадку, цывілізацыямі на першым этапе касмічнай экспансіі. Дадзены тып выкарыстоўвае большую частку даступных энергетычных рэсурсаў планеты. Найбольш блізкім аналагам будзе чалавецтва ў пачатку XXI стагоддзя. Верагодна, шмат якія цывілізацыі гэтага тыпу смазнішчаюцца ў працэсе пераходу на новы ўзровень развіцця.
Цывілізацыя I тыпу: Планетарная цывілізацыя выкарыстоўвае рэсурсы сваёй планеты поўнасцю. Планеты яе зорнай сістэмы каланізуюцца і робяцца часткай рэсурснай базы. Вельмі часта дадзены этап робіцца для цывілізацыі пасткай: яна ўваходзіць у стан самадастатковасці, накіроўваючы рэсурсы на віртуальнае развіццё, замест далейшай экспансіі. Шмат якія з цывілізацый гэтага тыпу спыняюць сваё існаванне ў выніку катастрафічных змен роднай зоркі - напрыклад, пераўтварэння яе ў новую ці звышновую зорку.
Цывілізацыя II тыпу: Такія цывілізацыі вельмі рэдкія. Звычайна, яны існуюць ужо некалькі міліёнаў гадоў. Яны выкарыстоўваюць усю даступную энергію іх зорнай сістэмы і ўжо змаглі ажыццявіць міжзорныя падарожжы і каланізацыю планет у іншых зорных сістэмах. Цывілізацыі ІІ тыпу перажылі сваё юнацтва, пераадолелі неспакойны час. Шансы працягнуць сваё развіццё рэзка ўзрастаюць у гэтай кропцы.
Цывілізацыі III тыпу: Вызначаецца як цывілізацыя, якая здольная выкарыстоўваць энергію ўсёй галактыкі. Яны рэдка сустракаюцца нават у маштабе сусвету. Нават па празмерна ліберальнай ацэнцы, іх колькасць ва ўсіх вядомых галактычных кластарах не будзе перавышаць сотню. Гэты ўзровень практычна недасягальны для аднаго віда. Каб дасягнуць такога ўзроўню развіцця, патрабуецца аб'яднанне у адзінае цэлае шматлікіх рас.
Цывілізацыя IV тыпа: Дадзены тып цывілізацыі можа выкарыстоўваць увесь аб'ём даступнай энергіі галактычных звышскапленняў.
Цывілізацыя V/Vb тыпа: Любая цывілізацыя, якая развілася да гэтай кропкі, атрымлівае доступ да ўсёй энергіі Сусвету. Тэарэтычна яны здольны змяняць асобныя ці ўсе законы гэтага сусвету.
Цывілізацыі VI тыпа: Поўнасцю гіпатэтычная цывілізацыя, якая можа выкарыстоўваць энергію некалькіх сусветаў, змяняць у іх фізічныя законы і нават прадухіліць цеплавую смерць роднага сусвету, каб існаваць вечна.
Крытыка правіць
Сцвяржалася, што, паколькі мы не можам зразумець развітыя цывілізацыі, то мы і не здольныя прадказаць іх паводзіны, такім чынам візуалізацыя кардашова на будзе адлюстроўваць тое, што рэальна адбываецца з перадавой цывілізацыяй. Гэты аргумент быў у прыватнасці прапанаваны ў кнізе Evolving the Alien:The science of extraterrestrisl Live.
Таксама, паколькі шкала Кардашова звязвае ўзровень цывілізацыі з энергіяй, якую яна здольная выкарыстоўваць, яна «наказвае» цывілізацыі, якія павышаюць эфектыўнасць выкарыстання энергіі ці не імкнуцца да энергетычнай экспансіі.
Вельмі верагодна, што само размеркаванне ўзроўню развіцця цывілізацый па ўзроўні спажывання энергіі (па ўзрастаючай)зусім не карэктнае, паколькі найбольш верагодна якраз зніжэнне агульнага энергаспажывання цывілізацыі з павышэннем узроўня тэхналогій. Такім чынам, трэба казаць не аб узрастанні пастаяннага энергаспажывання да ўзроўню, параўнальнага з магутнасцю галактыкі альбо, у крайнім выпадку, Сусвету, а аб магчымасці атрымання любой дасягальнай ў прынцыпе колькасці энергіі ў выпадку неабходнасці.
Гл. таксама правіць
Зноскі
- ↑ admin. Астрономы не смогли найти следы других цивилизаций в космосе.(недаступная спасылка)
Літаратура правіць
- Кардашёв Н. С. Космология и цивилизации //Древняя астрономия: небо и человек (1997)
- Holdren, John P.; Carl Kaysen. environmental change and the Human condition (pdf)(недаступная спасылка). Bulletin Fall 24-31 (2003). Архівавана з першакрыніцы 14 ліпеня 2006. Праверана 2 студзеня 2016.
- Бережной С. В. (2012). "Толкование сверхцивилизаций". «Мир фантастики». 105.
{{cite journal}}: Невядомы параметр|month=ігнараваны (даведка)