Інтэлігенцыя

Тэрмін інтэлігенцыя выкарыстоўваецца ў функцыянальным і сацыяльным значэннях.

• У функцыянальным (першапачатковым) сэнсе слова выкарыстоўвалася ў лацінскай мове, паказваючы на ​​шырокі спектр разумовай дзейнасці.
• У сацыяльным значэнні слова стала выкарыстоўвацца з сярэдзіны або другой паловы XIX стагоддзя ў дачыненні да грамадскай групы людзей, якая валодае крытычным спосабам мыслення, высокай ступенню рэфлексіі, здольнасцю да сістэматызацыі ведаў і досведу.

У мностве слоўнікаў фармулюецца як пласт «людзей, прафесійна занятых разумовай працай».

Для характарыстыкі грамадскай групы інтэлігенцыі бацька тэорыі інтэлігенцыі Віталь Тепикин прапанаваў выкарыстоўваць 10 універсальных прыкмет:

1) перадавыя для свайго часу маральныя ідэалы, чуласць да бліжняга, такт і мяккасць ў праявах;     

2) актыўная разумовая праца і бесперапыннае самаадукацыя;     

3) патрыятызм, заснаваны на веры ў свой народ і самаахвярнай, невычэрпнай любові да малой і вялікай Радзіме;     

4) творчая нястомнасць усіх атрадаў інтэлігенцыі (а не толькі мастацкай яе часткі, як многімі прынята лічыць), падзвіжніцтва;

5) незалежнасць, імкненне да свабоды самавыяўлення і здабыццё ў ёй сябе;

6) крытычнае стаўленне да дзеючай улады, асуджэнне любых праяў несправядлівасці, антигуманизма, антыдэмакратызм;

7) вернасць сваім перакананням, падказаў сумленнем, у самых цяжкіх умовах і нават схільнасць да самаадрачэння;     

8) неадназначнае ўспрыманне рэчаіснасці, што вядзе да палітычных ваганняў, а часам - і праявы кансерватызму;     

9) абвостранае пачуццё крыўды ў сілу нерэалізаванасці (рэальнай ці ўяўнай), што часам прыводзіць да лімітавай замкнёнасці інтэлігента;

10) перыядычнае неразуменне, непрыманне адзін аднаго прадстаўнікамі розных атрадаў інтэлігенцыі, а таксама аднаго атрада, што выклікана прыступамі эгаізму і імпульсіўнасці (часцей за ўсё характэрна для мастацкай інтэлігенцыі).