Аазай

Ааза́й (в’етн.: áo dài, цьы-ном 襖𨱽, 奥黛) — в’етнамскі касцюм, пераважна жаночы. У сучаснай форме гэта доўгая шаўковая кашуля, надзетая па-над штанамі. На в’етнамскай мове слова «аазай» азначае доўгую кашулю або сукенку. У сучасным жыцці аазай носяць в’етнамскія жанчыны на святочных мерапрыемствах, ва ўрачыстай абстаноўцы, і ён таксама з’яўляецца форменным касцюмам школьніц, студэнтак і супрацоўніц многіх кампаній ва В’етнаме.

Дзяўчына ў белым аазай

Танцоркі ў фіялетавых аазай

Гісторыя

Аатытхан (да XVII стагоддзя)

Паходжанне аазая да канца не высветлена. Мяркуючы па малюнках, выразаных на бронзавых барабанах Нгоклу дзясяткі стагоддзяў таму назад, першы аазай быў зроблены са звярыных шкур і птушыных пёраў яшчэ да дынастыі сясцёр Чынг (38-42 гг.). З пачуцця павагі да сваіх бацькоў і бацькоў мужа в’етнамскія жанчыны ў тагачасны час насілі не аазай з двума крысамі, а аатытхан з чатырма крысамі, якія сімвалізуюць бацькоў шлюбнай пары.

Аангутхан (XVII—XIX стагоддзя)

Лічыцца, што адзін з князёў Нгуен — князь Ву Выонг (Нгуен Фук Кхаат, або князь Ву, 1738—1765) стварыў аазай.

Пры імператары Зя Лонгу (1802—1819) у фасоне аазай з чатырма крысамі было зроблена змяненне, замяніўшы 4 крысы на 5. Аангутхан насілі дваране і гараджане. Чатыры асноўныя крысы аазая сімвалізуюць бацькоў шлюбнай пары, а пятая — самага чалавека, які яго носіць. Пяць гузікаў сімвалізуюць пяць элементаў выхавання чалавечнасці па канфуцыянскай філасофіі: дабрыня, ветлівасць, высакароднасць, розум і адданасць. Яны таксама служаць сімвалам пяці вядомых у той час планет Сонечнай сістэмы: Меркурый, Венера, Марс, Юпітэр і Сатурн. Карычневы або чорны аазай ў тыя гады падпяразвалі рознакаляровым поясам. На святах жанчыны насілі аазай у камплекце з шырокім плоскаім капелюшом з маленькімі палямі (нонкуайтхаа) і з чорнай галаўной хусткай макуа (у той час канічнага капялюша нонла яшчэ не было).

Аазай мадэляў Ле Мура і Ле Фо (1932—1935)

У пачатку XX стагоддзя разам з эканамічнымі новаўвядзеннямі змяніўся і падыход да выбару тканіны і фасону жаночай адзення. У В’етнаме сталі выкарыстоўвацца рознакаляровыя тканіны многіх гатункаў. Найбольш сур’ёзнымі сталі змены, унесеныя 1934 годзе пад уплывам заходняй культуры мастаком Ле Мурам (сапраўднае імя — Нгуен Кат Тыонг). Выданнем часопіса «Прыгажосць-1934», арганізацыяй публічных паказаў новых мадэляў аазая, а таксама правядзеннем мерапрыемстваў па папулярызацыі аксесуараў Ле Мур унёс істотны ўклад у развіццё аазая.

У гэты перыяд іншы мастак, Ле Фо, таксама асучасніў аазай, дзякуючы чаму той набыў новы выгляд, не выходзячы за межы традыцыйнага сілуэту.

Аазай з адкрытым каўняром (з 1958 года)

Аазай хюэскіх школьніц

У канцы 1958 года моладзевы аазай з адкрытым каўняром ўпершыню з’явіўся на поўдні В’етнама, у Сайгоне (Сучасны Хашымін). Колер такіх аазаеў вар’іруецца ад чорнага, карычневага да чырвонага, блакітнага і белага, выкарыстоўваюцца ўзорыстыя тканіны.

Асаблівасці аазай

Бакавы разрэз на сукенцы аазай залежыць ад рэгіёну, узросту, а таксама мяняўся на працягу гісторыі краіны. У жанчын цэнтральнага рэгіёну В’етнама разрэз нізкі, звычайна на некалькі сантыметраў ніжэй пояса, а ў паўднёвых рэгіёнах — на такую ж адлегласць вышэй пояса.

Акрамя таго, з-за мноства адпаведных уласнай постаці параметраў, вытворчасць аазаеў нельга паставіць на паток у прамысловым маштабе. Кожная сукенка шыецца індывідуальна для канкрэтнага кліента, а пры невялікай змене фігуры трэба замаўляць іншую, паколькі аазай вельмі складана перашыць.

Аазай — сімвал В’етнама

Аазай з высокім каўняром, двума крысамі, падшыты шоўкам і сеткай, звычайна ўпрыгожваецца кветкавай, арнаментальнай або сюжэтнай вышыўкай. Аозай разам з нагавіцамі з шырокімі калашынамі і нацыянальным капелюшом нонла з’яўляецца адным з сімвалаў сучаснага В’етнама.

В’етнамскія жанчыны носяць аазай на ўрачыстых мерапрыемствах, на Новы год і вяселльныя ўрачыстасці. Для такіх выпадкаў звычайна выбіраюць сукенкі чырвонага колеру, які сімвалізуе шчасце і поспех, а фасон залежыць ад прафесіі і ўзросту носьбіта, а таксама значнасці самога свята. У многіх кампаніях аазай з’яўляецца форменнай вопраткай для прыёму гасцей або кліентаў. У навучальных установах формай школьніц і студэнтак з’яўляецца аазай белага колеру. Яго носяць і ў паўсядзённым жыцці.

«Дзяўчына ля лілеі»

Існуе мужчынскі варыянт аазая, які адрозніваецца як больш шырокім кроем, так і павялічанай шчыльнасцю тканіны. На ўрачыстых прыёмах в’етнамскія мужчыны носяць аазай як парадны касцюм. У 2006 годзе на арганізаваным у В’етнаме саміце АТЭС кіраўнікі розных краін надзелі в’етнамскі аазай.

Аазай ў мастацтве

Вобраз в’етнамскай дзяўчыны ў аазаі шырока прадстаўлены ў мастацтве. Многія в’етнамскія паэты апісвалі аазай ў сваіх творах, яму прысвечаны сачыненні папулярных кампазітараў, такіх як Фам Зуй і Чынь Конг Шон.

За 8 кіламетраў на паўднёвы захад ад Ханою, паблізу мястэчка Хадонг (з 2000 года ўвайшоў у склад Ханоя) знаходзіцца «шаўковая вёска Ванфук», мясцовыя ткачы якой спрадвеку захоўваюць і ўдасканальваюць старажытныя спосабы ручнога вырабу шаўковых тканін. Нго Тхюі Мьен напісаў для фільма «Белая шаўковая сукенка»(2006) песню на вершы Нгуен Ша «Сукенка з шоўку „хадонг“» (Áo lụa Hà Đông), у загаловак фільма вынесены радкі

У сайгонской спякоце мне раптам стала халаднавата
Таму, што ў цябе сукенка з шоўку «хадонг»

Карціна «Дзяўчына ля лілеі», напісаная ў 1943 годзе мастаком То Нгок Ванам, атрымала шырокую вядомасць.

Спасылкі

• История вьетнамского платья аозай — Lịch sử áo dài Việt Nam (на вьетнамском языке)
• Аозай с 4 полами, Большая Энциклопедия Вьетнама (Áo tứ thân trên BKTT VN) (нявызн.) (2 снежня 1998). Архівавана з першакрыніцы 29 красавіка 2012.
• Дмитрий Чан. Вьетнам в русской Википедии, nuocnga.net (нявызн.) (2 снежня 2011). Архівавана з першакрыніцы 29 красавіка 2012.
• Динь Тхи Фыонг, Нгуен Тхи Ле.. Доклад на конференции, Томск РФ (нявызн.) (2 снежня 2011). Архівавана з першакрыніцы 29 красавіка 2012.
• Показ мод «Вьетнамское платье аозай на протяжении веков» (нявызн.) (2 снежня 2011). Архівавана з першакрыніцы 25 мая 2012.