Альтаміра (пячора): Розніца паміж версіямі

'''Альтамі́ра'''<ref>Напісанне ў адпаведнасці з арт. Альтаміра // {{крыніцы/БЭ|1}}</ref>({{lang-es|La cueva de Altamira}}) — пячора ў [[Іспанія|Іспаніі]] з паліхромным каменным [[жывапіс]]ам эпохі {{нп3нп5|Позні палеаліт|верхняга палеаліту|ru|Поздний палеолит}}. Знаходзіцца на аднайменным лузе за 2 км ад цэнтра гарадка [[Сантыльяна-дэль-Мар]] у [[Кантабрыя|Кантабрыі]], [[Іспанія]], за 30 км на захад ад [[Горад Сантандэр|Сантандэра]].

[[Пячорны жывапіс|Карціны і малюнкі пячоры]] ў асноўным належаць [[Мадленская культура|Мадленскай]] і [[Салютрэ]]йскай культурам, а таксама некаторым іншым, у тым ліку {{нп3нп5|Гравецкая культура|Гравецкай|ru|Граветтская культура}}<ref name="4000antes">{{Cite news |title= El hombre habitó Altamira 4.000 años antes de lo que se pensaba |publisher= EFE |url= http://www.abc.es/20090904/cultura-arqueologia/hombre-habito-altamira-anos-200909041231.html |year= 4 de septiembre de 2009 |format= HTML |work= abc.es |access= 26.4.2012}}</ref> і ранняй {{нп3нп5|Арыньякская культура|Арыньякскай|ru|Ориньякская культура}}, як паказалі апошнія серыі {{нп3нп5|Уран-торыевы метад|уран-торыевага датавання|es|Datación uranio-torio}}<ref name="Science2012">{{cite Harvard|Pike|Hoffmann|García-Díez|Pettitt|2012|p=1410|sp=yes}}</ref><ref name="LasHetal20056-153-156"/><ref name="BerCab-270">{{cite Harvard|Bernaldo de Quirós Guidoltí|Cabrera Valdés|1994|pp=265, 268|sp=yes}}</ref>. Такім чынам, ёсць сведчанні, што пячора выкарыстоўвалася на працягу розных перыядаў агульным часам каля 22 000 гадоў, прыкладна ад 35 600 гадоў таму да 13 000 гадоў таму, калі галоўны ўваход у пячору быў заблакаваны апоўзнем. Усё выкарыстанне прыйшлося на перыяд {{нп3нп5|Позні палеаліт|позняга палеаліту|ru|Поздний палеолит}}<ref name="Science2012"/><ref>{{cite Harvard|García Guinea|1979|p=100|sp=yes}}</ref>.

Стыль большай часткі малюнкаў належыць да так званай {{нп3нп5|Франка-кантабрыйскае мастацтва|франка-кантабрыйскай школы|es|Arte francocantábrico}}, якая характарызуецца рэалізмам прадстаўленых фігур. Паліхромны жывапіс і малюнкі чорнага, чырвонага і охравага колераў паказваюць выявы жывёл і [[Антрапамарфізм|антрапаморфаў]], а таксама абстрактныя і беспрадметныя малюнкі<ref name="UNESCO37" />.

Пячора была абвешчана [[Сусветная спадчына|аб’ектам сусветнай спадчыны]] [[Арганізацыя ААН па пытаннях адукацыі, навукі і культуры (ЮНЕСКА)|ЮНЕСКА]] ў 1985 годзе<ref>{{Cite web|author=Ministerio de Cultura|publisher=Ministerio de Cultura de España|place=España|title=Cueva de Altamira|url=http://museodealtamira.mcu.es/Prehistoria_y_Arte/patrimonio_mundial.html|work=Museo de Altamira|access=26.4.2012}}</ref>. У 2008 годзе аб’ект быў пашыраны 17 іншымі пячорамі [[Краіна Баскаў|Краіны баскаў]], якія цяпер уключаны ў спіс сусветнай спадчыны ў комплексе {{нп3нп5|Пячора Альтаміра і палеалітычнае пячорнае мастацтва Паўночнай Іспаніі||en|Cave of Altamira and Paleolithic Cave Art of Northern Spain}}<ref name="UNESCO37" /><ref>{{cite news |author=El Diario Montañés |title=La Unesco cataloga como Patrimonio de la Humanidad nueve cuevas cántabras |url=http://www.eldiariomontanes.es/20080708/cantabria/unesco-cataloga-como-patrimonio-20080708.html |format=HTML |work=eldiariomontanes.es |edit=editorial Cantabria Interactiva S.L. (Grupo Vocento) |date=8 de julio de 2008 |access=26 de abril de 2012}}</ref>.

Пячора Альтаміра была знойдзена ў 1868 годзе паляўнічым {{нп3нп5|Мадэста Кубільяс|Мадэста Кубільясам Перасам|es|Modesto Cubillas}}, які знайшоў уваход, калі спрабаваў вызваліць свайго сабаку, які засеў у расколах скал падчас пераследу здабычы<ref>{{cite Harvard|García Guinea|1975|p=14|sp=yes}}</ref>. У той час, навіна пра адкрыццё пячоры не мела абсалютна ніякага значэння для людзей у гэтым раёне, бо мясцовасць мае [[карст]]авы рэльеф і характарызуецца наяўнасцю тысяч пячор, адкрыццё яшчэ адной не давала нічога новага<ref name="GG14-15">{{cite Harvard |García Guinea|1979|pp=14–15|sp=yes}}</ref>.

[[Марсэліна Санз дэ Саўтуола]], які быў «проста аматарам-[[Палеанталогія|палеантолагам]]»{{#tag:ref|Як ён сам сябе называў у працы «Кароткія нататкі пра некаторыя дагістарычныя аб'екты правінцыі Сантандэр» ({{lang-es|Breves apuntes sobre algunos objetos prehistóricos de la provincia de Santander}}), згодна публікацыі {{нп3нп5|Мігель Анхель Гарсія Гвінея|Гарсіі Гвінеі|es|Miguel Ángel García Guinea}}<ref>{{cite Harvard|García Guinea|1979|p=27|sp=yes}}</ref>|group="nb"}}, даведаўся пра існаванне пячоры, мусіць, непасрэдна ад Кубільяса, які быў {{нп3нп5|Здольшчына|здольшчыкам|ru|Издольщина}} на яго ферме; аднак, не наведваў яе, прынамсі да 1875, ці, верагодней, нават да 1876 года{{#tag:ref|Ёсць разыходжанні ў фактычнай даце першага візіту ў Альтаміру Саўтуолы. Ёсць толькі ўскосныя спасылкі, узятыя з тэкстаў Саўтуолы або ад трэціх асоб. Гарсія Гвінея сцвярджае дату 1876 {{cite Harvard|García Guinea|1979|p=15}}.|group="nb"}}. Саўтуола агледзеў увесь аб’ём пячоры, разгледзеў некаторыя абстрактныя малюнкі, а чорныя палосы, якія паўтараліся, не палічыў чалавечай працай. Праз чатыры гады, летам 1879 года, Саўтуола вярнуўся ў Альтаміру.

Згодна розных звестак Марыі было ад 7 да 9 гадоў<ref>{{cite Harvard|Coma-Cros, D. y Tello, A.|2006|p=111|sp=yes}}</ref> на гэты момант.|group="nb"}}. Саўтуола быў зацікаўлены {{нп3нп5|раскопкі|раскапаць|ru|Раскопки}} уваход у пячору, каб знайсці рэшткі костак і [[крэмень|крэменяў]], а таксама аб’екты, якія ён бачыў на [[Сусветная выстаўка, 1878|Сусветнай выстаўцы ў Парыжы ў 1878 годзе]]<ref name="GG1979-16-18">{{cite Harvard|García Guinea|1979|pp=16–18|sp=yes}}</ref>.

У наступным, 1880, годзе, Саўтуола апублікаваў невялікую брашуру пад назвай ''Кароткія запіскі пра некаторыя дагістарычныя аб’екты ў правінцыі Сантандэр'' ({{lang-es|Breves apuntes sobre algunos objetos prehistóricos de la provincia de Santander}}). Ён падкрэсліваў [[Першабытнае грамадства|дагістарычнае]] паходжанне карцін і змясціў некалькі малюнкаў-рэпрадукцый. Ён паказаў свае {{нп3нп5|Тэзіс|тэзісы|es|Tesis}} {{нп3нп5|прафесар універсітэта|прафесару|es|Catedrático de universidad}} [[Геалогія|геалогіі]] з {{нп3нп5|Універсітэт Мадрыда|Універсітэта Мадрыда|es|Universidad de Madrid}} {{нп3нп5|Хуан Віланова і Піера|Хуану Віланове|es|Juan Vilanova y Piera}}, які прыняў іх як свае ўласныя. Тым не менш, высновы Саўтуолы не былі прыняты французамі {{нп3нп5|Эміль Картальяк|Картальякам|ru|Картальяк, Эмиль}} і {{нп3нп5|Эдуард Арле|Арле|fr|Édouard Harlé}}, навуковымі экспертамі ў дагістарычных і палеанталагічных даследаваннях Еўропы<ref>{{cite Harvard|El Marqués de Cerralbo|1909|pp=443–449|sp=yes}}</ref><ref>{{cite Harvard|García Guinea|1979|pp=20–26|sp=yes}}</ref>.

Рэалізм сцэн на сценах пячоры быў прычынай першых дыскусій пра яе сапраўднасць. [[Эвалюцыя]], перакладзеная на развіццё чалавечай культуры, прыводзіла да высновы, што старажытныя і дзікія плямёны не мелі мастацтва, а з тых часоў да гэтага часу не назіралася ўстойлівага прагрэсу. Паводле такой логіцы, калі мастацтва з’яўляецца сімвалам цывілізацыі, яно мусіла з’явіцца на апошніх стадыях развіцця чалавека, а не ў дзікіх людзей каменнага веку. Прызнанне пячоры мастацкім творам, зробленым людзьмі [[палеаліт]]у было доўгім працэсам, для якога таксама мелі значэнне даследаванні [[Першабытнае грамадства|першабытнага грамадства]]{{#tag:ref|Прайшло 22 гады з дня выяўлення малюнкаў Альтаміры ў 1880 годзе, калі былі апублікаваныя «Кароткія запіскі…» Саўтуолы, да 1902 года, калі {{нп3нп5|Эміль Картальяк|Картальяк|ru|Картальяк, Эмиль}} выдаў артыкул «Пячора Альтаміры. Мая віна, як скептыка» ({{lang-es|La cueva de Altamira. Mea culpa de un escéptico}}. У артыкуле «1864–1902: прызнанне палеалітычнага мастацтва» ({{lang-es|1864–1902: el reconocimiento del arte paleolítico}} {{cite Harvard|Moro Abadía|González Morales|2004}} даюцца некаторыя вельмі цікавыя гіпотэзы, якія паказваюць, што {{нп3нп5|мабільнае мастацтва|прадметы мабільнага мастацтва|es|Arte mueble}} і побыту могуць разглядацца як вынік {{нп3нп5|Народныя мастацкія промыслы|народнага рамяства|ru|Народные художественные промыслы}}, такім чынам, нішто не перашкаджае прымяненню тэорыі [[Эвалюцыя|эвалюцыйнага развіцця]] да першабытнага мастацтва, але [[пячорны жывапіс]], гравюры і карціны на сценах пячор, асабліва з тэхнічнай якасцю і рэалізмам Альтаміры, абвяргалі такую навуковую логіку<ref name="Almagro1969-110" />. Магчыма прыняцце адкладвалася, бо малюнкі былі выяўленыя ў Іспаніі, а не ва Францыі{{cite Harvard|García Guinea|1979|p=51}}, ці яны не прыйшліся да густу, або якасць малюнкаў была вышэйшай за ўсё вядомае да гэтага{{cite Harvard|Moro Abadía|González Morales|2004}}<ref name="Almagro1969-110" />.|group="nb"}}.

Ні гарачая абарона {{нп3нп5|Хуан Віланова і Піера|Вілановы|es|Juan Vilanova y Piera}} на Міжнародным кангрэсе антрапалогіі і археалогіі, які адбыўся ў [[Горад Лісабон|Лісабоне]] ў 1880 годзе, ні старанні Саўтуолы не давалі вынікаў<ref name="GG1979-40">{{cite Harvard|García Guinea|1979|p=40|sp=yes}}</ref>. Але вядомы ліберальны гуманіст і палітык з Севільі<ref>{{cite Harvard|Sánchez Pérez|2010|pp=9–10|sp=yes}}</ref> {{нп3нп5|Мігель Радрыгез Ферэр||es|Miguel Rodríguez Ferrer}} апублікаваў артыкул у прэстыжным часопісе «{{нп3нп5|La Ilustración Española y Americana|Іспанская і амерыканская ілюстрацыя|en|La Ilustración Española y Americana}}» (1880), гарантаваў сапраўднасць карцін і ўказаў на іх велізарную каштоўнасць<ref>{{cite Harvard|Rodríguez-Ferrer|1880|sp=yes}}</ref><ref>{{cite Harvard|Sánchez Pérez|2010|pp=34–35|sp=yes}}</ref>. {{нп3нп5|Францыска Гінер дэ лос Рыяс|Гінер дэ лос Рыяс|ruen|Francisco Giner de los Ríos}}, дырэктар {{нп3нп5|Вольны інстытут асветы|Вольнага інстытута асветы|es|Institución Libre de Enseñanza}}, ініцыяваў даследаванне географа {{нп3нп5|Рафаэль Торэс Кампас|Рафаэля Торэса|es|Rafael Torres Campos}} і геолага Францыска Кірога, якія выдалі неспрыяльную справаздачу<ref>{{cite Harvard|Múzquiz Pérez-Seoane|1988|p=176|sp=yes}}</ref>, апублікаваную ў бюлетэні інстытута<ref>{{cite Harvard|Torres Campos|Quiroga|1880|pp=161–63|sp=yes}}</ref><ref name="MC1996-56" /><ref>{{cite Harvard |Menéndez|Mas|Mingo|2009|p=70|sp=yes}}</ref>.

Апазіцыя навуковаму прызнанню пячоры шырылася. У Іспаніі, на пасяджэнні іспанскага {{нп3нп5|Сапраўднае Іспанскае таварыства натуральнай гісторыі|Таварыства натуральнай гісторыі|es|Real Sociedad Española de Historia Natural}} 1 снежня 1886 года, дырэктар асацыяцыі іспанскіх гравіроўшчыкаў пастанавіў, што:

Зрушыць сітуацыю з прызнаннем Альтаміры ў станоўчы бок вельмі дапамог [[Анры Брэйль]] са сваёй працай на тэму гэтак званага «насценнага мастацтва» ({{lang-es|El arte parietal}}), якую прадставіў на кангрэсе {{нп3нп5|Французская асацыяцыя садзейнічання развіццю навукі|Французскай асацыяцыі садзейнічання развіццю навукі|fr|Association française pour l'avancement des sciences}}<ref group="nb">''Congrès de l’Association Française pour l’Avancement des Sciences''.</ref> ў 1902 годзе. Гэта праца справакавала значныя змены ў менталітэце даследчыкаў таго часу.

{{нп3нп5|Эміль Картальяк||ru|Картальяк, Эмиль}} быў адным з самых вялікіх праціўнікаў сапраўднасці Альтаміры, але адкрыццё пасля 1895 года гравюр і карцін у французскіх пячорах {{нп3нп5|Пячора Мут|Мут|rues|Cueva de la Mouthe}}{{#tag:ref|{{нп3нп5|Эміль Рыўер||fr|Émile Rivière}}, які выявіў выявы {{нп3нп5|Пячора Мут|Мута|rues|Cueva de la Mouthe}}, згадаў Саўтуолу і яго папярэднікаў, але гэта выклікала новыя спрэчкі {{cite Harvard|Múzquiz Pérez-Seoane|1988|p=179}}.|group="nb"}}, {{нп3нп5|Пячора Камбарэль|Камбарэль|ru|Комбарель}} і [[Пячора Фон-дэ-Гом|Фон-дэ-Гом]] прымусіла яго перагледзець сваю пазіцыю<ref name="Almagro1969-110">{{cite Harvard|Almagro Basch|1969|p=110|sp=yes}}</ref>. Пасля наведвання пячоры, ён напісаў у часопіс ''L’Antropologie'' (1902) артыкул пад назвай «Пячора Альтаміры. Мая віна, як скептыка» ({{lang-es|La cueva de Altamira. Mea culpa de un escéptico}}<ref name="Perejon54">{{cite Harvard|Perejón|2005|p=54|sp=yes}}</ref>). Гэты артыкул прычыніўся да ўсеагульнага прызнання сапраўднасці палеалітычных малюнкаў Альтаміры<ref>{{cite Harvard|Moro Abadía|González Morales|2004|p=119 y 134|sp=yes}}</ref>.

[[Файл:Franco-Cantabrian region Altamira.gif|thumb|450px|Наяўнасць вялікіх мас лёду (белы колер) у {{нп3нп5|Позні палеаліт|познім палеаліце|ru|Поздний палеолит}} значна адсунула берагавую лінію (светла-зялёны колер). Жоўтая кропка на карце паказвае размяшчэнне пячоры Альтаміра, а чырвоныя — іншыя пячоры з мастацкім аздабленнем сцен.]]

Пячора змяшчаецца ў невялікім узгорку вапнавага паходжання часоў {{нп3нп5|пліяцэн|пліяцэну|ru|Плиоцен}}, з уваходам на вышыні 156 метраў над узроўнем мора і каля 120 метраў вышыні над ракой {{нп3нп5|Рака Саха|Саха|ru|Саха (река)}}, якая працякае прыкладна ў дзвюх мілях далей<ref>{{cite Harvard|Álvarez Fernández|2001|pp=167–168|sp=yes}}</ref>. На момант стварэння карцін у Вялікай зале, пячора змяшчалася на 8 або 10 км далей углыб узбярэжжа, чым сёння, паколькі [[Біскайскі заліў]] меў больш нізкі ўзровень. Цяпер адлегласць ад уваходу да берага складае каля 5 км<ref name="Muzquiz86"/><ref>{{cite Harvard|Múzquiz Pérez-Seoane|1988|pp=168–169|sp=yes}}</ref>. Такое размяшчэнне павінна было быць зручным для паляўнічых, таму што гэта дазваляла ім ахопліваць шырокую тэрыторыю і адначасова мець прытулак<ref>{{cite Harvard|Fullola Pericot|2002|p=70|sp=yes}}</ref>.

[[Тэмпература]] і [[Адносная вільготнасць|вільготнасць]] у Вялікай зале пячоры застаюцца больш ці менш пастаяннымі на працягу ўсяго года, як паказалі замеры [[Анры Брэйль|Брэйля]] і {{нп3нп5|Хуга Абермаер|Абермаера|ru|Обермайер, Хуго}}, дыяпазон значэнняў вагаецца ў межах 13,5-14,5 [[градус Цэльсія|°C]] і 94-97 % адпаведна<ref>{{cite Harvard|Breuil|Obermaier|1984|p=20|sp=yes}}</ref>.

Вывучэнне складу пароды было зроблена дзякуючы іспанскім уладам пры ўмове, што кавалак столі пячоры, прааналізаваны ў 1960 доктарам {{нп3нп5|Эрых Пітч|Пітчам|es|Erich Pietsch}}, будзе дакладна вывучаны для стварэння рэплік, якія пасля планавалася размясціць у [[Нацыянальны археалагічны музей, Мадрыд|Нацыянальным археалагічным музеі]] ў [[Горад Мадрыд|Мадрыдзе]] і ў {{нп3нп5|Нямецкі музей, Мюнхен|Нямецкім музеі|ru|Немецкий музей (Мюнхен)}} ў [[Горад Мюнхен|Мюнхене]].

У сучасным плане пячоры цяжка праглядаеца выкарыстанне зоны жытла і вялікай залы з паліхромнымі малюнкамі, аднак падчас стварэння карцін яны былі амаль бесперапыннай прасторай<ref>{{cite Harvard|Lasheras|Fatás|Albert|2002|p=193|sp=yes|text=Эвалюцыя плоскасці пячоры адчула ўплыў апоўзняў і ўмяшання чалавека.}}</ref>. Раскопкі выявілі па меншай меры, пяць асноўных абвальванняў пячоры: адно ў [[Салютрэ|дасалютрэйскі час]], потым у перыядзе салютрэ, адно ў час [[Мадленская культура|мадленскай культуры]] і яшчэ два абвалы, якія, хутчэй за ўсё, адбыліся да канца [[плейстацэн]]у (каля 12 000 гадоў таму). Апоўзні працягваюцца і дасюль, так, пад адзін з іх амаль трапіў {{нп3нп5|Хуга Абермаер|Абермаера|ru|Обермайер, Хуго}} падчас яго раскопак у 1920-х гадах<ref name="GEF250,254">{{cite Harvard|González Echegaray|Freeman|1996|p=250, 254|sp=yes}}</ref>.

Памяшканне служыла для пастаяннага пражывання цягам некалькіх пакаленняў з пачатку {{нп3нп5|Позні палеаліт|Позняга палеаліту|ru|Поздний палеолит}}, або, прынамсі, выкарыстоўвалася для працяглых стаянак, што пацвярджаецца рэчамі, знойдзенымі археолагамі ў бакавых {{нп3нп5|каліба|калібах|be-x-old|Каліба}}, якія былі месцамі прытулку жыхароў пячоры<ref name="LasHetal20056-153-156">{{cite Harvard|Lasheras|Montes|Muñoz|Rasines|2005/2006|pp=153–156|sp=yes}}</ref>. Былі выяўлены цікавыя знаходкі, якія дапамаглі зразумець час засялення і лад жыцця тых людзей.

«Вялікая зала», «Вялікі салон», «Вялікая паліхромная зала», «Зала жывёл», «Вялікая столь»,<ref name="Muzquiz1994-357">{{cite Harvard|Múzquiz Pérez-Seoane|1994|p=357|sp=yes}}</ref> «Зала фрэсак»<ref name="Muzquiz1994-359">{{cite Harvard|Múzquiz Pérez-Seoane|1994|p=359|sp=yes}}</ref> і многія іншыя назвы выкарыстоўваць для другой залы, якая распісана вялікім наборам паліхромных жывапісных малюнкаў. Французскі археолаг {{нп3нп5|Жазеф Дэшэлет||es|Joseph Déchelette}} назваў Альтаміру «[[Сіксцінская капэла|Сіксцінскай капэлай]] [[Чацвярцічны перыяд|чацвярцічнага мастацтва]]»<ref name="UNESCO37"/><ref name="Muzquiz84"/><ref name="ReferenceA"/>. Столь Вялікай залы мае 18 м у даўжыню і 9 м у шырыню, але невялікая вышыня скляпення (ад 110 да 190 см) не дае добрай магчымасці разглядаць роспіс як агульную кампазіцыю<ref name="GG10"/>.

Увогуле, {{нп3нп5|Франка-кантабрыйскае мастацтва|мастацтва франка-кантабрыйскага рэгіёна|es|Arte francocantábrico}} даследчыкі адносяць да верхняга палеаліту, пры гэтым яны адрозніваюць іберыйскі верхні палеаліт і кантабрыйскі верхні палеаліт, як паказана, напрыклад, [[Ігнасіа Барандзіяран Маэсту|Барандзіяранам Маэсту]]<ref>{{cite Harvard|Fullola Pericot|2002|p=64|sp=yes}} спасылаецца на {{cite Harvard|Barandiarán Maestu|1998|p=50|sp=yes}}</ref>.

У адным з даследаванняў, апублікаваных у 2012 годзе, вывучаліся датыроўкі 50 малюнкаў у 11 іспанскіх пячорах, у тым ліку [[цвік]]ападобных знакаў у Вялікай Зале. Метадам уранавых серый быў вызначаны ўзрост мінеральных нацёкаў пад і над старажытнай фарбай. Такім чынам, былі атрыманы мінімальны і максімальны ўзрост малюнкаў<ref>[http://antropogenez.ru/single-news/article/213/ Древнейшее искусство наконец-то датировали] {{ref-ru}}</ref>. Новыя дадзеныя, атрыманыя з дапамогай {{нп3нп5|Уран-торыевы метад|уран-торыевага датавання|es|Datación uranio-torio}}, паказалі, што малюнкі Альтаміры больш старажытныя, чым меркавалі раней, і адносяцца да ранняй {{нп3нп5|Арыньякская культура|Арыньякскай культуры|ru|Ориньякская культура}}, паколькі былі створаны каля 35 600 да н. э<ref name="Science2012"/>. Гэта значыць, што малюнкі Альтаміры і іншых пячор паўночнай Іспаніі маглі быць зроблены {{bt-bellat|Неандэрталец{{!}}неандэртальцамі|Homo neanderthalensis}}, а не прамымі продкамі людзей, паколькі {{bt-bellat||Homo sapiens}} яшчэ не прысутнічалі на гэтай тэрыторыі ў час стварэння роспісаў<ref>[http://www.spain4you.es/forum/topic/4239-%D1%80%D0%B8%D1%81%D1%83%D0%BD%D0%BA%D0%B8-%D0%BF%D0%B5%D1%89%D0%B5%D1%80%D1%8B-%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D1%82%D0%B0%D0%BC%D0%B8%D1%80%D1%8B-%D1%81%D0%BE%D0%B7%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B8-%D0%BD%D0%B5%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B5%D1%80%D1%82%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D1%86/ Рисунки пещеры Альтамиры создали неандертальцы?]{{Недаступная спасылка}} {{ref-ru}}</ref>.

Датыроўка археалагічных аб’ектаў, знойдзеных у Альтаміры, ставіцца да [[мадленская культура|мадленскай культуры]] ад 14 530 да 11 180 да н. э. і да культуры [[салютрэ]] каля 16 590 да н. э.<ref name="AF2001-169-170">{{cite Harvard|Álvarez Fernández|2001|pp=169–170|sp=yes}}</ref>. Але абсалютныя радыевугляродныя датыроўкі даюць толькі пункт у часе, так што {{нп3нп5|каменныя прылады||ru|Каменные инструменты}}, карціны і г. д., паказваюць на культуры, адсюль і разыходжанне паміж аўтарамі, якія спасылаюцца на такія тэрміны, як салютрэ і мадленская культура. Навукоўцы нават разглядаюць розныя стылі, якія існавалі адначасова, а некаторыя аўтары падтрымліваюць эвалюцыйную лінейнасць<ref name="Altuna2002-22">{{cite Harvard|Altuna|2002|p=22|sp=yes}}</ref>. Яны адзначаюць варыябельнасць датыровак адной культуры ў розных геаграфічных зонах, адрозніваючы кантабрыйскае салютрэ і іберыйскае салютрэ, распаўсюджанае на астатняй частцы пірэнейскага паўвострава<ref>{{cite Harvard|Leroi-Gourhan|2002|pp=357–358|sp=yes}}</ref>. Акрамя таго даследчыкі лічаць, што на працягу пэўнага часу і вызначанай прасторы існавалі розныя «школы» і іх «настаўнікі» са сваімі асаблівасцямі, якія ўплывалі на іншых. {{нп3нп5|Эдуард Піет||es|Édouard Piette}} сцвярджаў, што ''«мела месца не толькі мастацтва, але і мастацкія школы»''<ref>{{cite Harvard|Moro Abadía|González Morales|2004|p=129|sp=yes}}</ref>.

Звычайныя метады датавання не з’яўляюцца эфектыўнымі для большасці выяў, паколькі з аднаго боку яны не знойдзены ў большасці выпадкаў у археалагічным кантэксце, таму да іх не магчыма ўжыць {{нп3нп5|Тэхніка адноснай храналогіі|тэхніку адноснай храналогіі|es|Técnica de cronología relativa}}, як для фрагмента, знойдзенага падчас {{нп3нп5|раскопкі|раскопак|ru|Раскопки}}, а з другога боку немагчыма выкарыстоўваць такія метады, як {{нп3нп5|радыёвугляродны аналіз||ru|Радиоуглеродный анализ}} у неарганічных матэрыялах. У выпадку Альтаміры маюцца дзве акалічнасці, якія садзейнічалі збору дадзеных: па-першае, для чорнага колеру ў паліхромным жывапісе выкарыстоўваўся вугаль, а, па-другое, пячора перажыла апоўзень, які заваліў уваход у яе і перашкодзіў наступнай працы. Паколькі гэта адбылося прыкладна ў кантабрыйскім {{нп3нп5|Ніжні мадлен|Ніжнім Мадлене|es|Magdaleniense Inferior}}, ёсць падставы сцвярджаць, што ўсе гравюры і карціны зроблены раней<ref name="BerCab-270"/>.

Метад вызначэння ўзросту па {{нп3нп5|Вуглярод-14|вугляроду-14|ru|Углерод-14}} прывёў даследчыкаў {{нп3нп5|Анета Ламінг-Амперэр|Ламінг-Амперэр|ru|Ламинг-Амперер, Аннетта}} і {{нп3нп5|Андрэ Леруа-Гуран|Леруа-Гурана|ru|Леруа-Гуран, Андре}} да меркавання, што карціны Вялікай Залы Альтаміры створаны ад 15 000 да 12 000 гадоў да н. э.

Паколькі Мадлен Пірэнэйскага паўвострава пачаўся ў 17 000 гадах да н. э. (каля 15 000 да н. э.) і праз 1-2 тысячагоддзі пазней не стаў аднародным па ўсёй тэрыторыі<ref>{{cite Harvard|Fullola Pericot|2002|pp=65–68|sp=yes}}</ref>, карціны належаць перыяду Мадлен III<ref>{{cite Harvard|Coma-Cros, D. y Tello, A.|2006|p=106|sp=yes}}</ref>, і пазначачаюцца асобнымі аўтарамі, як {{нп3нп5|Ніжні мадлен||es|Magdaleniense Inferior}}, а асобнымі — як {{нп3нп5|Позні Мадлен||es|Magdaleniense Superior}}<ref>{{cite Harvard|González Echegaray|2007/2008|pp=484–485|sp=yes}}</ref>. Леруа-Гуран уключае паліхромныя выявы Альтаміры ў перыяд IV па сваёй уласнай таксанаміі<ref name=LG1983-11 />. Апошнія зробленыя датыроўкі абмежавалі кола і паказалі, што, хутчэй за ўсё, дата асноўнага мноства каля 13 540 да н. э., пачатак працы быў у [[Мадлен]]е (паміж 15 000 і 10 000 да н. э.)<ref name="Fullola-65">{{cite Harvard|Fullola Pericot|2002|p=65|sp=yes}}</ref>, ёсць выявы {{нп3нп5|Гравецкая культура|Гравецкай культуры|ru|Граветтская культура}} і іншых прамежкавых часоў, а таксама [[Салютрэ]] (паміж 18 000 і 15 000 да н. э.)<ref name="UNESCO34">{{cite Harvard|Blas, L. et al. (realización)|1999|p=34|sp=yes}}</ref><ref>{{cite Harvard|Coma-Cros, D. y Tello, A.|2006|p=63|sp=yes}}</ref><ref name="Alt1992-20" />.

У цэлым фаўна Арыньяку была больш разнастайнай, чым у пазнейшыя часы. Яна спалучала фаўну лясных асяроддзяў і фаўну адкрытых прастораў. Яна была абмежавана зменай клімату ў {{нп3нп5|Кантабрыйская зона|Кантабрыйскай зоне|rues|Zona Cantábrica}}, пасля якой засталіся выключна адкрытыя ландшафты, якія добра падыходзяць для аленяў і коз<ref name="FosQui-176">{{cite Harvard|Fosse|Quiles|2005|p=175|sp=yes}}</ref>.

Кантабрыйскае салютрэ суадносяць з канцом {{нп3нп5|Вюрм II|другой|es|Würm II}} і пачаткам {{нп3нп5|Вюрм III|трэцяй|es|Würm III}} фаз Вюрмскага абляднення з паслядоўнасцю ўмеранага і вільготнага надвор’я з наступным прахалодным і сухім, і ў канцы прахалодным і сырым надвор’ем<ref name="Alt1992-20">{{cite Harvard|Altuna|1992|pp=20–21|sp=sí}} цытуецца па Hoyos (1981, 1988).</ref>.

Клімат быў падобны на сучасныя ўмовы надвор’я ў {{нп3нп5|Клімат Шатландыі|Шатландыі|ru|Климат Шотландии}} — ''Cfb'' паводле [[Класіфікацыя кліматаў Кёпена|класіфікацыі кліматаў Кёпена]]<ref name="Muzquiz86" />. Напрыклад, былі знойдзены рэшткі марскіх сподачкаў {{bt-bellat||Patella vulgata}} і малюскаў {{bt-bellat||Littorina littorea}} унутры пячоры, якія выкарыстоўваліся ў якасці ежы і якія паказваюць на халодны клімат<ref name=AF2009-66>{{cite Harvard|Álvarez-Fernández|2009|p=66|sp=yes}}</ref>, вада Біскайскага заліву таксама была халадней, чым цяпер<ref name=AF2009-67>{{cite Harvard|Álvarez-Fernández|2009|p=67|sp=yes}}</ref>.

Мадлен, якія цягнуўся ў {{нп3нп5|Вюрм III|трэцяй фазе|es|Würm III}} Вюрм, меў пераменную паслядоўнасць халоднага і сухога надвор’я з халодным і вільготным. Змяненне клімату, якое адбылося каля 12 000 гадоў таму, паспрыяла змене паляўнічых і харчовых звычак, тым самым завяршыўшы мадленскі перыяд з пераходам да {{нп3нп5|Азільская культура|азільскай культуры|ru|Азильская культура}}<ref name="Fullola-69" />

Усе звесткі пра флору тых часоў атрыманыя на аснове {{нп3нп5|Палеабатаніка|пылковага аналізу|ru|Палеоботаника}}<ref name="AF2001-168" />, паколькі няма ніякіх прамых прадстаўнікоў флоры і слядоў частак любых раслін у дадзены момант. Даследаванні паказваюць, што пейзаж быў адкрыты, сапраўды падобны на цяперашні, з хвоямі, бярозамі, ляшчынай, дубам, ясенем і травамі<ref name="MA-parque">{{Cite web|url=http://museodealtamira.mcu.es/parque_paleolitico_altamira.html|title=El parque paleolítico de Altamira|work=Museo de Altamira|autor=Ministerio de Cultura|publisher=Ministerio de Cultura de España|access=19.07.2011}}</ref>.

[[Файл:Altamira Littorina littorea Édouard Harlé MHNT.PRE.2012.0.609.jpg|thumb|250px|Ракавіны {{bt-bellat||Littorina littorea}}, знойдзеныя на [[Мадленская культура|мадленскім]] узроўні пячоры {{нп3нп5|Эдуард Арле|Арле|fr|Édouard Harlé}} падчас {{нп3нп5|Раскопкі|раскопак|ru|Раскопки}} у 1881 годзе<ref>{{cite Harvard|Breuil|Obermaier|1984|p=177|sp=yes}}</ref>]]

У сувязі са спрыяльным кліматам і геаграфічным становішчам на працягу ўсяго {{нп3нп5|Апошняя ледавіковая эпоха|Вюрму|ru|Последняя ледниковая эпоха}} захоўвалася аднастайнасць відаў з варыяцыямі папуляцый. Гэтая акалічнасць пагаршае датыроўку на аснове рэшткаў жывёл, у адрозненне ад іншых месцах, дзе надвор’е змянялася больш радыкальна<ref>{{cite Harvard|Altuna|1992|p=19|sp=yes}}</ref>.

Лічыцца, што сучасныя людзі, {{bt-bellat||Homo sapiens}}{{#tag:ref|Прадстаўнікі роду ''Homo'', якія насялялі Еўропу за 100 000 гадоў да сучаснасці, былі вядомы раней як «[[краманьёнец]]» і ад 1990-х гадоў у англасансонскай літаратуры завуцца «{{нп3нп5|Анатамічна сучасныя людзі|Анатамічна сучасны чалавек|ruen|Anatomically modern humans}}» ({{lang-en|Anatomically modern humans, HAM}}) {{cite Harvard|Fullola Pericot|2002|pp=59–63}}.|group="nb"}}, размалявалі пячору Альтаміры і выканалі ўсе карціны і гравюры, знойдзеныя ў {{нп3нп5|Зялёная Іспанія|Зялёнай Іспаніі|ru|Зелёная Испания}}<ref name="GCRA-56">{{cite Harvard|García de Cortazar y Ruiz de Aguirre|González Vesga|2002|p=56|sp=yes}}</ref>. Іншымі насельнікамі [[Пірэнейскі паўвостраў|Пірэнейскага паўвострава]] былі {{bt-bellat|неандэрталец{{!}}неандэртальцы|Homo neanderthalensis}}, якія вымерлі раней за 13 000 гадоў (каля 28 000 {{нп3нп5|да нашых дзён||be-x-old|Да нашых дзён}}<ref group="nb">«Да н.д.», у адрозненне ад «''Да н.э.''» — сістэма летазлічэння, якая ўжываецца ў археалогіі, геалогіі і іншых навуках для запісу дат, што адносяцца да мінулага. Паколькі паняцце «нашых дзён» пастаянна змяняецца, стандартнае азначэнне ўжывае пачатковай кропкай адліку 1950 год. 28 000 да н.д. у такім выпадку азначае каля 26 050 да н.э.</ref>).<ref>{{cite Harvard|Finlayson|et al.|2006|pp=850–853|sp=yesí}}</ref><ref>{{cite Harvard|Wong|2009|pp=16–21|sp=yes}}</ref>. Хоць дадзеныя, сабраныя па выніках 18 археалагічных раскопак у пячоры {{нп3нп5|Эль-Кастылья||ru|Эль-Кастильо}} вучонымі з [[Брыстальскі ўніверсітэт|Брыстальскага ўніверсітэта]], прыводзяць да высновы, што ўзрост аднаго з малюнкаў там складае больш за 37 300 гадоў, і што частка насценнага жывапісу можа належаць не [[краманьёнец|краманьёнцам]], як лічылася раней, а [[Неандэрталец|неандэртальцам]]<ref>{{cite web|url=http://www.bbc.co.uk/russian/science/2012/06/120615_europe_oldest_art.shtml|title=Росписи в пещерах Испании признаны старейшими в Европе|publisher=bbc.co.uk|accessdate=2012-12-10|archiveurl=https://www.webcitation.org/6Dv95eXF7?url=http://www.bbc.co.uk/russian/science/2012/06/120615_europe_oldest_art.shtml|archivedate=24 студзеня 2013|deadurl=no}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.lagranepoca.com/24654-arte-rupestre-cueva-castillo-espana-puede-ser-neandertal-no-homo-sapiens|title=Arte rupestre en cueva El Castillo de España puede ser Neandertal y no Homo Sapiens|publisher=lagranepoca.com|lang=es|accessdate=2012-12-10|archiveurl=https://www.webcitation.org/6Dv9719Y3?url=http://www.lagranepoca.com/24654-arte-rupestre-cueva-castillo-espana-puede-ser-neandertal-no-homo-sapiens|archivedate=24 студзеня 2013|deadurl=no}}</ref>, а творы Эль-Кастыльё былі створаны за тысячы гадоў да з’яўлення першых карцін у пячоры Альтаміра<ref name="Sap-Neard">{{cite web |title= Neanderthales y homo sapiens convivieron en la cueva del Castillo: El director de las excavaciones, Federico Bernaldo de Quirós, avanza los resultados de la última campaña |url= http://www.eldiariomontanes.es/v/20110731/cantabria/neanderthales-homo-sapiens-convivieron-20110731.html |access= 31 de julio de 2011 |format= HTML |work= ediariomontanes.es |editor= El Diario Montañés (Grupo Vocento) |author= Pérez, José Luis |publication= Puente Viesgo (Cantabria)}}</ref>.

[[Файл:Diorama de la Cova d'Altamira (1929) obra de l'escultor Josep Font.JPG|thumb|250px|Дыярама пячоры Альтаміра працы скульптара Джузэпа Фонта. {{нп3нп5|Музей археалогіі Каталоніі, Барселона||rues|Museo de Arqueología de Cataluña (Barcelona)}}.]]

Жыхарамі ваколіц Альтаміры былі групы качавых {{нп3нп5|Паляўнічыя і збіральнікі|паляўнічых і збіральнікаў|ru|Охотники и собиратели}} у колькасці ад 20 да 30 асоб<ref name="Fullola-65" />, якія выкарыстоўвалі натуральныя хованкі або пячорныя ўваходы ў якасці жылля<ref name="Muzquiz86" />, але не яе ўнутраныя часткі<ref name="BerCab-266" />. Яны карысталіся агнём для гатавання ежы і асвятлення<ref name=AF2009-66 />. Археалагічныя раскопкі паказалі, што месцы вогнішчаў часоў верхняга палеаліту былі часовымі і перыядычна абнаўляліся, у адрозненне ад сярэдняга палеаліту, дзе агмяні былі на пастаянных месцах<ref name="Sap-Neard" />. Акрамя таго, там павінна была існаваць іерархічная сацыяльная структура, якая дазволіла арганізаваць паляванне на буйных жывёл, паколькі ў іншым выпадку здабыча была б недасягальнай<ref name="Fullola-65" />.

У [[салютрэ]], каля 21 000 гадоў назад, з’явіўся новы метад выразання, «{{нп3нп5|Рэтуш, археалогія|рэтуш плоскасцей|en|Retouch (lithics)}}», што дазволіла свараць інструменты больш дэтальна, напрыклад, кідальныя наканечнікі. Гэтая тэхніка, па цалкам незразумелых прычынах, больш не выкарыстоўвалася ў пачатку наступнага перыяду, [[мадлен]]у, і не аднаўлялася на працягу наступных 10 000 гадоў<ref name="Fullola-64-65">{{cite Harvard|Fullola Pericot|2002|pp=64–65|sp=yes}}</ref>.

Сярод інструментаў, знойдзеных у мадленскім слоі палепшаныя {{нп3нп5|каменныя прылады||ru|Каменные орудия}}, а {{нп3нп5|касцяныя прылады|вырабы з рог аленяў і костак|en|Bone tool}}, [[гарпун]]ы і [[Іголка|швейныя іголкі]] з’яўляюцца найбольш значнымі навінкамі мадлену<ref name="Fullola-69">{{cite Harvard|Fullola Pericot|2002|p=69|sp=yes}}</ref>, аднак варта адзначыць<ref name="GCRA-56" /><ref>{{cite Harvard|Fullola Pericot|2002|p=59|sp=yes}}</ref> вытворчасць шматфункцыянальных інструментаў, напрыклад, з разцом на адным канцы, скрабком на другім і ўпрыгожанай ручкай, і кідальных дзід<ref>{{артыкул |частка=Arqueología experimental: 9. Cazando con propulsor: Cazando desde la distancia |старонкі=11 |загаловак=Diario de los yacimientos de la sierra de Atapuerca |выдаўніцтва=Fundación Atapuerca |url=http://www.atapuerca.org/cazaconpropulsor.pdf |formato=PDF |número=19 |год=2006 |}}[http://www.atapuerca.org/DiariodeAtapuerca19.pdf Enlace alternativo de la revista completa] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20120621090716/http://www.atapuerca.org/DiariodeAtapuerca19.pdf |date=21 чэрвеня 2012 }}.</ref>, вядомых на працягу тысячагоддзяў<ref>{{cite Harvard|Fullola Pericot|2002|pp=68–69|sp=yes}}</ref>.

Пячора была заселеная на працягу 22 тысяч гадоў, на працягу 4 тысяч з іх у ёй былі намаляваныя асноўныя фігуры. Гэтыя дадзеныя былі атрыманыя з дапамогай даследаванняў і адкрыццяў, зробленых [[Анры Брэйль|Брэйлем]], {{нп3нп5|Хуга Абермаер|Абермаерам|ru|Обермайер, Хуго}} і іншымі ў пачатку ХХ стагоддзя<ref name="4000antes"/>.

У пячоры было некалькі перыядаў археалагічных раскопак пасля першых прац, зробленых [[Марсэліна Санз дэ Саўтуола|Саўтуолам]] самастойна, іх узначальвалі вядучыя навукоўцы свайго часу, напрыклад, {{нп3нп5|Хаакін Гансалес Эчэрарай||es|Joaquín González Echegaray}}, {{нп3нп5|Хуга Абермаер||ru|Обермайер, Хуго}}, {{нп3нп5|Херміліа Алькадэ дэль Рыа||es|Hermilio Alcalde del Río}}<ref>{{Cite web|author=Ministerio de Cultura|editor=Ministerio de Cultura de España|place=España|title=Líneas de investigación y proyectos|url=http://museodealtamira.mcu.es/lineas_investigacion.html|work=Museo de Altamira|}}</ref>.

* 1880 — {{нп3нп5|Францыска Гінер дэ лос Рыяс|Гінер дэ лос Рыяс|ruen|Francisco Giner de los Ríos}} і {{нп3нп5|Хуан Віланова і Піера|Віланова|es|Juan Vilanova y Piera}} вывучаюць пячору<ref name="MC1996-56">{{cite Harvard|Madariaga de la Campa|1996|p=56|sp=yes}}</ref>;

* 1881 — Даследаванні {{нп3нп5|Эдуард Арле|Арле|fr|Édouard Harlé}}, рэалізаваныя ў два заходы. Яго суправаджаў Саўтуола<ref name="MC1996-58">{{cite Harvard|Madariaga de la Campa|1996|p=58|sp=yes}}</ref>;

* 1902 — Раскопкі {{нп3нп5|Херміліа Алькадэ дэль Рыа|Алькадэ дэль Рыа|es|Hermilio Alcalde del Río}}, якія вяліся на першых двух узроўнях: мадленскім і салютрэйскім<ref name="AF2009-56-7" /><ref name="GEF253">{{cite Harvard|González Echegaray|Freeman|1996|p=253|sp=yes}}</ref>. Ён сабраў тры кілаграмы гематытаў<ref>{{cite Harvard|García Guinea|1979|pp=97–98|sp=yes}}</ref>;

* 1902-04 — Даследаванні {{нп3нп5|Эміль Картальяк|Картальяка|ru|Картальяк, Эмиль}} і [[Анры Брэйль|Брэйля]]<ref name="Perejon54" /><ref name="MC1996-61">{{cite Harvard|Madariaga de la Campa|1996|p=61|sp=yes}}</ref>;

* 1924 — {{нп3нп5|Хуга Абермаер|Х. Абермаер|ru|Обермайер, Хуго}} і А. Брэйль<ref name="AF2009-56-7">{{cite Harvard|Álvarez Fernández|2001|pp=56–57|sp=yes}}</ref><ref name="GEF249-254">{{cite Harvard|González Echegaray|Freeman|1996|pp=249–254|sp=yes}}</ref><ref name="GG1979-99">{{cite Harvard|García Guinea|1979|p=99|sp=yes}}</ref>;

* 1980-81 — {{нп3нп5|Хаакін Гансалес Эчэгарай|Х. Эчэрарай|es|Joaquín González Echegaray}} і [[Леслі Гордан Фрыман|Л. Фрыман]], апошнія раскопкі<ref name="AF2001-168" /><ref name="AF2009-56-7" />, у якіх разглядаўся толькі мадленскі пласт<ref name="LasHetal20056-153">{{cite Harvard|Lasheras|Montes|Muñoz|Rasines|2005/2006|p=153|sp=yes}}</ref>;

У час раскопак была знойдзена вялікая колькасць прадметаў {{нп3нп5|мабільнае мастацтва|мабільнага мастацтва|es|Arte mueble}}: {{нп3нп5|Рубіла|рубілаў|ru|Рубило}}, наканечнікаў, [[дзіда]]ў, [[Скрабок|скрабкоў]], кавалкі [[Ракавіна малюскаў|ракавін малюскаў]] (розныя прылады з іх і рэшткі ежы), сляды {{нп3нп5|Іхтыяфаўна|іхтыяфаўны|es|Ictiofauna}} (рыбныя косткі), бісер, падвескі, рэшткі млекакормячых (некаторыя ўпрыгожаныя), іголкі, долаты, нажы, упрыгожаныя [[Лапатка, анатомія|лапаткі]] жывёл<ref name="GEF253" /><ref name="catálogoMC" /><ref name=AF2009>{{cite Harvard|Álvarez-Fernández|2009|pp=55–77|sp=yes}}</ref><ref name="Muzquiz86-87">{{cite Harvard |Múzquiz Pérez-Seoane|Saura|1999|pp=86–87|sp=yes}}</ref>, таксама здаралася шмат іншых выпадковых або спарадычных знаходак<ref name="AF2001-168-9" />, напрыклад, упрыгожаны {{нп3нп5|жэзл начальніка||es|Bastón de mando (prehistoria)}}{{#tag:ref|Так званыя «жэзлы начальніка» ніколі не выкарыстоўваліся, як прыкмета ўлады, як паказваюць сучасныя даследаванні, а хутчэй разглядаюцца як частка кідальнай зброі {{cite Harvard|Menéndez García|1994}}.|group="nb"}}, знойдзены [[Сэсар Гансалес Сайнс|Сайнсам]] ({{lang-es|César González Sainz}}) у 1902 годзе<ref name="AF2001-168">{{cite Harvard|Álvarez Fernández|2001|p=168|sp=yes}}</ref><ref name="AF2001-178-181" /><ref name="catálogoMC">{{Cite web|title=Museo de Altamira. Búsqueda en catálogo|url=http://ceres.mcu.es/pages/AdvancedSearch?Museo=MNCIA|author=Ministerio de Cultura|editor=Ministerio de Cultura de España|access=7 ліпеня 2011}}</ref>. Гэтыя прадметы раскіданыя па дзяржаўных і прыватных калекцыях у Францыі і Іспаніі, а частка нават страчана<ref name="GEF253" />.

Паколькі ў эвалюцыі мастацтва не назапашваюцца інавацыі, і {{нп3нп5|палеалітычнае мастацтва||es|Arte paleolítico}} мае 20 тысяч гадоў развіцця<ref>{{cite Harvard|Leroi-Gourhan|1983|pp=15, 18|sp=yes}}</ref>, такім чынам яно не зведала эвалюцыю бесперапыннага ўдасканалення. Адметным фактам застаецца вялікая якасць старажытных фігурак паселішчаў {{нп3нп5|Арыньякская культура|арыньякскай|ru|Ориньякская культура}} і {{нп3нп5|Граветская культура|граветскай|ru|Граветтская культура}} культур, якія нашмат старэйшыя за паліхромны жывапіс Альтаміры<ref name="BerCab-266">{{cite Harvard|Bernaldo de Quirós Guidoltí|Cabrera Valdés|1994|p=266|sp=yes}}</ref><ref>{{cite Harvard|González Sainz|Ruiz Redondo|2010|p=58|sp=yes}}</ref>. Далейшыя прыклады нелінейнасці ўдасканалення даследчыкі знаходзяць у [[мармур]]овай {{нп3нп5|Скульптура Старажытнай Грэцыі|грэчаскай класічнай скульптуры|ru|Скульптура Древней Греции}}, якая стваралася некалькі тысяч гадоў таму, але да гэтага часу з’яўляецца ўзорам для пераймання ў мастацтве<ref>{{cite Harvard|Moro Abadía|González Morales|2004|p=126|sp=sí}}</ref>.

Даследаванні паказалі, што ў палеалітычным наскальным жывапісе толькі каля 15 % выяў маюць выдатную якасць, у той час як астатнія — проста малюнкі і карціны без страты «мастацкай» якасці. Сярод карцін, якія перавышаюць гэты суб’ектыўны парог мастацтва, даследчыкі называюць столь у Вялікай паліхромнай зале Альтаміры, якая лічыцца {{нп3нп5|Magnum opus|шэдэўрам|es|Magnum opus}} [[Мадленская культура|мадлену]] ці нават усяго [[палеаліт]]у<ref name="UNESCO37" /><ref name="Muzquiz84" /><ref name="Muzquiz86" /><ref>{{cite Harvard|Coma-Cros, D. y Tello, A.|2006|pp=52—53, 57|sp=yes}}</ref><ref>{{cite Harvard|García Guinea|1979|pp=92–93|sp=yes}}</ref>.

Існуе меркаванне, што «майстры», якія стварылі вялікія творы ў пячорах, былі вядомымі мастакамі<ref>{{cite Harvard|Coma-Cros, D. y Tello, A.|2006|p=54|sp=yes}}</ref>. Праца паліхромнай вялікай залы, на думку {{нп3нп5|Мацільда Мусквіс Перэс-Сеаане|Мацільды Мусквіс|es|Matilde Múzquiz Pérez-Seoane}}, якая зрабіла шмат яе рэпрадукцый, з’яўляецца творам аднаго аўтара<ref name="Muzquiz1994-357" /><ref name="Muzquiz8788">{{cite Harvard|Múzquiz Pérez-Seoane|Saura|1999|pp=87–88|sp=yes}}</ref><ref name="ElPais1994">{{cite Harvard|M. B.|1994|sp=yes}}</ref>. Магчыма, што з працамі майстра з Альтаміры былі знаёмыя мастакі, якія працавалі ў іншых пячорах, напрыклад, у пячоры {{нп3нп5|Эль-Кастылья||ru|Эль-Кастильо}}{{#tag:ref|{{нп3нп5|Педра Альберта Саўра Рамас|Саўра|es|Pedro Alberto Saura Ramos}} сказаў: «Я бы мог пакласці руку ў агонь і паклясціся, што ён бачыў выявы ў Альтаміры перад тым, як заняцца роспісам Эль-Кастылья»<ref>{{cite web |title= En la mente del pintor de la cueva |url= http://www.elcomercio.es/gijon/20090801/cultura/mente-pintor-cueva-20090801.html |access= 1 жніўня 2009 |work= ElComercio.es |format= HTML |author= Marifé Antuña |editor= Entrevista a M. Múzquiz y P. Saura}}</ref>|group="nb"}}<ref>{{cite Harvard|Múzquiz Pérez-Seoane|1990|pp=14–22|sp=yes}}</ref>.

Накладанні, якія лічылі ад Брэйля свайго роду [[стратыграфія]]й, разам са стылем дазволілі датаваць розныя працы, малюнкі і гравюры, але пазнейшыя даследаванні паказалі, што многія з іх з’яўляюцца створанымі ў адзін кароткі перыяд<ref>{{cite Harvard|Leroi-Gourhan|1983|pp=21–24|sp=yes}}</ref>. Дэталёвае вывучэнне некаторых мностваў з розных эпох, зробленых па тыпу [[палімпсест]]аў, прывялі да высновы, што адначасовыя накладанні памяньшаліся з ходам часу, стаўшы незвычайнымі ў канцы мадлену, сталі прычынай адсутнасці на малюнках канечнасцяў або частак цела, хоць аўтары таго часу не мелі ніякіх пярэчанняў супраць накладанняў, як і аўтары іншых эпох. У той жа час бізоны і коні ў працэнтных адносінах накладаліся радзей за іншых жывёл<ref>{{cite Harvard|González Sainz|Ruiz Redondo|2010|pp=45–46, 52–57|sp=sí}}</ref>. Напрыклад, у Вялікай зале Альтаміры ў аднаго бізона адсутнічае галава, каб пазбегнуць накладання на аднаго з кабаноў, пры ўмове, што гэта не цалкам наўмысна, паколькі няма ніводнай вобласці папярэдняй апрацоўкі разцом, так што магчыма планавалася пакінуць бізона абезгалоўленым з самага пачатку<ref>{{cite Harvard|García Guinea|1979|p=144|sp=yes}}</ref>. {{нп3нп5|Андрэ Леруа-Гуран|Леруа-Гуран|ru|Леруа-Гуран, Андре}} разглядаў накладанні, як кампазіцыйны прыём<ref>{{cite Harvard|Leroi-Gourhan|1983|pp=20–24|sp=yes}}</ref><ref>{{cite Harvard|González Sainz|Ruiz Redondo|2010|p=44|sp=yes}}</ref>.

На выявах выкарыстаны мінеральныя пігменты [[Гематыт|вокісу жалеза]] для [[чырвоны колер|чырвонага колеру]], [[охра]] — для [[Жоўты колер|жоўтага]] да чырвонага<ref name="AF2009-178-9" /><ref name="LG1983-12" /> і {{нп3нп5|драўняны вугаль||ru|Древесный уголь}}<ref name="БВ"/><ref name="LG1983-12" /><ref name="Muzquiz1994-362" />{{#tag:ref|{{нп3нп5|Андрэ Леруа-Гуран|Леруа-Гуран|ru|Леруа-Гуран, Андре}} паказвае на немагчымасць выкарыстання вугалю для чорнага колеру з-за нізкай даўгавечнасці гэтага рэчыва {{cite Harvard|Leroi-Gourhan|1983|p=12}}, але даследаванні ўжо ў поўнай меры прадэманстравалі выкарыстанне гэтага прыроднага мінеральнага пігменту, у тым ліку ім карысталіся пры радыёвугляродным датаванні, якое было б немагчымым, калі б малявалі, напрыклад, {{нп3нп5|Аксіды марганцу|аксідам марганцу|ru|Оксиды марганца}}.|group="nb"}}, змяшаны з вадой або сухі. Некаторыя аўтары лічылі, што ў якасці злучнага рэчыва мог быць выкарыстаны [[тлушч]]{{#tag:ref|У залежнасці ад эпохі і аўтара гаворка ідзе пра розныя тэхнікі, напрыклад, {{нп3нп5|Мігель Анхель Гарсія Гвінея|Гарсія Гвінея|es|Miguel Ángel García Guinea}} лічыць тэхніку свайго роду [[Алейны жывапіс|алейным жывапісам]]: «Пераважным колерам з'яўляецца натуральная охра, магчыма, змяшаная з тлушчам…» {{cite Harvard|García Guinea|1975|p=12}}, у той час як {{нп3нп5|Мацільда Мусквіс Перэс-Сеаане|Мацільда Мусквіс|es|Matilde Múzquiz Pérez-Seoane}} лічыць, што выявы «…выконвалі на камені і выкарыстоўвалі пігмент, змяшаны з вадой…» {{cite Harvard|Múzquiz Pérez-Seoane|Saura|1999|p=89}} і нават паказвае на недахопы выкарыстання тлушчавай асновы на мокрай паверхні, напрыклад, даху пячоры {{cite Harvard|Múzquiz Pérez-Seoane|1994|p=363}}, пры гэтым {{нп3нп5|Эрых Пітч|Пітч|rude|Erich Pietsch}} кажа «З жывапісам адбываўся працэс, які павінен быў адпавядаць свайго роду [[фрэска]]ваму», калі назіраецца натуральнае пранікненне матэрыялаў з {{нп3нп5|Карбанат кальцыю|карбанатам кальцыю|ru|Карбонат кальция}} са столі або сцяны пячоры {{cite Harvard|Pietsch|1964|p=24}}. [[Эстэбан Альварэс-Фернандэс|Альварэс-Фернандэс]] пацвярджае выкарыстанне гарэлай охры {{cite Harvard|Álvarez-Fernández|2009|pp=178–179}}, і Леруа-Гуран таксама аддае перавагу вадзе, нават калі згадвае іншыя магчымыя варыянты, такія, як кроў і касцявы мозг {{cite Harvard|Leroi-Gourhan|1983|p=12}}.|group="nb"}}. Чорныя лініі контуру былі выкананы драўняным вуглём<ref name="Munquiz89" />{{#tag:ref|Кома-Крос і Тэла (2006) разглядаюць у якасці матэрыялу для чорнага пігменту {{нп3нп5|Аксід марганцу(IV)|аксід марганцу|ru|Оксид марганца(IV)}} {{cite Harvard|Coma-Cros, D. y Tello, A.|2006|p=107}}.|group="nb"}}, які таксама ўжываецца ў паліхромных фігурах Вялікай Залі і падобных<ref name="Muzquiz1994-362">{{cite Harvard|Múzquiz Pérez-Seoane|1994|p=362|sp=yes}}</ref>.

Нанясенне фарбы праводзілася некалькімі метадамі: такімі як нанясенне пальцамі<ref name="БВ"/> непасрэдна ці з некаторымі прыладамі, напрыклад, кавалачкам шкуры жывёлы<ref name="Munquiz89">{{cite Harvard|Múzquiz Pérez-Seoane|Saura|1999|p=89|sp=yes}}</ref>, ці тонкім кончыкам шкуры, які дазваляў кантраляваць націск і мог забяспечыць бесперапынную лінію, як бачна на большасці слядоў<ref name="Muzquiz1994-363"/> з палачкай, завостранай сякерай<ref name="LG1983-12" />, а часам мастакі выдзьмухалі фарбу на паверхню, распыляючы са струменем паветра, ствараючы падабенства эфекту [[Распыляльнік фарбы|аэраграфіі]]. Гэты апошні спосаб амаль цалкам пацверджаны, паколькі ў час раскопак {{нп3нп5|Херміліа Алькадэ дэль Рыа|Алькадэ дэль Рыа|es|Hermilio Alcalde del Río}} былі знойдзены тры трубкі, зробленыя з птушынай косткі, і былі выяўленыя сляды охры ўнутры і звонку разам з кавалкамі руды<ref name="AF2009-178-9">{{cite Harvard|Álvarez-Fernández|2009|pp=178–179|sp=yes}}</ref>, хоць і не высветлена, быў гэты фарбавальнік першапачаткова сухім ці раствораным у вадзе; на сённяшні дзень знаёмы не толькі гэтыя тры трубкі, але і чацвёрты асобнік, знойдзены падчас раскопак у 1981 годзе<ref name="Muzquiz1994-364">{{cite Harvard|Múzquiz Pérez-Seoane|1994|p=364|sp=yes}}</ref><ref>{{cite Harvard|Montes|Lasheras|de las Heras|2004|pp=320–327|sp=yes}}</ref>{{#tag:ref|Адзін са спосабаў выкарыстання гэтых трубак у якасці распыляльнікаў такі: у адну трубку закладвалася фарба, а праз другую дзьмулі пад вуглом<ref>{{cite web |title= Las manos en negativo |нумар= 16 |год= 2005 |месяц= verano |url= http://www.atapuerca.org/manos.pdf |page= 11 |format= PDF |access= 25 de julio de 2011 |accessdate= 15 студзеня 2015 |archiveurl= https://web.archive.org/web/20120314092313/http://www.atapuerca.org/manos.pdf |archivedate= 14 сакавіка 2012 |deadurl= yes }}</ref>, а ў адваротным выпадку, які прыводзіцца ў {{cite Harvard|Montes|Lasheras|de las Heras|Rasines|2004|sp=yes}}, вада магла быць выкарыстана ў якасці растваральніка.|group="nb"}}

Гравіроўка, якой нанесены контур, верагодна, была зроблена долатам ці аналагічнай каменнай прыладай<ref name="RF207" /><ref name="ElPais1994" /><ref name=Muzquiz1994-361362>{{cite Harvard|Múzquiz Pérez-Seoane|1994|pp=361–362|sp=yes}}</ref><ref group="nb">Нататка ў {{нп3нп5|El País||ruen|El País}} {{cite Harvard|Botín|1994}}, якая называе гравіроўку «зробленай жалезам», утрымлівае тыпаграфскую абдрукоўку ці памылку, паколькі яна апіраецца на даследаванне {{нп3нп5|Мацільда Мусквіс Перэс-Сеаане|Мацільды Мусквіс|es|Matilde Múzquiz Pérez-Seoane}}, якое кажа «…гравіроўка каменнымі прыладамі па каменю пячоры…» {{cite Harvard|Múzquiz Pérez-Seoane|1994|p=361}}.</ref>, хоць і невядома ніякіх канкрэтных прыладаў для такой працы<ref name="LG1983-12">{{cite Harvard|Leroi-Gourhan|1983|p=12|sp=yes}}</ref>.

Рух выяўляецца ў розных {{нп3нп5|Гісторыя анімацыі|тэхніках анімацыі|fr|Histoire du cinéma d'animation}} ў адпаведнасці са стылем і эпохай. У Альтаміры можна бачыць поўны дыяпазон ад «нулявой анімацыі» ў выявах любога каня ўнутраных залаў да «сіметрычнай анімацыі» дзіка, які бяжыць «лятучым галопам» у Вялікай зале паводле каталагізацыі Леруа-Гурана<ref>{{cite Harvard|Leroi-Gourhan|1983|pp=39–40|sp=yes}}, малюнкам 35.a {{cite Harvard|Breuil|Obermaier|1984|p=74}} Брэйль паказвае каня, згаданага і сфатаграфаванага Леруа-Гуранам.</ref>.

[[Файл:Altamira cave plan Breuils numbers.jpg|thumb|300px|Карта пячоры. Нумарацыя пакояў і галерэй або праходаў адпавядае выкарыстаным і апублікаваным [[Анры Брэйль|Брэйлем]] і {{нп3нп5|Хуга Абермаер|Абермаерам|ru|Обермайер, Хуго}}<ref>{{cite Harvard|Breuil|Obermaier|1984|p=21|sp=sí}}</ref> Асноўнымі з іх з’яўляюцца: <br />

Адзін ці некалькі мастакоў пячоры Альтаміры знайшлі рашэнне розных тэхнічных праблем, такіх як візуальнае прадстаўленне, анатамічны рэалізм, {{нп3нп5|перспектыва||ru|Перспектива}}, рух і [[поліхрамія]].

Даследчыкамі было паказана, што Вялікая зала была прызначана для праглядання звонку ад увахода, які быў звязаны з вестыбюлем<ref name="Muzquiz1994-361">{{cite Harvard|Múzquiz Pérez-Seoane|1994|p=361|sp=yes}}</ref>. Успрыманне жывапісу на столі, як адной сцэны, адхіляецца некалькімі даследнікамі дагістарычных часоў, такімі як {{нп3нп5|Серхіа Рыпол Лопез|С. Рыпол|es|Sergio Ripoll López}} і {{нп3нп5|Эдуарда Рыпол Перэла|Э. Рыпол|es|Eduardo Ripoll Perelló}}, якія сцвярджаюць глабальныя цяжкасці візуалізацыі асяроднага наваколля<ref name="RipollRipoll1992-12">{{cite Harvard|Ripoll|Ripoll|1992|p=12|sp=yes}}</ref>.

'''Вохравы конь''', змешчаны ў адным з канцоў скляпення, якая апісвалася Брэйлем, як адна з самых старажытных фігур столі. Конь стаіць на месцы, а чорны колер прысутнічае толькі ў грыве і часткова на галаве. Унутры контуру конь намаляваны чырвоным<ref>{{cite Harvard|Breuil|Obermaier|1984|pp=57–58, лісты XL і XLI (старонкі. 262–263)|sp=yes}}</ref><ref>{{cite Harvard|García Guinea|1979|pp=116–117|sp=yes}}</ref>. Гэта быў тып {{нп3нп5|поні||ru|Пони}}, які быў, верагодна, распаўсюджаны на {{нп3нп5|Зялёная Іспанія|Біскайскім узбярэжжы|ru|Зелёная Испания}}, падобная выява знойдзена таксама ў пячоры {{нп3нп5|Пячора Ціта Бустыла|Ціта Бустыла|es|Cueva de Tito Bustillo}}, адкрытай у [[1968]] у мясцовасці {{нп3нп5|Рыбадэселья||ru|Рибадеселья}}<ref>{{cite book|author= Alfonso Moure Romanillo|editor= Alfonso Moure Romanillo |editor2= César González Sainz | name= Después de Altamira: transformaciones en el hecho artístico al final del Pleistoceno |title= El final del Paleolítico cantábrico |year= 1998 |publisher= Universidad de Cantabria |isbn= 9788481029154 |pages= 246 |url= http://books.google.es/books?id=lJOt2gsfyDUC&lpg=PA246&dq=&hl=es&pg=PA246#v=onepage&q=&f=true |access= 7 мая 2012}}</ref>.

Мяркуецца, што наскальныя малюнкі мелі ў дагістарычным грамадстве глыбокі сэнс, але нельга выключыць, што сучасныя людзі ніколі не даведаюцца аб іх сапраўдным значэнні<ref name="БВ"/>. Выявы, прадстаўленыя ў пячоры Альтаміры, могуць мець [[Рэлігія|рэлігійны]] ці [[абрад|рытуальна]]-{{нп3нп5|Фертыльнасць|фертыльны|ru|Фертильность}} сэнс, дапамагаць у паляванні, быць звязаны з {{нп3нп5|Сімпатычная магія|сімпатычнай магіяй|ru|Симпатическая магия}}, сексуальнай сімволікай і [[татэмізм]]ам ці інтэрпрэтавацца, як бітва між двума {{нп3нп5|Род, сям'я|кланамі|be-x-old|Род}}, якія прадстаўлены ланню і бізонам, не кажучы ўжо пра {{нп3нп5|мастацтва дзеля мастацтва||ru|Искусство ради искусства}}<ref name="Cuevas-Significado">{{Cite web|url=http://cuevas.culturadecantabria.com/arte_europa.htm#significado_a|work=Cuevas Prehistóricas de Cantabria|title=Arte paleolítico en Europa. El significado|author=Consejería de Educación, Cultura y Deporte. Gobierno de Cantabria|access=22 ліпеня 2011|accessdate=27 жніўня 2015|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110902021006/http://cuevas.culturadecantabria.com/arte_europa.htm#significado_a|archivedate=2 верасня 2011|deadurl=yes}}</ref>, хоць апошняя магчымасць была адвергнутая некаторымі навукоўцамі, таму што большая частка выяў знаходзіцца ў недаступных месцах пячоры і, такім чынам, не вельмі добра бачны<ref name="CummingStev" />.

| 1 || [[Эдуард Лартэ|Лартэ]] і {{нп3нп5|Генры Крысці|Крысці||Henry Christy}} (1865—1875)<br />{{нп3нп5|Эдуард П'ет|П'ет|fr|Édouard Piette}} (1907)|| <Li>Значэнне: дэкаратыўнае і зробленае без спецыяльных мэтаў.<Li>Мастацтва, як арнамент для вашага жытла.

| 2 || {{нп3нп5|Саламон Рэйнах|Рэйнах|ru|Рейнах, Саломон}} (1903) || <Li>Значэнне: замілавальная практыка / сімпатычная магія.<Li>Праз мастацтва атрымлівалі кантроль і ўплыў на навакольнае асяроддзе і вынікі палявання.

| 5 || {{нп3нп5|Пітэр Ука|Ука||Peter Ucko}} і [[Андре Разенфельд|Разенфельд]] (1967) || <Li>Значэнне: матывацыя абумоўлена разнастайным эканамічным, сацыяльным і геаграфічным кантэкстам.<Li>Мастацтва ўключае магічна-рэлігійныя і мабільна-дэкаратыўныя, сімвалічныя або камунікатыўныя элементы.

| 6 || {{нп3нп5|Андрэ Леруа-Гуран|Леруа-Гуран|ru|Леруа-Гуран, Андре}} і {{нп3нп5|Анета Ламінг-Амперэр|Ламінг-Амперэр|ru|Ламинг-Амперер, Аннетта}} (1962-71; 1981)|| <Li>Значэнне: структураваная сістэма, якая паказвае ўзор сексуальнага характару ў супрацьстаянні, як адказ рэлігійнай матывацыі.<Li>Мастацтва як сведка этнічнай маркіроўкі тэрыторыі.<Li>Пячора як храм.

| 7 || {{нп3нп5|Жан Клатэ|Клатэ||Jean Clottes}} і [[Мішэль Ларбланкет|Ларбланкет]] (1995) || <Li>Адмова ад стылявой канцэпцыі, навуковая абсалютная датыроўка вяртае да этнакультурнай канцэпцыі.<Li>Значэнне: рэлігійны характар у сувязі з акультным, рытуальна-таямнічым і шаманскім, татэмізм і сімпатычная магія для палявання і фертыльнасці.<Li>Пячора як храм.

| 8 || {{нп3нп5|Радрыга дэ Бальбін|Бальбін|es|Rodrigo de Balbín Behrmann}} і [[Хасэ Хаўер Алкалея|Алкалея]] (1999—2003) || <Li>Значэнне: сувязь сродкі выражэння, якія адлюстроўваюць ідэі і ідэалогію палеалітычнага чалавека, арганізацыі груп, іх эканамічную матывацыю або іх светапогляд і жыццё.<Li>Мастацтва паказвае адносіны паміж тагачасным чалавекам і прасторай, у якой ён рухаецца і дзейнічае.

| 9 || {{нп3нп5|Дэвід Лбюіс-Уільямс|Льюіс-Уільямс||David Lewis-Williams}} і [[Томас Доўсан|Доўсан]] (1988—2002)<ref>{{cite Harvard|Lewis-Williams|2005|pp=128–132, 177–181, 275–290 y otras|sp=yes}}</ref>|| <Li>Значэнне: Наскальныя малюнкі і выявы на паверхні зямлі паказваюць уявы, атрыманыя ў стане трансу ці сноў наяве. Згодна з гэтай тэорыяй гэтыя змененыя станы маглі быць дасягнуты не толькі з дапамогай наркотыкаў, але і ад стомы, бяссонніцы, галадання, ізаляцыі і г. д. Людзі, якія маглі дасягнуць вышэйшага стану былі шаманамі. Гэтая тэорыя пацвярджаецца неўралагічнымі даследаваннямі, якія злучаюць знойдзеныя палеалітычныя малюнкі з некаторымі сучаснымі культурамі паляўнічых-збіральнікаў Афрыкі і Аўстраліі.<Li>Мастацтва стварае погляды і прадстаўляе заслону паміж «іншым светам» і нашым, які з погляду шаманскіх культур не больш рэальны за іншыя<ref>{{кніга|загаловак=Chamanismo en las cuevas paleolíticas |аўтар=Jean Clottes |дата=2003 |месца=Ponencia defendida ante el 40 Congreso de Filósofos Jóvenes (Sevilla 2003)}}</ref>

Дагістарычны чалавек не ўвасабляў калекцыю тых жывёл, якіх еў і якія былі яго звычайнай здабычай, хутчэй гэта быў {{нп3нп5|бестыярый||ru|Бестиарий}}, аб чым сведчыць неадпаведнасць паміж малюнкамі і знойдзенымі рэшткамі харчовых адходаў{{#tag:ref|Напрыклад, у пячоры [[Пячора Ласко|Ласко]] амаль усе знойдзеныя сляды касцяной мукі ад аленяў, але гэта жывёла прадстаўлена толькі адной фігурай. Таксама трэба задацца пытаннем пра выкарыстанне тэмы палявання, паколькі ў некаторых пячорах выявы параненых жывёл практычна адсутнічаюць, як у Ласко і Альтаміры {{cite Harvard|Leroi-Gourhan|1983|p=76}}|group="nb"}}. Што тычыцца Альтаміры, то свяцілішчам з’яўляецца Вялікая зала<ref>{{cite Harvard|Leroi-Gourhan|1983|pp=46–71, 76–78|sp=yes}}</ref>.

[[Файл:Altamira-3.png|thumb|500px|center|Асацыяцыі жывёл на вялікай панэлі пячоры Альтаміры ў [[Парадыгма|парадыгме]] {{нп3нп5|Андрэ Леруа-Гуран|Леруа-Гурана|ru|Леруа-Гуран, Андре}}: Цэнтральная жывёла — гэта [[Бізоны|бізон]] (жанчына), акружаны некалькімі [[Конь дзікі|коньмі]] (мужчына) у суправаджэнні перыферыйных жывёл, у дадзеным выпадку [[дзік]]оў і [[алені|аленяў]]<ref name="Cuevas-Significado"/>.]]

З 1910 года мэрыя горада {{нп3нп5|Санцільяна-дэль-Мар||ru|Сантильяна-дель-Мар}} стварыла Савет па захаванні і абароне пячоры, дзейнасць якога прайшла праз розныя фазы: адкрыццё пячоры для публікі ў 1917 годзе, в тым ліку экскурсіі з гідам; у 1924 годзе Альтаміра была аб’яўлена {{нп3нп5|Культурная цікавасць|гістарычным мастацкім помнікам|es|Bien de Interés Cultural}}, праз год быў прызначаны савет, каб палепшыць умовы захоўвання; 1940 стаў годам запуску Савета пячоры Альтаміра; у 1977 годзе яна была зачынена ўпершыню пасля вывучэння, але ў 1982 годзе наведванне было ўзноўлена на абмежаванай аснове, да 8500 наведвальнікаў у год; 1985 год стаў важным момантам міжнароднага прызнання, паколькі пячора была названа аб’ектам [[Сусветная спадчына|Сусветнай спадчыны]]; У 2001 годзе быў адкрыты Музей і створана рэпліка пячоры побач з арыгіналам, але дэбаты аб узнаўленні візітаў да арыгіналу гэта не прыпыніла і дасюль<ref>{{Cite web|title=Cueva de Altamira: Museo: Historia|url=http://www.cantabria.com/altamira/altamira.html|work=cantabria.com|access=2012-05-06}}</ref><ref>{{cite web |title=Cronología de las cuevas de Altamira |url=http://www.rtve.es/noticias/20100608/cronologia-cuevas-altamira/334756.shtml |format= |publisher=[[EFE]] |work=rtve.es |editorial= |access=2010-05-06}}</ref>.

Пячора Альтаміра была аб’яўлена [[Сусветная спадчына|Сусветнай спадчынай]] [[ЮНЕСКА]] ў [[1985]] годзе. Пазней, у 2008 годзе, ахова была пашырана да яшчэ 17 пячор з парэшткамі (з, верагодна, самымі лепшымі і добра захаванымі ўзорамі таго, што вядома як {{нп3нп5|палеалітычнае пячорнае мастацтва Паўночнай Іспаніі||es|Arte rupestre paleolítico del norte de España}})<ref name="unesco310pre">{{Cite web|url=http://whc.unesco.org/en/list/310|title=Cave of Altamira and Paleolithic Cave Art of Northern Spain|access=6 мая 2012|autor=[[ЮНЕСКА]]|lang=en}}</ref>.

[[Выява:Entrada al Museo de Altamira.jpg|thumb|250px|Уваход у {{нп3нп5|Нацыянальны музей і даследчы цэнтр Альтаміра||es|Museo Nacional y Centro de Investigación de Altamira}}.]]

У 1917 годзе пячора была адкрыта для шырокай публікі, а ў 1924 годзе была аб’яўлена {{нп3нп5|Нацыянальныя помнікі Іспаніі|Нацыянальным помнікам||National monuments of Spain}}<ref>{{cite Harvard|Coma-Cros, D. y Tello, A.|2006|p=109|sp=yes}}</ref>. З гэтага часу колькасць наведвальнікаў толькі павялічвалася, але ў 1960-я і 1970-я гады мноства візіцёраў стала пагражаць {{нп3нп5|мікраклімат|мікраклімату|ru|Микроклимат}} пячоры і захаванню выяў, напрыклад, у 1973 гэты паказчык дасягнуў 174 000 наведвальнікаў<ref name="MoA-Historia">{{Cite web|author=Ministerio de Cultura|publisher=Ministerio de Cultura de España|place=España|title=Cueva de Altamira|url=http://museodealtamira.mcu.es/Informacion_Institucional/historia_museo.html|work=Museo de Altamira|access=25 кастрычніка 2012}}</ref>. Такім чынам, дыскусія пра тое, каб закрыць грамадскасці доступ у пячору, вялася нават у абмеркаваннях {{нп3нп5|Кангрэс дэпутатаў, Іспанія|палаты прадстаўнікоў|ru|Конгресс депутатов (Испания)}}<ref>{{cite web|title= Pregunta: Cierre al público de las Cuevas de Altamira. Presentada por don Manuel Fraga Iribarne |author=Fraga Iribarne, Manuel Fraga|publication= Boletín oficial de la Cortes Generales. Congreso de los Diputados |url= http://www.congreso.es/public_oficiales/L1/CONG/BOCG/F/F_1804-I.PDF |access= 25 ліпеня 2011 |format= PDF}}</ref><ref>{{cite web|title= Contestación: Cierre al público de las Cuevas de Altamira. Presentada por don Manuel Fraga Iribarne |author=Cabanillas Gailas, Pío|publication= Boletín oficial de la Cortes Generales. {{нп3нп5|Кангрэс дэпутатаў, Іспанія|Congreso de los Diputados|ru|Конгресс депутатов (Испания)}} |url= http://www.congreso.es/public_oficiales/L1/CONG/BOCG/F/F_1804-II.PDF |access= 25 ліпеня 2011 |format= PDF}}</ref>. У 1977 годзе пячора была зачыненая для публікі, а ў 1982 годзе, нарэшце, доступ быў часткова адкрыты для абмежаванага ліку наведвальнікаў у дзень, які цяпер не перавышае 8500 у год<ref name="MoA-Historia" />.

З-за вялікай колькасці жадаючых ўбачыць пячору паўстала пытанне аб неабходнасці пабудовы рэплікі. Пачынаючы з 2001 года, разам з пячорай працуе {{нп3нп5|Нацыянальны музей і даследчы цэнтр Альтаміра||es|Museo Nacional y Centro de Investigación de Altamira}}, створаны па праекце архітэктара {{нп3нп5|Хуан Навара Бальдэвег|Хуана Навара Бальдэвега||Juan Navarro Baldeweg}}<ref>{{cite Harvard|Lasheras|de las Heras|Montes|Rasines|2002|pp=24–25|sp=yes}}</ref>. У яго інтэр’еры, званым {{нп3нп5|Неапячора||es|Neocueva}} Альтаміра, зроблена рэпрадукцыя, максімальна набліжаны да арыгіналу, які існаваў каля 15 000 гадоў таму. Тут можна ўбачыць копіі знакамітыя карцін столі Вялікай залы, зробленыя {{нп3нп5|Педра Альберта Саўра Рамас|Педра Саўра|es|Pedro Alberto Saura Ramos}} і {{нп3нп5|Мацільда Мусквіс Перэс-Сеаане|Мацільдай Мусквіс|es|Matilde Múzquiz Pérez-Seoane}}, адпаведна прафесарам фатаграфіі і прафесарам малявання {{нп3нп5|Факультэт вытанчаных мастацтваў|факультэта вытанчаных мастацтваў|es|Facultad de Bellas Artes (Universidad Complutense de Madrid)}} [[Мадрыдскі ўніверсітэт|Мадрыдскага ўніверсітэта]]. Гэтая рэпрадукцыя выкарыстоўвае тэхнікі малявання, жывапісу і гравюры, падобныя тым, якімі карысталіся палеалітычныя мастакі, а копія была настолькі вялікай, што пры вывучэнні па іх арыгіналаў былі адкрыты новыя малюнкі і гравюры<ref name="ReferenceB"/>.

[[Файл:Reproduction cave of Altamira 02.jpg|thumb|250px|Рэпрадукцыя столі Вялікай залы {{нп3нп5|Нямецкі музей, Мюнхен|Нямецкім музеі|ru|Немецкий музей (Мюнхен)}} ў [[Горад Мюнхен|Мюнхене]].]]

Існуюць яшчэ дзве рэплікі карцін, рэалізаваных адначасова праз супрацоўніцтва доктара {{нп3нп5|Эрых Піч|Эрыха Піча|es|Erich Pietsch}} з Мадрыдскім універсітэтам у 1960-х. Адна знаходзіцца ў штучнай пячоры, зробленай у садзе [[Нацыянальны археалагічны музей, Мадрыд|Нацыянальнага археалагічнага музея]] ў [[Горад Мадрыд|Мадрыдзе]], а другая — у {{нп3нп5|Нямецкі музей, Мюнхен|Нямецкім музеі|ru|Немецкий музей (Мюнхен)}} ў [[Горад Мюнхен|Мюнхене]]<ref>{{cite Harvard|Pietsch|1964|sp=sí|pp=35–37}}</ref><ref>{{cite web|title=La reproducción más fiel de la Altamira original |url=http://www.eldiariomontanes.es/v/20100625/cultura/sotileza/reproduccion-fiel-altamira-original-20100625.html |access=6 мая 2012 |format=HTML |author=Sotileza |publisher=eldiariomontanes.es}}</ref>.

У {{нп3нп5|Іспанскі парк-Іспанская вёска Шыма|тэматычным Іспанскім парку|es|Parque España-Shima Spain Village}} ў [[Японія|Японіі]] з 1993 года існуе экспазіцыя, якая паказвае частку скапіраваных карцін, зробленых М. Мусквіс і П. Саўрам з выяў Вялікай залы. У {{нп3нп5|Дагістарычны парк Тэвергі|Дагістарычным парку Тэвергі|es|Parque de la prehistoria de Teverga}} ў [[Астурыя|Астурыі]] ёсць дакладная рэпліка часткі даху Вялікай залы тых жа аўтараў<ref>{{cite web|| authorlink=El Diario Montañés |author=El Diario Montañés |title=La reproducción más fiel de la Altamira original |url=http://www.eldiariomontanes.es/v/20100625/cultura/sotileza/reproduccion-fiel-altamira-original-20100625.html |format=HTML |work=eldiariomontanes.es |publisher=Editorial Cantabria Interactiva S.L. (Grupo Vocento) |access=25 красавіка 2012}}</ref>.

У 2002 годзе пячора была зачыненая для публікі ў чаканні даследаванняў, як на яе ўплывае эксплуатацыя. У першым дзесяцігоддзі 21 стагоддзя вялося шырокае абмеркаванне аб мэтазгоднасці адкрыцця пячоры для публікі. {{нп3нп5|Міністэрства культуры Іспаніі, 2004–2011|Міністэрства культуры|es|Ministerio de Cultura (2004–2011)}} замовіла даследаванне аб стане карцін і мэтазгоднасці стварэння плану наведванняў для шырокай грамадскасці ў 2010 годзе. У чэрвені таго ж года з’явіліся паведамленні, што Савет пячоры Альтаміра пацвердзіў яе адкрыццё, нават калі {{нп3нп5|Іспанскі Нацыянальны навукова-даследчы савет|||Spanish National Research Council}} зробіць адваротныя вывады<ref>{{cite web|title=El Patronato de Altamira decide la reapertura controlada de la cueva, que no será firme hasta finales de año |url=http://www.20minutos.es/noticia/730944 |access=25 красавіка 2012 |format=HTML |work=20minutos.es |publisher=EuropaPress}}</ref><ref>{{cite web |title=El Patronato de Altamira traslada a un grupo internacional la decisión sobre la reapertura de la cueva original |url=http://noticias.lainformacion.com/espana/el-patronato-de-altamira-traslada-a-un-grupo-internacional-la-decision-sobre-la-reapertura-de-la-cueva-original_ZIbvDDTRXWjKsHKoMXfF55/ |work=lainformacion.com |access=25 красавіка 2012 |format=HTML |publisher=EuropaPress |accessdate=27 верасня 2015 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150122032511/http://noticias.lainformacion.com/espana/el-patronato-de-altamira-traslada-a-un-grupo-internacional-la-decision-sobre-la-reapertura-de-la-cueva-original_ZIbvDDTRXWjKsHKoMXfF55/ |archivedate=22 студзеня 2015 |deadurl=yes }}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.rtve.es/alacarta/videos/programa/despues-ocho-anos-cerrada-publico-cueva-altamira-volvera-recibir-visitas/793743/ |format= vídeo ''streaming'' |title= Después de ocho años cerrada al público, la cueva de Altamira volverá a recibir visitas |access=25 красавіка 2012 |work= [[RTVE]]}}</ref>. Аднак адкрыццё не адбылося, а ў жніўні 2012 года было абвешчана, што даследаванне аб уплыве візітаў будзе працягвацца, у той час як у тым жа даследаванні былі абмежаваныя і спецыяльныя дазволы<ref>{{cite web |url=http://museodealtamira.mcu.es/web/docs/Comunicado_MECD.pdf |format=PDF |author=Patronato del Museo Nacional y Centro de Investigación de Altamira |title=Nota de prensa: Aprobado el Programa de Investigación para la Conservación Preventiva y Régimen de Acceso de la Cueva de Altamira |cite=Las conclusiones del programa determinarán el régimen de acceso a la cueva, condicionado a ofrecer una garantía de sostenibilidad, conservación, preservación y continuidad. |editor=Ministerio de Educación, Cultura y Deporte |date=22 студзеня 2013}}</ref><ref>{{cite web |title=Prepara la visita: Visita a la cueva de Altamira |url=http://museodealtamira.mcu.es/PreparaLaVisita/visitaLaCueva.html |work={{нп3нп5|Нацыянальны музей і даследчы цэнтр Альтаміра|Museo de Altamira|es|Museo Nacional y Centro de Investigación de Altamira}} |access=22 студзеня 2013 |place=Santillana del Mar (Cantabria)}}</ref>.

Жывапіс пячоры паспрыяў стварэнню ў 1948 годзе праекта {{нп3нп5|Школа Альтаміра|Школа Альтаміра|es|Escuela de Altamira}}, накіраванага на каардынацыю дзеянняў мастакоў у галіне сучаснага мастацтва<ref>{{cite Harvard|García Guinea|1979|p=66|sp=yes}}</ref>, а [[Пікаса]] пасля наведвання Пячоры сказаў: «Пасля Альтаміры ўсё здаецца {{нп3нп5|Дэкалэнцтва|дэкадэнцкім|ru|Декадентство}}»<ref>{{cite web|name= Eire, Carlos M. N. |title= A very brief history of eternity |date= |publisher= Princeton University Press |isbn= 9780691133577 |page= 10 |url= http://books.google.es/books?id=vhE0AHdBmxUC&pg=PA10&dq=picasso+altamira&hl=es&ei=v484TqL6L4Wo8QPanpyTAw&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=2&ved=0CC0Q6AEwATge#v=onepage&q=picasso%20altamira&f=false |lang= en |access= 5 мая 2012}}</ref>.

Іншыя мастакі з розных галін таксама разумелі важнасць пячоры. {{нп3нп5|Рафаэль Альберці||ru|Альберти, Рафаэль}} напісаў верш, які апісвае пачуцці ад візіту<ref>{{Cite web|url=http://www.patrimonio-humanidad.com/pagina.php?id=1084|title=Cuevas de Altamira. Reportaje|work=Patrimonio-humanidad.com|access=3 жніўня 2011|date=3 студзеня 2008|accessdate=1 кастрычніка 2015|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120402121535/http://www.patrimonio-humanidad.com/pagina.php?id=1084|archivedate=2 красавіка 2012|deadurl=yes}}</ref>.

У 1965 быў створаны персанаж {{нп3нп5|Альтаміра дэ ла Куэва||es|Altamiro de la Cueva}}<ref>Перастаўленая наадварот іспанская назва Альтаміры</ref>, які даў назву коміксу з аднайменнай назвай, у якім распавядаецца пра прыгоды групы дагістарычных пячорных людзей, якія выглядаюць, як нашы сучаснікі, але апранутыя ў насцегнавыя павязкі<ref>{{Cite web|url=http://lambiek.net/artists/b/bernet_toledano_juan.htm|lang=en|title=Juan Bernet Toledano|access=2 мая 2012|work=Lambiek.net}}</ref>.

Рок-гурт «{{нп3нп5|Steely Dan||ruen|Steely Dan}}» склаў песню ''The Caves of Altamira'', якая ўвайшла ў альбом ''{{нп3нп5|The Royal Scam|||The Royal Scam}}'' (1976)<ref>{{Cite web|title=Lyrics: The Royal Scam (1976)|url=http://www.steelydan.com/lyrroyalscam.html#track2|work=Web oficial de Steely Dan|access=3 жніўня 2011|accessdate=1 кастрычніка 2015|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090412122604/http://www.steelydan.com/lyrroyalscam.html#track2|archivedate=12 красавіка 2009|deadurl=yes}}</ref>.

Пячора Альтаміра з [[2007]] года таксама ўключана ў пералік {{нп3нп5|12 скарбаў Іспаніі|||12 Treasures of Spain}}<ref>{{Cite web|url=http://sobreturismo.es/2008/01/01/los-12-tesoros-de-espana-resultados-definitivos-y-ganadores/|title=Los 12 Tesoros de España. Resultado definitivos y ganadores|date=29 жніўня 2010|access=5 мая 2012|work=SobreTurismo}}</ref>.