Геаграфічная абалонка: Розніца паміж версіямі

У склад геаграфічнай абалонкі ўваходзяць кампаненты розных геасфер. Геасферы ўяўляюць сабой канцэнтрычныя (суцэльныя або перарывістыя) абалонкі ЗемліЗямлі, якія адрозніваюцца па сваім складзе і ўласцівасцях: літасферу, атмасферу, гідрасферу і біясферу.

Атмасфера — газавая[[газ]]авая, паветраная[[паветра]]ная абалонка Зямлі. Верхняя мяжа атмасферы праходзіць на вышыні больш за 1000 км. У склад геаграфічнай абалонкі ўваходзіць ніжні слой атмасферы, у якім адзначаецца наяўнасць пылу і [[Вада|вадзяной пары]], могуць існаваць жывыя арганізмы. Верхняй мяжой геаграфічнай абалонкі прынята лічыць [[азонавы слой]], які знаходзіцца на вышыні 25-30 км.

Гідрасфера — [[Вада|водная]] абалонка Зямлі, уключае ўсю хімічна не звязаную ваду. У гідрасферу ўваходзяць воды [[акіян|Сусветнага акіяна]] (звыш 96 [[Працэнт|%]] [[Маса|масы]] гідросферы), а таксама [[падземныя воды]], [[ледавік]]і, воды [[рака|рэк]], [[возера|азёр]] і балот.

Акрамя таго, у выніку дзейнасці [[чалавек]]а ў межах геаграфічнай абалонкі створаныя шматлікія штучныя аб'екты. Таму да геаграфічнай абалонкі можна таксама аднесці сацыясферу: [[чалавецтва]] з уласцівай яму вытворчасцю, а таксама асвоеную чалавекам частку прыроднага асяроддзя. Сацыясфера — аб'ект вывучэння сацыяльна-эканамічнай геаграфіі — па меры развіцця навукі і тэхнікі пашырае свае межы.

У межах геаграфічнай абалонкі часта вылучаюць ландшафтную[[ландшафт]]ную сферу. Гэта невялікі па магутнасці (таўшчынёй у некалькі метраў) слой, які ўключае [[глеба|глебу]], расліннасць, жывёльны свет, а таксама прыземны слой паветра, паверхневыя і грунтавыя воды сушы. У ландшафтнай сферы найбольш актыўна ідуць працэсы ўзаемадзеяння паміж кампанентамі геаграфічнай абалонкі, засяроджаны асноўныя рэсурсы, неабходныя для жыцця і дзейнасці чалавека.

*кругазвароты [[рэчыва]] і [[Энергія|энергіі]],

Цэласнасць геаграфічнай абалонкі заключаецца ў тым, што змена аднаго прыроднага працэсу, з'явы або кампанента (рэльефу[[рэльеф]]у, расліннасці, глеб і г. д.) вядзе да змены іншых. Гэтая заканамернасць уласцівая як асобным геаграфічным аб'ектам на невялікіх тэрыторыях[[тэрыторыя]]х (напрыклад, возера, лясны масіў, [[пойма]] ракі і інш.), так і ўсёй геаграфічнай абалонцы, што складаецца з мноства геаграфічных комплексаў рознага маштабумасштабу. Змена адных прыродных комплексаў выклікае змену іншых, якія знаходзяцца ва ўзаемасувязі з першымі. Напрыклад, пасля асушвання балота паніжаецца ўзровень грунтавых вод не толькі на самім балоце, але і на прылеглых тэрыторыях. У выніку змяняецца глеба, відавы склад раслін, актывізуюцца эразійныя працэсы на схілах, змяняецца мікракліматмікра[[клімат]] і г. д.

Істота геаграфічнай заканамернасці кругазвароту рэчыва заключаецца ў тым, што ўсім прыродным комплексам уласціва здольнасць абменьвацца рэчывам. Прыкладам можа быць кругазварот [[Хімічны элемент|хімічных элементаў]] паміж глебай і раслінай падчас яе росту і адмірання, кругазварот вады ў прыродзе, кругазварот паветраных мас у атмасферы (напрыклад, паміж экватарам[[экватар]]ам і [[Тропікі|тропікамі]]) і г. д. Кругазварот рэчыва — вельмі важная заканамернасць, таму што ў выніку яго падтрымліваецца адзінства жывой і нежывой прыроды, існуе жыццё.

Асноўная крыніца энергіі працэсаў, што адбываюцца ў геаграфічнай абалонцы — энергія [[Сонца]]. Яе нераўнамернае паступленне на паверхню Зямлі стварае разнастайныя прыродныя ўмовы ў розных раёнах планеты. Геаграфічная занальнасць — асноўная заканамернасць размеркавання прыродных комплексаў па паверхні Зямлі. Яна выяўляецца ў паслядоўнай змене характарыстак кампанентаў геаграфічнай абалонкі пры перасоўванні ад экватара да палюсоў, што звязана з памяншэннем колькасці прамяністай энергіі Сонца, якая трапляе на зямную паверхню. З-за гэтага на Зямлі фармуюцца [[геаграфічныя паясы]], якія працягнуліся ўздоўж зямных [[Паралель|паралелей]]. У межах геаграфічных паясоў, у залежнасці ад увільгатнення, фармуюцца прыродныя зоны. Закону геаграфічнай занальнасці падпарадкоўваюцца працэсы, што адбываюцца ў атмасферы і гідрасферы, глебаўтварэнне, вонкавыя працэсы, якія ўплываюць на рэльеф, працэсы фармавання і развіцці біясферы.