|
'''Файлавая сістэма''' – гэта спецыфічны спосаб захоўвання iі арганiзацыiарганізацыі iменаваных дадзеных на носьбiтахносьбітах iнфармацыiінфармацыі у камп'ютарах, а таксама уў розным iншыміншым электронным абсталяванниабсталяванні: лiчбавыхлічбавых камерах, мабiльныхмабільных тэлефонах, iі г.д. Файлавая сiстэмасістэма вызначае фармат зместазместу iі спосаб фiзiчнагафізічнага захоўвання iнфармацыiінфармацыі, якую прынята групаваць у выглядзе [[файл]]аў. Канкрэтная файлавая сiстэмасістэма вызначае памер iменiімені файла (папкипапкі), максiмальнымаксімальны магчымы памер файла iі падзела, набор атрыбутаў файла. НекоторыяНекаторыя файлывыяфайлавыя сiстэмысістэмы прапануюць сэрвiсныясэрвісныя магчымасцiмагчымасці, напрыклад, [[Правы доступадоступу|размежваннеразмежаванне доступадоступу]] цiці [[шыфраванне]] файлаў.
Файлавая сістэма звязвае [[носьбіт інфармацыі]] з аднаго боку і [[iнтэрфейсінтэрфейс праграмавання праграм|API]] для доступадоступу да файлаў — з iншагаіншага. КалiКалі пракладная праграма звяртаецца да файла, яна не мае анiякагааніякага уяўлення аб тым, якiмякім чынам размешчана iнфармацыяінфармацыя у канкрэтным файле, таксама, як iі на якiмякім фiзiчнымфізічным тыпе носьбiтаносьбіта([[CD]], [[цвёрды дыск|цвёрдым дыску]], магнiтнаймагнітнай стужцы, блокеблоку [[флэш-памяць|флэш-памяцiпамяці]] цiці iншыміншым) ён запiсанызапісаны. Усё, што ведае праграма — гэта iмяімя файла, яго памер iі атрыбуты. Гэтыя даныя, яна атрымоўвае ад [[драйвер]]а файлавай сiстэмысістэмы. МенавiтаМенавіта файлавая сiстэмасістэма вызначае, дзе iі як будзе запiсанызапісаны файл на фiзiчнымфізічным носьбиценосьбіце (напрыклад, цвёрдым дыску).
З мунктупункту гледжання [[аперацыйная сiстэмасістэма|аперацыйнай сiстэмысістэмы]], увесь дыск уяўляе сабой набор кластараў (як правiлаправіла, памерам 512 [[байт]]аў iі болей)<ref>У сучасных (2010 год) цвёрдых дысках, памер кластара сталстаў 4096 байтбайтаў</ref>. Драйверы файлавай сiстэмысістэмы арганiзуюцьарганізуюць кластары у файлы iі каталогiкаталогі (реальноякія насамрэч з'яўляюцца файламифайламі, што утрымлiваюцьўтрымліваюць спiмспіс файлаў у гэтым каталозе). Гэтыя ж драйверы адсочваюць, якiяякія з кластароўкластараў у сапраўдны час ужываюцца, якiяякія вольныя, якiякія пазначаны няспраўнымiняспраўнымі.
Аднак файлавая сiстеэмасістэма не абавязкова наўпрост звязана з фiзiчнымфізічным [[носьбiтносьбіт iнфармацыiінфармацыі|носьбiтамносьбітам iнфармацыiінфармацыі]]. IснуюцьІснуюць [[ВiртуальнаяВіртуальная файловаяфайлавая сiстэмасістэма|вiртуальныявіртуальныя файловыяфайлавыя сiстэмысістэмы]], а таксама [[компкамп'ютарная сетка|сеткавыя]] файлавыя сiстэмысістэмы, якiяякія з'яўляюцца толькiтолькі спосабам доступадоступу да файлыўфайлаў, што знаходзяцца на аддаленым компкамп'ютары.
== IерархiяІерархія каталогаў ==
Практычна заўсёды файлы на дысках аб'яднаны ў ''каталогiкаталогі''.
У найпростым выпадку ўсё файлы на дадзеным дыску захоўваюцца ў адным каталогу. Такая ''аднаўзроўневая'' схема ужываласьужывалася уў [[CP/M]] iі ў першай версiiверсіі [[MS-DOS]] 1.0. ''IерархiчнаяІерархічная файловаяфайлавая сiстэмасістэма'' з укладзеннымiукладзенымі адзiадзін у другiдругі каталогамiкаталогамі упершыню з'явiласяявілася ў [[Multics]], потым у [[UNIX]].
Wiki.txt
Tornado.jpg
Notepad.exe
(АдназроўневаяАднаўзроўневая файлавая сiстэмасістэма)
КаталогiКаталогі на розных дысках могуць ствараць некалькiнекалькі асобных дрэваў, як у [[DOS]]/[[Windows]], цiці ж яднацца у адно дрэва, агульнаяагульнае для усiхўсіх дыскаў, як у UNIX-падобных сiстэмахсістэмах.
C:
\Money, Money, Money.ogg
\1977 The Album
(IерархiчнаяІерархічная файловаяфайлавая сiстэмасістэма Windows/DOS)
В UNIX iснуеіснуе толькiтолькі адзiнадзін [[каранёвы каталог]], а усе астатнiяастатнія файлы iі каталогiкаталогі укладзены ў яго. Каб атрымаць доступ да файлаў iі каталогаў на якiмякім-небудзь дыску, патрэбна [[Мантаванне файлавай сiстэмысістэмы|''смантаваць'']] гэты дыск кымандайкамандай <tt>[[mount]]</tt>. Напрыклад, каб адчынiцьадчыніць файлы на [[CD]], трэба, кажучы простай мовай, сказаць аперацыйнай сiстэмесістэме: «вазьмiвазьмі файлавую сiстэмусістэму на гэтым кампакт-дыскедыску iі пакажипакажы еёяе ў каталозе <tt>/mnt/cdrom</tt>». Усе файлы iі каталогiкаталогі, што знаходзяцца на CD, з'явяцца у гэтым каталозе <tt>/mnt/cdrom</tt>, якiякі завецца ''кропкайпунктам мантавання'' ({{lang-en|mount point}}).<ref>Тут ствараецца [[вiртуальнаявіртуальная файлавая сiстэмасістэма]], што служыць стыковачным элементам памiжпаміж рознымiрознымі фарматамiфарматамі файлавых сiстэмсістэм.</ref> У большасцiбольшасці UNIX-падобных сiстэмсістэм з'ёмныеяздымныя дыскiдыскі ([[дыскета|дыскеты]] iі CD), флэш-носьбiтыносьбіты iі iншыяіншыя нешнiявонкавыя прылады захоўвання даных мантуюць у каталог <tt>/mnt</tt>, <tt>/mount</tt> цi <tt>/media</tt>. Unix iі UNIX-падобныепадобныя аперацыйныя сiстэмысістэмы таксама дазваляюць аўтаматычна мантаваць дыскидыскі пры загрузцы аперацыйнай сiстэмысістэмы.
/usr
/news
/lost_ship.mpeg
(IерархiчнаяІерархічная файлавая сiстэмасістэма ў Unix iі UNIX-падобных аперацыйных сiстэмахсістэмах)
''ЗвярнiцеЗвярніце увагу на ужыванне [[Касая рыса|слэша]] у файлавых сiстэмахсістэмах Windows, UNIX iі UNIX-падобных аперацыйных сiстэмахсістэмах (У Windows ужываецца адваротны слэш «\», а ў UNIX иі UNIX-падобных аперацыйных сiстэмахсістэмах просты слэш «/»)''
Акрамя таго, варта адзначыць, што вышэйапiсанаявышэйапісаная сiстэмасістэма дазваляе мантаваць не толькiтолькі файлавыя сiстэмысістэмы фiзiчныхфізічных прылад, але iі асобныя каталогiкаталогі (параметр ''--bind'') цiці напрыклад [[ISO-вобраз|вобраз ISO]] (опцыя ''loop''). ТакiяТакія надстройкiнадстройкі, як [[Filesystem in Userspace|FUSE]], дазваляюць таксама мантаваць целы каталог на [[FTP]] iі яшчэ вельмiвельмі вялiкуювялікую колькасць розных рэсурсаў.
ЯшчёЯшчэ больш складаная структура ужываецца ў [[NTFS]] iі [[HFS]]. У гэтых файлавых сістэмах кожны файл ўяўляе сабой набор '' атрыбутаў''. Атрыбутамі лічацца не толькі традыцыйныя <tt>толькiтолькі чытаннячытанне</tt>, <tt>сiстэмнысістэмны</tt>, але iі iмяназва файла, памер iі нават змест. ТакiмТакім чынам, для [[NTFS]] iі [[HFS]] тое, што захоўваецца ў файле, — гэта толькiтолькі адзiнадзін з яго атрыбутаў.
Калі прытрымлівацца гэтай логіцылогікі, '' адзін файл можа ўтрымліваць некалькі варыянтаў змесціва''. Такім чынам, у адным файле можна захоўваць некалькі версій аднаго дакумента, а таксама дадатковыя дадзеныя (iконкаіконка файла, звязаная з файлам [[праграма]]). Такая арганiзацыяарганізацыя тыповая для [[HFS]] на [[Macintosh]].
<!-- == КласiфикацыяКласіфікацыя файлавых сiстэмсістэм ==
Па прызначэнню файлавыя сістэмы можна класіфікаваць на наступныя катэгорыі.
* Немного выпадают из общей классификации специализированные файловые системы: [[ZFS]] (собственно файловой системой является только часть ZFS), [[VMFS]] (т. н. кластерная файловая система, которая предназначена для хранения других файловых систем) и др.-->
== Задачы файлавай сiстэмысістэмы ==
Асноўныя функцыiфункцыі любой файлавай сiстэмысістэмы нацэлены на вырашэнне наступных задач:
* iменаваннеіменаванне файлаў;
* праграмны iнтерфейсінтерфейс работы з файламiфайламі для праграм;
* адлюстраваннiадлюстраванне лагiчнайлагічнай мадэлiмадэлі файлавай сiстэмысістэмы на фiзiчнуюфізічную арганiзацыюарганізацыю сховiшчасховішча даных;
* арганiзацыяарганізацыя ўстойлiвасцiўстойлівасці файлавай сiстэмысістэмы да збояў сiлкаваннясілкавання, памылкампамылак апаратных iі праграмных сродкаў;
* змяшчэнне параметраў файла, неабходных для правильнагаправільнага яго узаемадзеянняўзаемадзеяння з iншымiіншымі аб'ектамiектамі сiстэмысістэмы (ядро, праграмы iі iншінш.).
У шматкарыстальнiцкiхшматкарыстальніцкіх сiстэмахсістэмах з'яўляецца яшчэ адна задача: ахова файлаў аднаго карыстачакарыстальніка ад несанкцыянаванага доступадоступу iншагаіншага карыстача, а таксама забеспячэнне сумеснай работы з файламiфайламі, напрыклад, пры адчыненнiадкрыцці файла адным з карыстачоўкарыстальнікаў, для iншыхіншых гэты ж файл часова будзе даступны толькiтолькі ў режымерэжыме «толькiтолькі чытанне».
{{зноскі}}
| 