Зямля Франца-Іосіфа: Розніца паміж версіямі
| [недагледжаная версія] | [недагледжаная версія] |
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
др робат змяніў: hi:फ्रांज जोसेफ द्वीपसमूह→hi:फ़्रांज़ योसेफ़ द्वीपसमूह |
JerzyKundrat (размовы | уклад) |
||
Радок 26:
== Геаграфія ==
Зямля Франца-Іосіфа — архіпелаг на поўначы [[Баранцава мора]]. Складаецца з 191 вострава, агульная плошча 16,1 тыс. км². Архіпелаг высунуты далёка на поўнач, у цэнтр Арктыкі. Яго паўднёвыя астравы ляжаць паблізу 80° пн.ш., а паўночныя — пад 81°45´ пн.ш. (в. Рудольфа).
Архіпелаг, як мяркуюць, уяўляе сабой частку дарыфейскай платформы, што размяшчалася на месцы паўночнай акваторыі Баранцава мора. Астравы складзены юрскімі і кантынентальнымі ніжнемелавымі адкладамі з покрывам базальтавых лаваў, якія ўтвараюць сталовыя плато невялікай абсалютнай вышыні. Большая частка астравоў складзена з пясчанікаў, алеўрытаў і [[вапняк]]оў, перакрытых гарызантальнай эфузіўнай тоўшчай базальтавай лавы (магутнасць базальтаў складае 20—30 м). Сярод юрскіх гліністых сланцаў і пяcчанікаў на мысе Флора выяўлены буры вугаль.
Паверхня астравоў архіпелага Зямлі Франца-Іосіфа звычайна платопадобная. Сярэднія вышыні дасягаюць 400—490 м. Найвышэйшы пункт— 620 м (на в-ве Венер-Нойштат).
Клімат [[архіпелаг]]а тыпова арктычны. Сярэдняя гадавая тэмпература да −12 °C ([[востраў Рудольфа]]); сярэднія тэмпературы ліпеня ад −1,2 °C у бухце Ціхай ([[востраў Гукера]]) да +1,6 °C ([[востраў Хейса]], дзе размешчаная самая паўночная ў свеце метэаралагічная станцыя); сярэдняя [[тэмпература]] студзеня каля −24 °C (мінімальныя тэмпературы ўзімку да −52 °C), вятры дасягаюць 40 м/сяк. Ападкаў выпадае ад 200—300 мм да 500—550 мм (у зоне акумуляцыі ледніковых купалаў) у год.▼
Большасць астравоў уяўляе сабою пакрытыя ледавікамі астанцы шырокага базальтавага плато, а пралівы (глыбінёй да 500—600 м) — шырокія трогі, вывораныя ледавікамі. Галоўнымі элементамі ледавіковых покрываў з'яўляюцца ледавіковыя купалы і вывадныя ледавікі, ад франтальных абрываў якіх адколваюцца айсбергі; вольная ад лёду паверхня прадстаўлена невялікімі паводле плошчы "аазісамі", мысамі і нунатакамі, што месцамі ўздымаюцца з-пад ледавікоў. Параўнальна вялікія вольныя ад лёду тэрыторыі (на в. Зямля Аляксандры, Зямля Георга, Греэм-Бел і Хейса) маюць узгорысты рэльеф.
▲Клімат
Ледавікамі пакрыта 87% тэрыторыі. Магутнасць лёду вагаецца ад 100 да 500 м. Ледавікі, якія спускаюцца ў моры, прадукуюць вялікую колькасць айсбергаў. Найбольш інтэнсіўнае зледзяненне назіраецца на паўднёвым усходзе і ўсходзе кожнага вострава і архіпелага ў цэлым. Лёдаўтварэнне адбываецца толькі на вяршынных паверхнях ледавіковых купалаў. Ледавікі архіпелага інтэнсіўна скарачаюцца. Вядома больш за 1 тыс. азёр.
Зямлі Франца-Іосіфа — тыповая арктычная пустыня. Вольныя ад лёду ўчасткі пакрытыя разрэджанай расліннасцю.
На ўсіх астравах налічваецца толькі 37 відаў кветкавых раслін. Сустракаецца мохава-лішайнікавая тундра. Там, дзе ёсць расліннасць, яна пакрывае звычайна не больш 5—10% паверхні. Гэта ў асноўным розныя віды [[Лішайнікі|лішайнікаў]] і мхоў, якія могуць быць вельмі яркімі і рознакаляровымі. Пад час кароткага лета на свет з’яўляюцца палярныя макі, каменяломнікі, казялец серна-жоўты і іншыя віды кветкавых раслін, якія здолелі прыстасавацца да экстрэмальных умоў Арктыкі.
З млекакормячых сустракаецца [[белы мядзведзь]] і радзей [[пясец]]. У водах, якія амываюць стравы, водзяцца [[нерпа]], [[марскі заяц]], [[грэнландскі цюлень]], [[морж]], [[нарвал]] і [[бялуха]].
Участкі сушы, вольныя ад снегу і лёду, выкарыстоўваюцца марскімі птушкамі для гнездавання. Летам сюды прылятаюць каля 30 відаў птушак ([[люрык]]і, [[чысцік]]і, [[кайра]], [[моеўка]], [[белая чайка]], [[бургамістр, птушка]] і інш.), з якіх многія гняздуюцца калоніямі. Асабліва шмат [[птушыны базар|птушыных кірмашоў]] на паўднёвых і заходніх астравах Зямлі Франца-Іосіфа. На архіпелагу гняздуюцца 5 мільёнаў марскіх птушак. Найбуйны птушыны кірмаш у межах архіпелага — скала Рубіні-Рок налічвае 55 тыс. асобін.
На астравах [[Зямля Аляксандры]] і [[востраў Рудольфа]] ёсць палярныя станцыі. На востраве Хейса размешчаная [[геафізічная абсерваторыя імя Э. Т. Кренкеля]] (з [[1957]] года).
{{DEFAULTSORT:Франца-Іосіфа Зямля}}
| |||