|
|Заўвагі = <small><references/></small>
}}
'''Кіпр''', — астраўная краіна, размешчаназнаходзіцца на аднайменным [[востраў Кіпр|востраве]] ў [[Міжземнае мора|Міжземным моры]]. Уваходзіць у [[ЕС]].
Трэці па велічыні востраў у [[Міжземнае мора|Міжземным моры]], плошчайплошча — 9 251 км². Ён працягнуўся на (240 км з усходу на захад, а ў шырыню дасягае 100 км з поўначы на поўдзень). Кіпр размешчаны ў паўночна-ўсходняй частцы Міжземнамор'яЗнаходзіцца на адлегласці 380 км ад [[Егіпет|Егіпта]], 105 км ад [[Сірыя|Сірыі]] і 75 км ад [[Турцыя|Турцыі]].
З палітычнага пункту гледжання, Кіпр з'яўляецца незалежнай дзяржавай, Рэспублікай Кіпр, з [[1960]], за выключэннем двух участкаў тэрыторыі пад ваеннымі базамі, якія пакінула ў сваім валоданні [[Вялікабрытанія]] (Akrotiri і Dhekelia).
У паўночнай частцы вострава знаходзіцца самаабвешчаная [[Турэцкая Рэспубліка Паўночнага Кіпра]].
=== Рэльеф ===
ВялікаяВялікую часткачастку вострава занятаязаймаюць гарамігоры. Уздоўж паўночнага берага ў шыротным кірунку цягнецца горны ланцуг Кірэнія. Шырыня яеяго ў заходняй частцы — 15 км, да ўсходу яна пашыраецца да 25—30 км. Заходняя частка хрыбта Кірэнія больш высокая; асобныя вяршыні перавышаюць 1 тыс. м. Самая высокая кропка хрыбта — гара Акраманда (1023 м). Паўднёва-заходняязаходнюю паловапалову выспывострава занятаязаймае шырокімшырокі горнымгорны масіваммасіў Троодос, парэзаным падоўжнымі рачнымі далінаміТраодас. Найболей высокая яго паўночная частка, тут знаходзіцца і самаяСамая высокая кропка Кіпра — гара [[Алімпас]] (1951 м).
Паміж хрыбтамі ляжыць нізінная, палогахалмістая раўніна [[Месаорыя]], абрашаная ў перыяд дажджоў часавымі струменямі ракі Акакі на захадзе і ракой [[Педыеас]] на ўсходзе. Раўніна Месаорыя складзеная марскімі адкладаннямі, пераважна чацвярцічнага перыяду. Абароненая гарамі ад вятроў, гэтая раўніна валодае спрыяльным кліматам і з'яўляецца жытніцай Кіпра. Палі пшаніцы і ячменю чаргуюцца тут з гаямі аліў, тутаўніка і памяранцавых дрэў, а на перадгор'ях змяняюцца вінаграднікамі.
Паніжаючыся да ўсходу і юго-усходу, раўніна Месаорыя пераходзіць у прыбярэжную нізіну заліваў Амахостас і Ларнака.
Рэзкія кантрасты ландшафтаў можна бачыць на Кіпры: ярка-зялёныя гаі алейных і цытрусавых культур спалучаюцца з сухімі жоўтымі перадгор'ямі, сакавітыя лугі з пярэстым дываном колераў і гаі грэцкага арэху — з дзікімі скаламі бязлесных горных вяршыняў, блакітнае ўзбярэжжа з беласнежнымі плямамі яхт — з зімовым іглічным лесам і асляпляльнай шапкай снега гор Траодаса.
=== Геалагічны будынак выспы ===
Кіпр складаецца з некалькіх тэктанічных пласцін, насунутых сябар на сябра. Юго-заходняя і северо-усходняя часткі выспы складзеныя [[Крэйдавы перыяд|крэйдавымі]] ападкавымі пародамі, а паміж імі складзены [[афіялитавы комплекс Троодас]], уяўлялы сабой фрагмент [[Акіянічная кара|акіянічнай кары]] акіяна [[Тэціс]]. Гэтыя самыя агульныя рысы будынка выспы лёгка бачыць на касмічных здымках. ▼
=== Геалагічная будова вострава ===
Афіялітовы комплекс Троодас з'яўляецца адным з найболей вывучаных у свеце. Ён лічыцца адным з эталонаў акіянічнай кары.
▲Кіпр складаецца з некалькіх тэктанічных пласцін, насунутых сябарадна на сябраадну. ЮгоПаўднёва-заходняя і северопаўночна-усходняя часткі выспывострава складзеныя [[Крэйдавы перыяд|крэйдавымі]] ападкавыміасадкавымі пародамі, а паміж імі складзены [[ афіялитавыафіялітавы комплекс ТроодасТраодас]], уяўлялыякі ўяўляе сабой фрагмент [[Акіянічная кара|акіянічнай кары]] акіяна [[Тэціс]]. Гэтыя самыя агульныя рысы будынка выспы лёгка бачыць на касмічных здымках.
=== Клімат ===
[[Клімат]] на Кіпры — міжземнаморскі, з вільготнайвільготны цёплайцёплы узімкуўзімку і вельмі спякотнымспякотны сухімсухі улеткуўлетку. Сярэднегадовая тэмпература дасягае +20,5°. Сярэдняя тэмпература самогасамага цёплага месяца (жніўня) +28°, а самогасамага халоднага (студзеня) +10°. Сярэднегадовая колькасць ападкаў невяліканевялікая: на раўнінах — 360—400 мм, а ў горах — 700—1000 мм. Размяркоўваюцца яны нераўнамерна. У далінах і на ўзбярэжжа вельмі суха. У МесаорииМесаорыі ападкаў выпадае не больш 250 мм. Максімум ападкаў выпадае ў горных раёнах. У ТроодосеТраодасе ў асобныя гады колькасць іх перавышае 1000 мм. Самымі вільготнымі месяцамі на выспе лічацца снежань і студзень. Замаразкі на Кіпры з паніжэннем тэмпературы да —4° — з'ява рэдкае.
=== Гідраграфія ===
Сталых рэкРэк на Кіпры амаль няма. Усе яны адрозніваюцца маловодностьюмалаводнасцю, бяруць пачатак у горахгарах і маюць восеньсківосеньскую і зімовызімовую паводкі. Большасць рэк выспы- кароткія, самыя доўгія з іх маюць працягласць 50—70 км. Асноўнай крыніцай сілкавання рэк служаць атмасферныя ападкі. Падчас зімовых дажджоў ракі выходзяць з берагоў і выклікаюць нават паводкі. У гарачы летні перыяд яны настолькі мелеют, што ўтвораць толькі тонкія раўчукі, якія выгінаюцца па аголеным рэчышчы, аЛетам шматлікіямногія цалкамрэкі пересыхаютперасыхаюць. НайболейНайбольш значнымі рэкамі Кіпра лічацца АкакиАкакі з прытокамі, а таксама ПедиэосПедыэас і [[ЯлиасЯліяс]].
=== Жывёльны свет ===
Жывёльны свет Кіпра не адрозніваецца багаццем і разнастайнасцю відаў. З рэдкіх жывёл выспы асаблівацікавы цікавыэндэмічныэндэмічны кіпрскі горны баран — [[муфлон]], што водзіцца ў гарах ТраадосаТраодаса і ў лясістым раёне Пафасу . У апошнія гады паляванне на яго забаронена ўрадам. У лясной зоне гор водзяцца лісіцы і зайцы. На нізінах па ўзбярэжжы і на схілах гор шмат розных відаў яшчарак і змей. Асабліва іх шмат у руінах старажытных гарадоў — Саламіса, Пафасу і інш. У лясных зарасніках ля ўзбярэжжа сустракаецца [[хамелеон]]. Шмат на Кіпры земнаводных, асабліва чарапах і драўняных жабрапух.
На выспевостраве зарэгістравана больш 330 найменняўвідаў птушыныхптушак (з іх 14 эндэмічныхэндэмікі), аднак значная частка іх прыналежыцьналежыць да пералётных і назіраецца на Кіпры толькі падчас штогадовых міграцый.
[[Выява:Cyprus lrg.jpg|thumb|350px|right|Космоснимок Кіпра. У цэнтры выспы выгляду цёмная паласа. Гэта [[офиолитовый комплекс Троодос]], фрагмент [[Акіянічная кара|акіянічнай кары]] зніклага акіяна [[Тетис]].]]
== Рэлігія ==
| 