Беларускі рубель: Розніца паміж версіямі

[[Выява:Belarus-1992-Bill-1-Obverse.jpg|thumb|right|Купюра 1 рубель, 1992 г., аверс]]

Назва '''беларускі рубель''' была прынята пасля адмовы Беларусі ад савецкага рубля. Да [[1995]] года існаваў праект іншай назвы нацыянальнай грашовай адзінкі — [[беларускі талер]]<ref name="taler">http://nn.by/1998/09/06.htm</ref>. У народзе беларускі рубель часта мянуецца '''зайчык''', бо дадзеная жывёла была намалявана на банкноце вартасцю 1 рубель (узору 1992).

[[Выява:Belarus-1992-Bill-0.5-Obverse.jpg|thumb|right|Купюра 50 капеек, 1992 г., аверс]]

[[Выява:Belarus-1992-Bill-0.5-Reverse.jpg|thumb|right|Купюра 50 капеек, 1992 г., рэверс]]

У пачатку [[1992]] г., падчас распаду ўсесавецкай грашовай сістэмы, у Беларусі была ўведзеная купонная сістэма, затым — разліковыя білеты Нацыянальнага Банка. Афіцыйны абменны курс складаў адзін беларускі рубель за дзесяць савецкіх рублёў.

З [[1 ліпеня]] [[1992]] г. пачалі праводзіцца аперацыі ў безнаяўных беларускіх рублях. У канцы ліпеня [[1993]] г. пачалі выводзіць з абарачэння расійскі і савецкі рублі. Беларускі рубель стаў адзіным законным сродкам плацяжоў на тэрыторыі краіны. І, нягледзячы на тое, што ў верасні [[Казахстан]], [[Арменія]], [[Расія]], [[Узбекістан]] і [[Таджыкістан]] падпісалі новую дамову аб стварэнні рублёвай зоны новага тыпу, у Беларусі поўным ходам ішла падрыхтоўка праекту ўвядзення нацыянальнай грашовай адзінкі — [[Беларускі талер|беларускага талера]].

=== 199090-я гады ===

Пасля распаду Савецкага Саюза эканоміка Беларусі знаходзілася ў крызісе. Пасля перамогі на выбарах у ліпені [[1994]] г. [[Аляксандр Лукашэнка|Аляксандра Лукашэнка]], курс манетарнай палітыкі дзяржавы быў накіраваны на паэтапнае звужэнне свабоднага цэнаўтварэння на ўнутраным валютным рынку. Былі ўведзеныя абмежаванні для юрыдычных і фізічных асоб па набыцці замежнай валюты. Паступова сфармаваўся шырокі чорны валютны рынак.

У [[1998]] г. Нацыянальны Банк быў фактычна падпарадкаваны Радзе Міністраў, а старшынёй быў прызначаны [[Пракаповіч|Пётр Пракаповіч]].

На пачатак [[1999]] г. афіцыйны курс быў ніжэй ценявога ў 2-2,5 разоў. Такімі «падвойнымі стандартамі» былі абумоўленыя шматлікія афіцыйныя справаздачы тых гадоў, якія паведамлялі аб «гіганцкім росце» беларускай эканомікі. Пры індэксацыі афіцыйных паказчыкаў па рэальным курсе рубля, некаторыя з іх прымалі адмоўнае значэнне.

Эканамічная палітыка дзяржавы ў 1990-х патрабавала ўсё большых грашовых уліванняў. Пазбаўлены самастойнасці Нацбанк стаў выкарыстоўвацца ўрадам як друкавальны станок, выпускаючы мільярды незабяспечаных рублёў. За перыяд з [[1996]] па [[2000]] гг. аб'ём неаплачанай запазычанасці дзяржавы перад камерцыйнымі банкамі вырас больш, чым 140 раз{{крыніца?}}. Нацбанк даваў пазыкі банкам, каб падтрымліваць іх ліквіднасць. Крытычны стан банкаўскай сістэмы быў выкліканы ціскам дзяржавы, якая патрабавала ад банкаў крэдытаваць стратны аграпрамысловы комплекс. У выніку 10 з 27 беларускіх камерцыйных банкаў знаходзіліся ў пачатку [[2000]] г. у стане ліквідацыі{{крыніца?}}.

Афіцыйны курс рубля знізіўся з 1995 па [[2000]] гг. у 30,2 разоў{{крыніца?}}. У верасні [[1999]] г. пачаўся выпуск купюр вартасцю ў 5 000 000 рублёў. З-за бескантрольнай эмісіі рублёў Нацбанкам беларуская валюта практычна перастала выкарыстоўвацца ў замежнаэканамічных разліках.

З пачатку свайго кіравання прэзідэнт [[Аляксандр Лукашэнка|Лукашэнка]] пачаў актыўна дзейнічаць у кірунку інтэграцыі з Расійскай Федэрацыяй. З самага пачатку ішла размова і аб уводзінах адзінай беларуска-расійскай валюты. Артыкул 13 падпісанны ў [[1999]] г. «Дамовы аб стварэнні Саюзнай Дзяржавы» прадугледжваў уводзіны адзінай грашовай адзінкі. 30 лістапада 2000 у Мінску была падпісана Міждзяржаўная дамова паміж Беларуссю і Расіяй аб уводзінах адзінай грашовай адзінкі і фармавання адзінага эмісійнага цэнтра Саюзнай дзяржавы. Яна прадугледжвала, што роля адзінай грашовай адзінкі з 1 студзеня 2005 г павінен быў выконваць расійскі рубель, а з 1 студзеня 2008 г павінна быць уведзеная адзіная грашовая адзінка Саюзнай дзяржавы. Вакол размяшчэння і кантролю за гэтым цэнтрам разгарэлася доўгая дыскусія — ці павінна гэта быць [[Масква]], [[Мінск]], або нейкі трэці горад.

[[Выява:Belarus-2000-Bill-1-Reverse.jpg|thumb|right|190px|''[[1 рубель|1 дэнамінаваны рубель]]'', [[2000]] год]]

У верасні 2005 г. пасля правядзення паседжання Саўміна Саюзнай Дзяржавы прэм'ер-міністр Расіі Міхаіл Фрадкоў заявіў журналістам што Расія і Беларусь не гатовыя да ўводзін адзінай валюты з 2006 гіг і не гатовыя назваць новыя тэрміны датуль, пакуль не будуць створаныя эканамічныя ўмовы для гэтага рашэння, у прыватнасці, маецца ў выглядзе рашэнне пытанняў па эмісійным цэнтры і па выраўноўванню эканамічных умоў у нашых краінах. Фрадкоў адзначыў: «Гэта пытанне не здымаецца, пытанне актуальна, больш таго, узнікае разуменне комплекснасці і неабходнасці рашэнняў, прадвызначалых умовы для таго, каб адзіная валюта запрацавала ў інтэрасах і Расіі, і Беларусі, і Саюзнай дзяржавы ў цэлым»

1 студзеня 2000 у Беларусі была праведзеная дэнамінацыя рубля, выкліканая ў тым ліку стабілізаваць нацыянальную валюту. Прыярытэтам палітыкі Нацбанка стала падтрыманне курсу рубля — такія былі патрабаванні расійскага боку. Была дазволенна продаж долараў у абменных курсах. Быў адкрыты доступ банкаў-нерэзідэнтаў на ўнутраны валютны рынак і знятыя абмежаванні па выкарыстанню беларускага рубля ў замежнаэканамічных аперацыях. Палітыка Нацыянальнага Банка і спрыяльныя вонкавыя фактары прывялі да стабілізацыі курсу беларускага рубля. На фоне пазітыўных змен у эканоміцы і падатковай сферы (паніжэнне ПДВ з 20 % да 18 %, падатку з абарачэння з 4,5 % да 4,15 % і г. д.), з пачатку 2004 г. курс беларускага рубля па стаўленню да долара ЗША і расійскаму рублю застаецца фактычна нязменным. Ён усё больш карыстаецца даверам насельніцтва, пра што кажа сталы рост банкаўскіх дэпазітаў у нацыянальнай валюце.<ref>[http://news.tut.by/elections/62703.html У 2005 годзе ўклады насельніцтва ў нацыянальнай валюце выраслі на 56,5 %].</ref>

Нацбанк праводзіць палітыку сталага павелічэння золатавалютных рэзерваў. Перад Нацбанкам стаіць задача павялічыць іх у 2010 г. да $6 млрд.

Па стане на 1 сакавіка 2008 г, міжнародныя рэзервавыя актывы Беларусі, разлічаныя па методыцы МВФ, склалі $4 млрд. 352.9 млн. павялічыўшыся з пачатку года на 4,1%. Міжнародныя рэзервавыя актывы ў нацыянальным азначэнні павялічыліся за гэты-жа перыяд на 9,1%, да $5 млрд. 446,6 млн.<ref>http://news.tut.by/economics/104901.html</ref>

Па стане на 1 студзеня 2006 г. аб'ём міжнародных рэзервавых актываў Беларусі ў азначэнні адмысловага стандарту распаўсюджвання дадзеных МВФ складаў $1 296,5 млн. Валавыя актывы Нацбанка ў замежнай валюце, каштоўных металах і камянях складалі $1 629,6 млн, павялічыўшыся за год на $449,7 млн. Залаты запас краіны складаў 25,02 тоны (у валютным эквіваленце — $412,7 млн).

Па метадалогіі МВФ, міжнародныя рэзервавыя актывы Беларусі за 2004 год павялічыліся на 54,4 % і склалі на 1 студзеня 2005 г. $770,2 млн. У 2004 годзе золатавалютныя рэзервы ў нацыянальным азначэнні выраслі на 17,1 % да $1,047 млрд.

Нацбанк Беларусі некалькі год праводзіў курс на паступовае паніжэнне [[Стаўка рэфінансавання|стаўкі рэфінансавання]]. Да прыкладу на пачатак 2004 г. яна складала 28%, на пачатак 2005 — 17%, на пачатак 2006 — 11%, на пачатак 2007 — 10%<ref>http://www.nbrb.by/statistics/sref.asp</ref>. У сувязі з ажыятажным попытам на валюту які назіраўся ў пачатку 2007 г. ва ўмовах рэзкага падвышэння кошту на закупляны Беларуссю прыродны газ было прынята рашэнне падвысіць стаўку рэфінансавання з 10 % да 11 %, аднак пасля стабілізацыі сітуацыі яна была ў некалькі этапаў паніжаная і з 1 кастрычніка 2007 г. складала 10 % <ref>http://news.tut.by/95329.html</ref>. Галава Нацбанку Пётр Пракаповіч выказваў думку, што да канца 2007 стаўка рэфінансавання павінна была паніжанна да 9%<ref>http://naviny.by/rubrics/finance/2007/05/10/ic_news_114_270476/</ref>. Але з пачатку 2008 г. стаўка рэфінансавання зноў пайшла ў гору. Сусветны фінансавы крызіс, які пачаў свае шэсце па свету пры канцы 2008, толькі прыдаў новы імпульс да яе будучага росту. Сучасная стаўка складае 18% (апошняе павышэнне 22.6.2011<ref>[http://news.tut.by/economics/231068.html Ставка рефинансирования повышается до 18%] {{ref-ru}}</ref>).

=== Дэвальвацыя 2009 года ===

Нацыянальны банк РБ на 2 студзеня 2009 г. устанавіў новыя курсы валют. Так, курс долара ЗША ўстаноўлены на ўзроўні Br2650, еўра - Br3703, расійскага рубля - Br90,16. Такім чынам, рубель быў дэвальвіраваны на 20,5 працэнтаў.

=== Дэвальвацыя 2011 года ===

[[24 мая]] [[2011]] года Нацыянальным банкам РБ курс беларускага рубля быў паўторна дэвальваваны да Br4930 за долар ЗША, г. зн. прыкладна на 56 %. Таксама курс еўра быў устаноўлены на ўзроўні Br6914,82, расійскага рубля — Br173,95<ref>[http://belapan.by/archive/2011/05/23/472499/ Нацбанк Беларуси повысил курс доллара к белорусскому рублю на 56% — с 3.155 до 4.930], ''[[БелаПАН]]'' (23.05.2011)</ref>.

== Беларускія банкноты 2000 год ==

Вельмі своеасаблівы выпадак двухмоўя ўяўляе сабой банкнота вартасцю 500 рублёў узору 1992 г.

* [http://www.mindoug.com/blr92.htm Прыватная калекцыя] — выявы грошай узору 19921992г