Вікіпедыя

Мост: Розніца паміж версіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
[недагледжаная версія][недагледжаная версія]
← Папярэдняя праўкаНаступная праўка →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
Няма тлумачэння праўкі
Vosmy (размовы | уклад)
2 праўкі
дрНяма тлумачэння праўкі
Тэгі: першае рэдагаванне Візуальны рэдактар
Радок 9:
== Канструкцыя ==
[[Выява:Suspension bridge pattern german1.png|thumb|250 px|right|Схема канструкцыі [[Вісучы мост|вісучага моста]]]]
Звычайна, масты складаюцца з [[пралёт]]ных пабудоў і апор. Пралётныя пабудовы служаць для ўспрымання нагрузак і перадачы іх апорам; на іх можа змяшчацца праезная частка, пешаходны пераход, трубаправод. Апоры пераносяць нагрузкі з пралётных пабудоў на падмурак моста.
 
Пралётныя пабудовы складаюцца з апорных канструкцый: [[Бэлька, тэхніка|бэлек]], [[Ферма (канструкцыя)|фермаў]], дыяфрагмаў (папярочных бэлек) і ўласна пліты праезнай часткі. Статычная схема пралётных пабудоў можа быць аркавай, бэлечнай, рамнай, вантавай ці камбінаванай; яна вызначае тып моста па канструкцыі. Звычайна пралётныя будынкі прасталінейныя, аднак у выпадку неабходнасці (напрыклад, пры пабудове [[Эстакада|эстакад]] і дарожных развязак) ім надаюць складаную форму: [[Спіраль|спіралепадобную]], [[Кола (геаметрычная фігура)|колцавую]], і г.д.
 
Формы апор могуць быць вельмі разнастайнымі. Прамежкавыя апоры завуцца быкамі, берагавыя — устоямі. Устоі служаць для злучэння моста з падходныміпадыходнымі насыпамі.
 
Матэрыяламі для мастоў служаць [[метал]] ([[сталь]] і [[алюмініевыя сплавы]]), [[жалезабетон]], [[бетон]], [[прыродны камень]], [[дрэва]].
Радок 23:
Пазней у якасці матэрыялу пачалі выкарыстоўваць камень. Першыя падобныя масты сталі будаваць у эпоху [[Рабаўладальніцкае грамадства|рабаўладальніцкага грамадства]]. Першапачаткова з каменю рабілі толькі апоры моста, але потым і ўся яго канструкцыя стала каменнай. Вялікіх поспехаў у каменным мостабудаванні дамагліся [[Старажытны Рым|старажытныя рымляне]], якія ўжывалі скляпеністыя канструкцыі ў якасці апор і выкарыстоўвалі [[цэмент]], сакрэт якога быў згублены ў [[Сярэднія стагоддзі]], але потым адкрыты зноў. Масты (дакладней, [[акведук]]і) выкарыстоўваліся для забеспячэння гарадоў вадой. Рымскі гісторык [[Францін Секст Юлій]] пісаў пра тое, што акведукі з'яўляюцца галоўнымі сведкамі велічы [[Рымская імперыя|Рымскай імперыі]].<ref>[http://www.am-bridge.net/publ/difarticles_002.php Масты як сведчанне цывілізацыі]</ref> Шматлікія старажытнарымскія масты служаць і дагэтуль.
 
У [[Сярэднія стагоддзі|Сярэднявеччы]] рост [[горад|гарадоў]] і бурнае развіццё [[Гандаль|гандлю]] выклікала неабходнасць у вялікай колькасці трывалых мастоў. Развіццё інжынернай думкі дазволіла будаваць масты з шырэйшымі пралётамі, пакатымі схіламі і вузейшымі апорамі. Самыя буйныя масты таго часу дасягаюць у пралёце больш за 70 [[метр]]аў.
[[Выява:48 - Mende - Pont Notre-Dame.jpg|thumb|200 px|left|Сярэднявечны мост Нотр-Дам у горадзе [[Манд]], дэпартамент [[Лазер]], [[Францыя]]]]
 
Радок 29:
<blockquote>Пайшоў [[Яраполк Святаславіч|Яраполк]] на брата свайго [[Вешчы Алег|Алега]] ў Дзярэўскую зямлю. І выйшаў супраць яго Алег, і апалчыліся абодва бакі. І ў распачатай бітве перамог [[Яраполк Святаславіч|Яраполк]] [[Вешчы Алег|Алега]]. Алег жа са сваімі ваярамі пабег у горад, званы [[Оўруч]], а праз роў да гарадскіх варот быў перакінуты мост, і людзі, у ціскатне на ім, сутыкалі адзін аднаго ўніз.
<small>(Аповесць мінулых гадоў<ref>[http://old-russian.chat.ru/02povest.htm Аповесць мінулых гадоў]</ref>)</small></blockquote>
У [[XII стагоддзе|XII стагоддзі]] ў [[Кіеў|Кіеве]] з'явіўся наплаўны мост праз [[Днепр|Дняпро]]. У той час найболей распаўсюджанымі на Русі былі аркавыя драўляныя масты.<ref name="cultinfo">[http://www.cultinfo.ru/fulltext/1/001/008/078/589.htm Артыкул на сайце cultinfo.ru]</ref>
 
У той жа час у [[інкі|інкаў]] атрымліваюць распаўсюд вераўчаныя масты, якія ўяўляюць сабою найпростую форму [[Вісучыя масты|вісучых]].
Радок 37:
[[Выява:Iron Bridge.JPG|thumb|200 px|left|Першы ў свеце металічны мост (Вялікабрытанія)]]
 
З канца XVIII стагоддзя для будаўніцтва ўжываецца метал. Першы металічны мост быў пабудаваны ў [[Колбрукдэйл]]е, [[Вялікабрытанія]], на [[Северн (рака ў Англіі)|рацэ Северн]] у [[1779|1779 год]]зе. Вышыня ягоягонага пралёта складала каля трыццаці метраў, перакрыцці ўяўлялі сабою [[чыгун]]ныя аркі.
 
У [[XIX стагоддзе|XIX стагоддзі]] з'яўленне [[Чыгунка|чыгунак]] запатрабавала стварэння мастоў, здольных вытрымліваць значныя нагрузкі, што стымулявала развіццё мостабудаваннямостабудаўніцтва. Паступова ў якасці асноўных матэрыялаў у мостабудаванні зацвярджаюцца [[сталь]] і [[жалеза]]. [[Густаў Эйфель]] у [[1877]]зе пабудаваў аркавы мост з адліванага [[жалеза]] праз [[Рака Дору|раку Дору]] ў [[Партугалія|Партугаліі]]. Вышыня пралёта гэтага моста склала 160 метраў. Найдоўгім у [[Еўропа|Еўропе]] канца XIX стагоддзя быў мост праз [[Рака Волга|Волгу]] ў [[Сызрань|Сызрані]], пабудаваны папаводле праекцепраекта [[Белялюбскі, Мікалай Апалонавіч|М. А. Белялюбскага]]: ён меў 1443 метры ў даўжыню. У [[1900]] медаллю на міжнароднай выставе ў [[Парыж]]ы ганараваўся [[Чыгуначны мост праз раку Енісей, Краснаярск|мост праз Енісей у Краснаярску]] (праект [[Праскуракоў, Лаўр Дзмітрыевіч|Л. Д. Праскуракова]]).
[[Выява:25th April Bridge and boat.JPG|thumb|200 px|right|[[Мост 25 красавіка]] ў [[Партугалія|Партугаліі]]]]
 
Радок 48:
== Будаўніцтва мастоў ==
[[Выява:125 - Québec - Pont de Québec de nuit - Septembre 2009.jpg|thumb|right|200px|[[Квебекскі мост]] уначы]]
Першым (і самым дарагім — да 50 % выдаткаў ад агульнага кошту будаўніцтва) этапам у пабудове моста з'яўляецца ўзвядзенне апор. Апоры майструюцца ў адкрытых [[катлаван]]ах ці шляхам апускання ў [[грунт]] [[Паля|пальпаляў]], апускных калодзежаў, [[Кесон, гідратэхніка|кесонаў]], зборных [[Абалонка|абалонак]]. Палі (у асноўным, жалезабетонныя) выкарыстоўваюцца, галоўным чынам, пры будаўніцтве малых і сярэдніх мастоў. Яны апускаюцца ў грунт пры дапамозе [[Дызельны рухавік|дызельных]] [[молат]]аў і [[Электрычнасць|электрычных]] [[Вібратар, тэхніка|вібрапагружальнікаў]]. Пры ўзвядзенні вялікіх мастоў выкарыстоўваюцца звычайна зборныя абалонкі дыяметрам да 3 метраў.
 
Пралётныя пабудовы звычайна ўсталёўваюць на апоры [[Мантажны кран|мантажнымі кранамі]]. Пры будаўніцтве вялікіх мастоў пралётную пабудову нярэдка збіраюць на [[бераг|беразе]] і затым перасоўваюць (насоўваюць) па апорах з аднаго берага на іншы. Навясны метад усталёўкі прадугледжвае нарошчванне канструкцыі ад апоры моста ў яго пралёт. Падчас гэтага ўжываецца навясны мантаж з дапамогай крана, які рухаецца па ўжо пабудаванай частцы (для металічных пралётных будынкаў), ці навясная зборка з вырабам асобных элементаў на [[завод]]зе і наступнай транспартоўкай іх да аб'екта (для жалезабетонных).
 
Іншым чынам адбываецца будаўніцтва навясных мастоў: яно пачынаецца з усталёўкі [[пілон]]аў; затым на іх падвешваюцца часовыя [[Кабель|кабелі]]. З іх дапамогай выконваецца навіўка асноўных кабеляў моста, пасля чаго мантуюць падвескі і бэльку калянасціжорсткасці.
 
== Класіфікацыя ==
Радок 60:
[[Выява:Sankt Petersburg Dworzowy-Bridge 2005 b.jpg|thumb|200 px|right|[[Палацавы мост]] у [[Санкт-Пецярбург]]у ў разведзеным стане]]
 
=== ПаПаводле тыпу скарыстання ===
Паводле тыпу скарыстання масты падзяляюцца на:
* Чыгуначныя
* Аўтамабільныя
Радок 68:
* Камбінаваныя (напрыклад, аўтамабільна-чыгуначныя).
 
Вылучаюць таксама трубаправодныя масты, акведукі (выкарыстоўваюцца для транспартоўкі [[Вада|вады]]) і [[віядук]]і (масты праз яры ці цясніны; злучаюць пункты, роўныя па вышынівышынёю).
 
=== ПаПаводле канструкцыі ===
ПаПаводле канструкцыі масты падзяляюцца на:
* [[Бэлечны мост|Бэлечныя]] — самы просты тып мастоў. Прызначаны для перакрыцця невялікіх пралётаў. Пралётныя будынкі — бэлькі, якія перакрываюць адлегласць паміж апорамі.
* [[Кансольны мост|Кансольныя]] — складаецца з кансоляў. У наш час будуецца рэдка.
Радок 92:
** 2-ы тып: пралёт ці пралёты паднімаюцца, паварочваючыся вакол аднаго з шарніраў (напрыклад, [[Палацавы мост]] у [[Санкт-Пецярбург]]у)
 
* Паваротныя масты: у такіх мастоў сярэдняя частка шарнірна ўмацаванаўмацаваная на ўгрунтаванай пасярод ракі апоры. Мост разводзіцца паваротам сярэдняй часткі на 90°, такім чынам сярэдняя частка становіцца паралельнай рэчышчу ракі. Выдатным прыкладам такой канструкцыі служыць [[Варвараўскі мост]] ва ўкраінскім горадзе [[Мікалаеў, Мікалаеўская вобласць|Мікалаеве]], паваротны пралёт якога мае даўжыню 134 метры.
 
== [[Архітэктура]] мастоў ==
Радок 98:
Шматлікія масты з'яўляюцца выбітнымі помнікамі дойлідства і інжынернага мастацтва. У некаторых гарадах, такіх як [[Санкт-Пецярбург]] ці [[Прага]], масты з'яўляюцца неад'емнай часткай гарадской архітэктуры.<ref name="cultinfo"/>
 
У класічным стылі выкананывыкананыя шматлікія старажытнарымскія масты: амаль пазбаўленыя дэкору, яны, тым не менш, за конткошт сваёй масіўнасці і выразнай архітэктонікі ствараюць адчуванне трываласці і надзейнасці ([[мост Алькантара]] на [[Рака Таха|рацэ Таха]], [[Іспанія]]).
 
У Сярэднія стагоддзіСярэднявечы двума пераважнымі тыпамі сталі масты з паўцыркульнымі (ці колавымі) аркамі і масты са спічастымі аркамі. Першы тып засноўваўся на рымскай традыцыі, другі быў запазычаны з усходняй архітэктуры і неўзабаве страціў папулярнасць, бо неапраўдана павялічваў вышыню моста. Яшчэ адной з'явай у сярэднявечным мостабудаванні сталі масты-вуліцы, якія з'явіліся ва ўсіх буйных [[Еўропа|еўрапейскіх]] гарадах (напрыклад, [[Понтэ Векіё]] ва [[Фларэнцыя|Фларэнцыі]]). У Сярэднія стагоддзіСярэднявеччы на мастах з'явіўся дэкор (гэта адбылося напрыканцы [[XIV стагоддзе|XIV стагоддзя]]): напрыклад, аформлены ў [[Готыка|гатычным стылі]] [[Карлаў мост]] у [[Прага|Празе]].
[[Выява:Pont Neuf Paris.jpg|thumb|200 px|right|[[Новы мост]] у Парыжы]]
 
Удасканаленне тэхнікі мостабудавання ў [[Эпоха Адраджэння|Эпоху Адраджэння]] дазволілі значна павялічыць суадносіны таўшчыні скляпення да вышыні пралёта. Дзякуючы гэтаму, масты сталі больш высокімі і лёгкімі папаводле канструкцыі.<ref name="cultinfo"/> Удасканальваецца канструкцыя каменных мастоў: з'яўляюцца круглыя і корабавыя скляпенні ([[Новы мост]] у [[Парыж]]ы). Увогуле ж, прасочваецца тэндэнцыя да пераймання антычнай архітэктуры. Крыху пазней з'явілася [[барока]], якое імкнулася да дынамічных кампазіцый і пышнага дэкору. Шырока вядомы барочны [[Мост Уздыхаў]] у [[Венецыя|Венецыі]].
 
У XVIII ст. папулярнасцю карыстаўся [[класіцызм]]. Масты, пабудаваныя ў гэтым стылі, адрознівалі выразная [[сіметрыя]], уважлівае стаўленне да [[прапорцыя]]ў пабудовы, пралёты вялікіх памераў. [[Класіцызм]] быў шырока распаўсюджаны ў Францыі ([[Мост Згоды]] ў Парыжы) і [[Расія|Расіі]] ([[Крыжовы мост]] у [[горад Пушкін|Пушкіне]]).
 
Да сярэдзіны XIX стагоддзя сфармаваліся асноўныя формы металічных мастоў. У гэты перыяд вялікі распаўсюд атрымалі рашэцістыя гаўбечныя фермы. Значнае развіццё атрымалі канструкцыі аркавых мастоў (гл. напрыклад віядук Гарабі, пабудаваны [[Густаў Аляксандр Эйфель|Густавам Эйфелем]]). Напрыканцы XIX стагоддзя папулярнасць набываюць вісячыя масты: у [[1883]] у ЗША быў пабудаваны [[Бруклінскі мост]], крыху пазней — [[Манхэтэнскі мост|Манхэтэнскі]]. Вісячыя масты захоўваюць сваю папулярнасць і ў XX ([[Залатыя Вароты, мост|мост «ЗалатаяЗалатыя брамаВароты»]]) і [[XXI стагоддзе|XXI стагоддзі]].
 
== Знакамітыя масты ==
[[Выява:GoldenGateBridge.jpg|thumb|right|[[Залатыя Вароты, мост]]]]
* [[Залатыя Вароты, мост|Мост «Залатыя Вароты»]]
: Знаходзіцца ў [[Сан-Францыска]], [[Злучаныя Штаты Амерыкі|ЗША]]; перакінуты праз [[Залатая Брама (праліў)|аднайменны праліў]]. Адкрыты ў [[1937|1937 год]]зе. Належыць да тыпу вісячых мастоў, збудаваны са сталі. Вышыня асноўнага пралёта — 230, даўжыня асноўнага пралёта — 1280, агульная даўжыня — 1970 метраў. Каля трыццаці гадоў «ЗалатаяЗалатыя брамавароты» займалазаймалі першае месца ў спісе найбуйных мастоў свету. За большБольш чым за семдзесят гадоў, якія прайшлі з моманту яго адкрыцця, мост стаў, магчымапэўна, самай вядомай з выбітнасцяў Сан-Францыска. Сумна вядомы як «мост самазабойцаў» — у сярэднім кожныя два тыднятыдні хтосьці накладвае на сябе рукі, саскочыўшы ў ваду з гэтага моста<ref>[[The New Yorker]]: [http://www.newyorker.com/archive/2003/10/13/031013fa_fact Letter from California: Jumpers]{{ref-en}}</ref>.
[[Выява:London Tower Bridge 501523 h000032.jpg|thumb|200 px|left|Таўэр Брыдж]]
* [[Таўэрскі мост|Таўэр Брыдж]]
: Разводны мост праз [[Рака Тэмза|Тэмзу]] ў [[Лондан]]е, [[Вялікабрытанія]], збудаваны ў [[1894]]зе. Знакаміты дзякуючы двумдзвюм [[вежа]]м вышынёй па 65 метраў кожная, усталяваных на ўстоях. З'яўляецца адным з сімвалаў Лондана і Вялікабрытаніі.
* [[Бруклінскі мост]]
: Адзін з найстарых падвесных мастоў ЗША. Злучае раёны [[Бруклін]] і [[Манхэтэн]] у [[Нью-Ёрк]]у, перакрыжоўваючы праліў [[Рака Іст-Рывер|Іст-Рывер]]. Быў адкрыты ў [[1883]]зе; на момант збудавання гэта — найбуйны падвесны мост у свеце. [[Бруклінскі мост]] — першы ў свеце, у канструкцыі якога выкарыстоўваліся сталёвыя прэнты.
* [[Мост Уздыхаў]]
: Аркавы мост у стылі барока. Перакінуты праз [[Палацавы канал]] у [[Венецыя|Венецыі]], [[Італія]] і злучае Палац Дожаў (у якім змяшчаўся [[суд]]) і [[турма]]. Згодна з легендай, папулярызаванай [[Байран, Джордж Гордан Ноэль|Джорджам Байранам]], назва моста паходзіць ад уздыхаў асуджаных, якія, праходзячы па масцемосце, кідалі свой апошні погляд на Венецыю, але гэта ці наўрад ці адпавядае рэчаіснасці<ref>[http://europeforvisitors.com/venice/articles/bridge_of_sighs.htm EuropeForVisitors.com: Bridge of Sighs]{{ref-en}}</ref>.
[[Выява:Karlův most-2.jpg|thumb|200px|right|Карлаў Мост]]
[[Image:VeronaPonteRomanoDaCastSanPietro.jpg|thumb|right|200px|Мост [[Понтэ П'етра]] ў Вероне]]
* [[Карлаў Мост]]
: Аркавы [[Готыка|гатычны]] мост, упрыгожаныаздоблены барочнай [[скульптура]]й, праз раку [[Рака Влтава|Влтава]] ў [[Прага|Празе]], [[Чэхія]]. Захаваўся з Сярэдніх вякоў, вядомы дзякуючы вежам напры ўваходзе на мост і трыццаццю [[скульптура]]мі, што ўпрыгожваюць мост.
* [[Акасі-Кайке]]
: Самы доўгі падвесны мост і самы высокі мост у свеце. Знаходзіцца ў [[Японія|Японіі]], перакрыжоўвае праліў [[Акасі]] і злучае гарады [[Кобэ]] і [[Авадзі]]. Вышыня галоўнага пралёта — 297 метраў, агульная даўжыня моста — 3911 метраў.
 
* [[Басфорскі мост]]
: Першы вісячы мост праз [[Басфор]], злучае [[азія]]цкую і еўрапейскую часткі [[Стамбул]]а, [[Турцыя]]. Быў пабудаваны ў [[1973|1973 год]]зе да пяцідзесяцігоддзя [[Турцыя|Турэцкай Рэспублікі]]. Праход пешаходаў забаронены ў сувязі з тым, што мост неаднаразова спрабавалі выкарыстоўваць для здзяйснення [[самагубства]]ў.
* [[Мост У Байн]]
: Самы вялікі ў свеце драўляны мост даўжынёй больш двухза кіламетраўдва кіламеты праз возера паміж горадам [[Мандалай]] і папярэдняй сталіцай [[Анарапура]]й у [[М'янма|Бірме]].
* [[Сургуцкі мост]]
: Мост праз раку [[Об]] у горадзе [[Сургут]]. Знакаміты тым, што з'яўляецца сусветным рэкардсменам па даўжыні пралёта сярод аднапілонных вантавых мастоў.
* [[Мост праз заліў Ханчжоўвань]]
: Самы доўгі (36 км) трансакіянскі мост у свеце, закліканы скараціць шлях з [[Шанхай|Шанхая]] да прамысловай зоны [[Нінба]] c 400 да 80 км, быў адкрыты для праезду [[1 мая]] [[2008|2008 год]]у.
 
== [[Катастрофа|Катастрофы]] ==
Радок 140:
Чыннікам самаадвольнага абвальвання моста можа стаць яго няправільная канструкцыя. Пры стварэнні праекту моста варта заўсёды ўлічваць магчымыя прыродныя [[катаклізм]]ы, такія, як моцны [[вецер]] ці [[землетрасенне]].
 
Самая ранняя вядомая буйная катастрофа адбылася ў [[1297|1297 год]]зе, калі падчас бітвы ля моста Сцірлінг (Вялікабрытанія) гэты мост быў перагружаны атакавалай цяжкай [[конніца]]й і абрынуўся. Пазней ад перагрузак абрынуліся яшчэ некалькі мастоў, у прыватнасці, мост у [[Ярмут|Ярмуце]], (Вялікабрытанія, [[1845]]), а таксама [[Срэбны мост]] ([[ЗША]], [[1967]]).
 
У XIX — пачатку XX стагоддзя некалькі катастроф адбылосяадбыліся з-за [[рэзананс]]у, у які ўваходзіў мост, калі па ім праходзілі войскі. Калі частатачасціня вонкавага ўздзеяння (крок салдатаў у нагу), супадае з [[Уласная частата ваганняў|уласнай частатойчасцінёй ваганняў]] моста, адбываецца рэзкае павелічэнне [[Амплітуда|амплітуды]] ваганняў моста, і канструкцыя моста не вытрымлівае гэтага.<ref>[http://abc-health.net/R303/ Артыкул пра рэзананс]</ref> З-за [[рэзананс]]у разбурыліся: мост у [[Анжэр]]ы ([[Францыя]], [[1850]]); [[Егіпецкі мост]] ([[Санкт-Пецярбург]], [[1905]]); [[Такомскі мост]] (ЗША, [[1940]]).
 
Чыннікам абвальвання можа стаць прыродны [[катаклізм]]: у такім разе віна належыць [[архітэктар]]у, які ствараў [[праект]], бо [[мостабудаўнік]] павінен прымаць да ўвагі магчымасць прыродных бедстваў. Мост праз [[заліў]] [[Ферт-оф-Тэй]] у [[Дандзі]], [[Вялікабрытанія]], абрынуўся ў [[1879]] з-за моцнага [[шторм]]у: ахвярамі гэтай катастрофы сталі 75 чалавек. У [[1953]] [[лахар]] знішчыў мост праз [[Рака Вангаэху|раку Вангаэху]] ў [[Новая Зеландыя|Новай Зеландыі]], загінуўзагінулі 151 чалавек. У [[1989|1989 го]]зе падчас буйнага землетрасеннеу ў [[Каліфорнія|Каліфорніі]] абрынуўся [[віядук]] у [[Окленд, Каліфорнія|Оклендзе]] (42 ахвяры) і быў пашкоджаны мост праз [[заліў Сан-Францыска]]: частка [[Апорная канструкцыя|апорных канструкцый]] абрынулася на [[Праезная частка|праезную частку]], загінуў адзін чалавек.
 
Нярэдкія выпадкі [[Тэрарызм|тэрарыстычных]] нападаў на масты: іх падрыў таксама з'яўляецца вядомым сродкам вядзення [[Партызанская вайна|партызанскай вайны]]. Найбуйная катастрофа такога роду адбылася ў [[Індыя|Індыі]] ў [[2002]] г., калі быў падарваны чыгуначны мост праз [[Рака Дхава|раку Дхава]], загінула 130 чалавек.
Узята з "https://be.wikipedia.org/wiki/Мост"