Вікіпедыя

Цвярское княства: Розніца паміж версіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
[недагледжаная версія][недагледжаная версія]
← Папярэдняя праўкаНаступная праўка →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
дрНяма тлумачэння праўкі
рэдакцыя, сінтэз
Радок 1:
{{вызнч|1=Цвярское княства}}, {{вызн2|1=Вялікае княства Цвярское}} ўзнікла на землях, заселеных смаленскімі [[крывічы|крывічамі]], у ХІІІ ст. і існавала амаль да канца XV ст.
 
[[Горад Цвер]] узнік у ХІІ ст. і спачатку належаў Ноўгараду, а з 1209 перайшоў пад уладу Уладзіміра-Суздальскага княства. У пачатку ХІІІ ст. Цвер – цэнтрудзел Пераяслаў-Залескага княства., Алеа пасля разгрому Уладзіміра-Суздальскай зямлі мангола-татарамі і падзелу спадчыны вялікага князя Яраслава Усеваладавіча, які загінуў у [[Залатая Арда|Ардзе]], атрымлівае ў [[1247]] незалежнасць — пры князе Яраславе Яраславічы, родным браце Аляксандра Неўскага. З 1264 ён становіцца вялікім князем Уладзімірскім. У наступным годзе ў Цвяры ўзнікае епіскапская кафедра, якую ўзначаліў былы полацкі епіскап Сімяён. Другім цвярскім епіскапам у 1289-1316 быў Андрэй, сын полацкага князя [[Гердзень|Гердзеня]]. Усё гэта садзейнічала ўзвышэнню Цвяры.▼
[[Горад Цвер]] узнік у ХІІ ст. і спачатку належаў Ноўгараду, а з 1209 перайшоў пад уладу Уладзіміра-Суздальскага княства. Яго росквіт прыпадае на ХІІІ-XV ст., калі ён стаў буйным культурным і рамёсным цэнтрам.
 
У 1285 князем Міхаілам Яраславічам, яго маці княгіняй Аксінняй і епіскапам Сімяёнам закладзены каменны Спаскі сабор, асвечаны ў 1290. Гэта быў кафедральны, галоўны храм новай краіны. Спаскі сабор стаў першым каменным храмам на тэрыторыі Паўночна-Усходняй Русі пасля татарскага разгрому [[1238]]. Такім чынам, Цвер апярэдзіла Маскву ў галіне каменнага будаўніцтва. Яшчэ адну каменную царкву пачалі будаваць цверцы ў 1323 ў Фёдараўскім манастыры. У XIV ст. у Цвяры на беразе Волгі стаяў яшчэ адзін храм Міхаіла Архангела. У 1369 князь Міхаіл Аляксандравіч умацаваў Цвер драўляным крамлём, а ў 1372 ўзвёў вакол земляны вал. Таксама ў Цвяры вяліся і ўласныя летапісы, некаторыя дайшлі да нашых дзён (напр., "Хроніка Георгія Амартола").
▲У пачатку ХІІІ ст. Цвер – цэнтр Пераяслаў-Залескага княства. Але пасля разгрому Уладзіміра-Суздальскай зямлі мангола-татарамі, атрымлівае ў [[1247]] незалежнасць пры князе Яраславе Яраславічы, родным браце Аляксандра Неўскага. З 1264 ён становіцца вялікім князем Уладзімірскім. У наступным годзе ў Цвяры ўзнікае епіскапская кафедра, якую ўзначаліў былы полацкі епіскап Сімяён. Другім цвярскім епіскапам у 1289-1316 быў Андрэй, сын полацкага князя [[Гердзень|Гердзеня]].
 
Цвярское княства вяло актыўную барацьбу з [[Маскоўская дзяржава|Маскоўскай дзяржавай]] за вялікае уладзімірскае княжанне і за палітычную гегемонію на Русі, у якой часта атрымлівала падтрымку [[ВКЛ|Вялікага княства Літоўскага]], з якім, зрэшты таксама часта ваявала (1285 і інш.). Перадусім ішла барацьба за кантроль над раёнам Ржэва на Верхняй Волзе, у якім пазней да сярэдзіны XX ст. захоўваліся беларускія гаворкі і іншыя беларускія этнаграфічныя прыкметы (гл. [[Тудаўляне]]).
У 1285 князем Міхаілам Яраславічам, яго маці княгіняй Аксінняй і епіскапам Сімяёнам закладзены каменны сабор. Асвяціў храм у імя святога Спаса Праабражэнскага епіскап Андрэй у 1290. Праз два гады храм распісалі фрэскамі і ён быў кафедральным, галоўным храмам новай краіны. Храм быў зроблены з белага каменю і, магчыма, быў аздоблены разьбою. Спаскі сабор стаў першым каменным храмам на тэрыторыі Паўночна-Усходняй Русі пасля татарскага разгрому [[1238]]. Такім чынам, Цвер апярэдзіла Маскву ў галіне каменнага будаўніцтва. У XVII ст. царкву некалькі разоў перабудоўвалі, а ў 1935 яна загінула.
 
Да буйных цвярскіх гарадоў можна таксама аднесці Кашын, Ксняцін, Зубцоў, Старыцу (дзе здабывалі белы камень для будаўніцтва) Холм, Мікулін і Дарагабуж.
Яшчэ адну каменную царкву пачалі будаваць цверцы ў 1323 ў Фёдараўскім манастыры. Збудаваў храм у імя святога Фёдара ігумен манстыра Іван Цараградзец. Гэта таксама быў белакаменны храм, які знішчылі ў 1773. У XIV ст. у Цвяры на беразе Волгі стаяў яшчэ адзін храм Міхаіла Архангела. Даследчыкі лічаць, што яго збудаваў кіраўнік цвярскога войска тысяцкі Міхаіл Шатэн і потым тут хавалі цвярскіх тысяцкіх.
 
У XIV ст. змаганне паміж цвярскімі і маскоўскімі князямі за ярлык на вялікае уладзімірскае княжэнне ўзмацніліся. У гэты час Цвер наладзіла сяброўскія адносіны з ВКЛ. У 1320 дачка [[Гедзімін]]а Марыя выйшла замуж за цвярскога князя Міхаіла, а неўзабаве дачка [[Кейстут]]а выйшла за князя Івана Міхайлавіча. Даволі часта палкі Цвяры ваявалі разам з войскамі ВКЛ супроць крыжакоў. У змаганні з цвярскімі князямі маскоўскія абапіраліся на Арду і татарскія войскі. У 1327 Цвер узначаліла паўстанне супроць Арды, у горадзе быў забіты татарскі пасланнік і ягоны аддзел. Тады залатаардынскі хан даручыў маскоўскаму князю [[Іван Каліта|Івану Каліце]] пакараць цверцаў. Каліта ўзначаліў татарскае войска, знішчыў паўстанцаў і разрабаваў Цвярскую дзяржаву. У 1328 ён атрымаў тытул Вялікага князя.▼
У 1369 князь Міхаіл Аляксандравіч умацаваў Цвер драўляным крамлём, а ў 1372 ўзвёў вакол земляны вал.
 
Аднак Цвер паступова адрадзілася і з дапамогай вялікага князя літоўскага [[Альгерд]]а, які ў 1347 другі раз ажаніўся на цвярской княжне Юльяне, працягвала змагацца з Масквою. У лістападзе 1368 Альгерд падтрымаў цверцаў, пайшоў на [[Горад Масква|Маскву]], асадзіў яе і тры дні стаяў пад сценамі горада, пакуль не атрымаў выкуп.
Актыўна развівалася ў Цвяры выяўленчае мастацтва. Мясцовыя мастакі ў ХІІІ-XV стст. мелі ўласную жывапісную школу. Найбольш вядомыя абразы і мініяцюры да рукапісаў. Яны вылучаюцца экспрэсіяй вобразаў і лінейнасцю пісьма. Таксама ў Цвяры вяліся і ўласныя летапісы, прычым некаторыя дайшлі да нашых дзён. Сярод іх вылучаеццы "Хроніка Георгія Амартола".
 
У 1370 маскоўскі князь Дзмітрый зноў нападае на Цвер. Альгерд робіць другі паход на Маскву і бярэ яе ў аблогу 6 снежня 1370, У гэты час цвярскі князь атрымлівае ў Ардзе ярлык на валоданне Уладзімірскім княствам. У 1372 войскі ВКЛ начале з [[Вітаўт]]ам і Кейстутам зноў уварваліся ў Масковію, каб падтрымаць свайго хаўрусніка. У 1375 маскоўскі князь Дзмітрый арганізаваў {{вызнч|1=Цвярское княства}}, {{вызн2|1=Вялікае княства Цвярское}} ўзнікла на землях, заселеных смаленскімі [[крывічы|крывічамі]], у ХІІІ ст. і існавала амаль да канца XV ст.
Да буйных цвярскіх гарадоў можна аднесці Кашын, Ксняцін, Зубцоў, Старыцу (дзе здабывалі белы камень для будаўніцтва) Холм, Мікулін і Дарагабуж. На мяжы [[ВКЛ]], Вялікага Ноўгарада, [[Маскоўская дзяржава|Маскоўскай дзяржавы]] і Цвяры стаяў горад Ржэў, дзе беларуская прысутнасць была зафіксавана яшчэ на этнаграфічных картах ХІХ-пачатку ХХ стст. Пэўны час Ржэвам адначасова валодалі і ВКЛ, і Ноўгарад, а жыхары горада сваю даніну дзялілі напалам паміж двума вышэйзгаданымі ўладальнікамі.
 
[[Горад Цвер]] узнік у ХІІ ст. і спачатку належаў Ноўгараду, а з 1209 перайшоў пад уладу Уладзіміра-Суздальскага княства. У пачатку ХІІІ ст. Цвер – удзел Пераяслаў-Залескага княства, а пасля разгрому Уладзіміра-Суздальскай зямлі мангола-татарамі і падзелу спадчыны вялікага князя Яраслава Усеваладавіча, які загінуў у [[Залатая Арда|Ардзе]], атрымлівае ў [[1247]] незалежнасць — пры князе Яраславе Яраславічы, родным браце Аляксандра Неўскага. З 1264 ён становіцца вялікім князем Уладзімірскім. У наступным годзе ў Цвяры ўзнікае епіскапская кафедра, якую ўзначаліў былы полацкі епіскап Сімяён. Другім цвярскім епіскапам у 1289-1316 быў Андрэй, сын полацкага князя [[Гердзень|Гердзеня]]. Усё гэта садзейнічала ўзвышэнню Цвяры.
▲У XIV ст. змаганне паміж цвярскімі і маскоўскімі князямі за ярлык на вялікае уладзімірскае княжэнне ўзмацніліся. У гэты час Цвер наладзіла сяброўскія адносіны з ВКЛ. У 1320 дачка [[Гедзімін]]а Марыя выйшла замуж за цвярскога князя Міхаіла, а неўзабаве дачка [[Кейстут]]а выйшла за князя Івана Міхайлавіча. Даволі часта палкі Цвяры ваявалі разам з войскамі ВКЛ супроць крыжакоў. У змаганні з цвярскімі князямі маскоўскія абапіраліся на Арду і татарскія войскі.
 
У 1285 князем Міхаілам Яраславічам, яго маці княгіняй Аксінняй і епіскапам Сімяёнам закладзены каменны Спаскі сабор, асвечаны ў 1290. Гэта быў кафедральны, галоўны храм новай краіны. Спаскі сабор стаў першым каменным храмам на тэрыторыі Паўночна-Усходняй Русі пасля татарскага разгрому [[1238]]. Такім чынам, Цвер апярэдзіла Маскву ў галіне каменнага будаўніцтва. Яшчэ адну каменную царкву пачалі будаваць цверцы ў 1323 ў Фёдараўскім манастыры. У XIV ст. у Цвяры на беразе Волгі стаяў яшчэ адзін храм Міхаіла Архангела. У 1369 князь Міхаіл Аляксандравіч умацаваў Цвер драўляным крамлём, а ў 1372 ўзвёў вакол земляны вал. Таксама ў Цвяры вяліся і ўласныя летапісы, некаторыя дайшлі да нашых дзён (напр. "Хроніка Георгія Амартола").
У 1327 Цвер узначаліла паўстанне супроць Арды. У горадзе быў забіты татарскі пасланнік і ягоны аддзел. Тады залатаардынскі хан даручыў маскоўскаму князю Івану Каліце пакараць цверцаў. Каліта ўзначаліў татарскае войска, знішчыў паўстанцаў і разрабаваў Цвярскую дзяржаву. У 1328 ён атрымаў тытул Вялікага князя.
 
Цвярское княства вяло актыўную барацьбу з [[Маскоўская дзяржава|Маскоўскай дзяржавай]] за вялікае уладзімірскае княжанне і за палітычную гегемонію на Русі, у гэтай барацьбе часта атрымлівала падтрымку [[ВКЛ|Вялікага княства Літоўскага]], з якім, зрэшты таксама часта ваявала (1285 і інш.). Перадусім ішла барацьба за кантроль над раёнам [[Горад Ржэў|Ржэва]] на Верхняй Волзе, у якім пазней да сярэдзіны XX ст. захоўваліся беларускія гаворкі і іншыя беларускія этнаграфічныя прыкметы (гл. [[Тудаўляне]]).
 
Да буйных цвярскіх гарадоў можна таксама аднесці Кашын, Ксняцін, Зубцоў, Старыцу (дзе здабывалі белы камень для будаўніцтва) Холм, Мікулін і Дарагабуж.
 
Тытул «вялікіх» канчаткова замацаваўся за цвярскімі князямі ў сяр. XIV ст., узмацнілася іх змаганне з князямі маскоўскімі. У гэты час Цвер наладзіла сяброўскія адносіны з ВКЛ. У 1320 дачка [[Гедзімін]]а Марыя выйшла замуж за цвярскога князя Міхаіла, а неўзабаве дачка [[Кейстут]]а выйшла за князя Івана Міхайлавіча. Даволі часта палкі Цвяры ваявалі разам з войскамі ВКЛ супроць крыжакоў. У змаганні з цвярскімі князямі маскоўскія абапіраліся на Арду і татарскія войскі. У 1327 Цвер узначаліла паўстанне супроць Арды, у горадзе быў забіты татарскі пасланнік і ягоны аддзел. Тады залатаардынскі хан даручыў маскоўскаму князю [[Іван Каліта|Івану Каліце]] пакараць цверцаў. Каліта ўзначаліў татарскае войска, знішчыў паўстанцаў і разрабаваў Цвярскую дзяржаву. У 1328 ён атрымаў тытул Вялікага князя. Гэта паклала пачатак узвышэнню Вялікага княства Маскоўскага
 
Аднак Цвер паступова адрадзілася і з дапамогай вялікага князя літоўскага [[Альгерд]]а, які ў 1347 другі раз ажаніўся на цвярской княжне Юльяне, працягвала змагацца з Масквою. У лістападзе 1368 Альгерд падтрымаў цверцаў, пайшоў на [[Горад Масква|Маскву]], асадзіў яе і тры дні стаяў пад сценамі горада, пакуль не атрымаў выкуп.
Радок 25 ⟶ 31:
У 1385 цвярскі князь Васіль Міхайлавіч ажаніўся на дачцэ кіеўскага князя Уладзіміра Альгердавіча і сувязі з дынастыяй Гедзімінавічаў зноў узмацніліся. Гэтаму спрыяла і тое, што сын віцебскага князя і цвярской княжны [[Ягайла]] ў 1386 стаў польскім каралём.
 
Найбольшы росквіт эканомікі і культуры цвярской дзяржавы прыпадае на першыя дзве трэці XV ст, калі ў Масковіі ішлі доўгія грамадзянскія войны і набегі на Цвер спыніліся. У пачатку XV ст. цвярскі князь Іван Міхайлавіч чаканіць свае грошы. Шырокая слава ідзе пра цвярскіх гарматнікаў. Цвярскія купцы гандлявалі з гарадамі Прыбалтыкі і Каўказа, Блізкага Усходу і Сярэдняй Азіі. Найбольш вядомы з іх – [[Афанасій Нікіцін]], які ў 1466-72 здзейсніў вандроўку ў Індыю.
 
У пачатку XV ст. цвярскі князь Іван Міхайлавіч чаканіць свае грошы. Шырокая слава ідзе пра цвярскіх гарматнікаў, лепшых на Русі. У сярэдзіне XV ст. у пісьмовых крыніцах згадваецца імя знакамітага майстра-гарматніка Мікулы Крачэтнікава. Цвярскія купцы гандлявалі з гарадамі Прыбалтыкі і Каўказа, Блізкага Усходу і Сярэдняй Азіі. Найбольш вядомы з іх – [[Афанасій Нікіцін]], які ў 1466-72 здзейсніў вандроўку ў Індыю.
 
Апошні росквіт дзяржавы адбываецца пры князі Барысе Аляксандравічы. Вядома яго асабістая зброя – рагаціна (від дзіды) з надпісам, што гэта рагаціна вялікага князя Барыса Аляксандравіча.
 
Апошні росквіт дзяржавы адбываецца пры князі Барысе Аляксандравічы. Аднак пры Іване ІІІ Масковія зноў узмацнілася, вызвалілася ад ардынскай залежнасці і захапіла землі Ноўгарада. Наступіла чарга і Цвяры. Спачатку Масква схіліла на свой бок частку мясцовых баяраў. У верасні [[1485]] войскі Івана ІІІ атачылі Цвер. Вялікі князь літоўскі і кароль польскі [[Казімір Ягайлавіч|Казімір]], стаўшынягледзячы адначасована ісаюзныя польскімабавязкі каралёмпаводле дамоваў 1449 і 1484, не захацеў падтрымацьпадтрымаў асаджаных. Праз некалькі дзён падкупленыя баяры перайшлі на бок Масквы і цвярскі князь Міхаіл Барысавіч з невялікай дружынай здолеў дабрацца да межаў ВКЛ, а яго маці, княжну Настассю ўзялі ў палон і вывезлі ў Маскву. "І так скончылася Вялікае Княства Цвярское" – адзначыў летапісец у Валынскім кароткім летапісе.
 
{{літ|1=Белы А. Вялікае княства Цвярское // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т.2. Беліцк — Гімн / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1994. — 537 с., [8] к.: іл. ISBN 5-85700-142-0
Узята з "https://be.wikipedia.org/wiki/Цвярское_княства"