Правадное вяшчанне: Розніца паміж версіямі

'''Правадное вяшчанне'''  — сістэма аднанакіраванай перадачы сігналаў [[Радыёвяшчанне|гукавога вяшчання]] ад цэнтральнай вяшчальнай станцыі да многіх слухачоў па правадах (кабелях).

Перавагі праваднога вяшчання  — адносна высокая якасць гучання з мінімумам перашкодаў пры прастаце і таннасці абаненцкіх прымачоўпрыёмнікаў, энерганезалежнасць, высокая надзейнасць за кошт прастаты прылады і дублявання многіх элементаў сістэмы, больш высокая абароненасць пры радыёпадаўленні у параўнанні з бесправадным радыёвяшчаннем. Недахопы  — неабходнасць пракладкі разгалінаваных вяшчальных сетак, магчымасць выкарыстання толькі стацыянарных прымачоўпрыёмнікаў, абмежаваны выбар [[Радыёстанцыя|праграм]] для праслухоўвання.

Стваральнікам праваднога радыё лічыцца псіхолаг, філосаф, публіцыст і вынаходнік [[Паляк|польскага]] паходжання Юліан Ахаровіч, які вызначыўся ў такіх галінах, як [[электратэхніка]], [[тэлебачанне]], фотатэхніка і [[хімія]], вынайшаў двухмембранныйдвухмембранны электрамагнітны [[тэлефон]]. У [[1880]] гучнагаварыцель яго вынаходкі выкарыстоўваўся ў першым агучванні [[Опера|опернага спектакля]] ў [[Парыж|Парыжы]].

Найбольшае развіццё правадное вяшчанне атрымала ў [[СССР]]. Пачатак быў пакладзены ўжо ў [[1921]] г. З [[1925]] прымачыпрыёмнікі праваднога вяшчання сталі ўсталёўвацца ў жылых дамах. У [[1937]] годзе на тысячу жыхароў прыходзілася прыкладна 25 радыёкропак.

З [[1962]] г. пачалося ўкараненне сістэмы трохпраграмнага праваднога вяшчання. У [[Сакавік|сакавіку]] [[1964]] было прынята пастанова Савета Міністраў [[РСФСР]] (былі таксама аналагічныя пастановы ў іншых саюзных рэспубліках) аб абавязковай наяўнасці радыётрансляцыйнай сеткі ва ўсіх новых жылых дамах. Да пачатку XI пяцігодкі ў краіне было 81. 600. 000 абаненцкіх прылад.

Па сетцы праваднога вяшчання трансляваліся: на гукавых частотах Першая праграма Усесаюзнага радыё, на частаце 78  кГц  — Другая праграма Усесаюзнага радыё («Маяк») і на частаце 120  кГц  — Трэцяя праграма Усесаюзнага радыё.

У сувязі з распаўсюджваннем хатніх радыёкропак спынілася трансляцыя радыёпраграм праз вулічныя гучнагаварыцелі. Частка іх магла быць выкарыстана для экстранагаэкстраннага апавяшчэння насельніцтва.

Найбольшага развіцця правадное вяшчанне дасягнула ў другой палове [[1980-я|80-х]] гадоў. Радыётрансляцыйныя разеткі (радыёкропкі) ўсталёўваліся ва ўсіх жылых памяшканнях, была створана развітая сетка, кошт паслуг быў нізкі, прамысловасць масава выпускала танныя адно- і трохпраграмныя прымачыпрыёмнікі. Многія магнітафоны, што вырабляліся ў СССР, забяспечваліся асобным гняздом для запісу з радыёкропкі. Правадное радыёвяшчанне стала адным з найважнейшых [[Сродкі масавай інфармацыі|сродкаў масавай інфармацыі]] разам з тэлебачаннем, эфірным вяшчаннем і перыядычнымі выданнямі.

Правадная радыёсетка складаецца з будынка радыёвузла, адкуль радыёсігнал паступае на размеркавальныя сеткі. Намінальнае (рабочае) напружанне ў гэтых сетках рознае: звычайна 960 [[Вольт, адзінка вымярэння|В]]  — у магістральных фідэрныхфідарных лініях , 240  В  — у размеркавальных фідэрныхфідарных лініях, 30  В  — у абаненцкіх лініях. Усе ўзмацняльныя станцыі і трансфарматарныя падстанцыі буйных вузлоў правадной сеткі аўтаматызаваны і кіруюцца дыстанцыйна з цэнтральнай ўзмацняльнай станцыі. У малых [[Горад|гарадах]] і [[Населены пункт|населеных пунктах гарадскога тыпу]] вузел праваднога вяшчання структурна можа быць абмежаваны 3, 2 ці 1 звяном. Высокая надзейнасць работы вузлоў праваднога вяшчання забяспечваецца рэзерваваннем узмацняльнікаў і сілкаваннем трансфарматарных падстанцый двума фідэрамі фідарамі — ад розных апорных узмацняльных станцый, а таксама сістэмай лакалізацыі пашкоджанняў ў сетцы.

[[Радыёвяшчанне|Вяшчальная праграма]] паступае на ўзмацняльную станцыю ў раённым цэнтры з міжгародняга вяшчальнага канала або прымаецца радыёпрымачомрадыёпрыёмнікам, усталяваным на самой станцыі. Акрамя размеркавальнай сеткі фідэрныхфідарных ліній раённага цэнтра, да станцыі падлучаныяпадключаны доўгія (да 40  км) фідэрныяфідарныя лініі, якія ідуць у суседнія населеныя пункты. Надзейнасць гэтых ліній і якасць гучання праграм, якія перадаюцца, некалькі паніжаны. Таму ў тых месцах, дзе забяспечаны ўстойлівы радыёпрыём на [[ультракароткія хвалі|УКХ]], часта ўсталёўваюць сельскія аўтаматызаваныя вузлы праваднога вяшчання. Вяшчальныя праграмы паступаюць на станцыі такіх вузлоў з бліжэйшай перадаючай [[Радыёстанцыя|радыёстанцыі]]. Уключэнне і выключэнне вузла ажыцяўляеццаажыццяўляецца аўтаматычна па кадзіраваным камандам, якія перадаюцца той жа радыёстанцыяй.

У сістэме трохпраграмнага праваднога вяшчання, створанай у СССР, першая праграма перадаецца на гукавых частотах і яе можна слухаць уткнуўшы ў радыёразетку звычайны дынамік. Другая і трэцяя праграмы перадаюцца ў высокачашчыннымвысокачастотным дыяпазоне з выкарыстаннем амплітуднай мадуляцыі (частата апорнай складае адпаведна 78 і 120  кГц). Паколькі на ультрагукавых частотах згасанне сігналу ў лініі даволі вялікае, трохпраграмны абаненцкі прымачпрыёмнік павінен ўключаць у сябе ўзмацняльнік. У СССР быў наладжаны выпуск адносна простых і надзейных трёхпрограмныхтрохпраграмных прымачоўпрыёмнікаў, якія ўключаліся ў радыётрансляцыйную сетку і ў электраасвятляльную сетку. У абсалютнай большасці з іх была прадугледжана магчымасць праслухоўвання першай праграмы без падлучэнняпадключэння прымачапрыёмніка да электраасвятляльнай сеткі, што захоўвала для абанентаў найважнейшую з добрых якасцяў сістэмы вяшчання  — яе энерганезалежнасць, але толькі на адзінай, першай, праграме.

У [[1990]] годзе было анансавана ўвядзенне чатырохпраграмнага праваднога вяшчання, на частаце 52  кГц, але па прычыне распаду СССР і імклівай страце цікавасці да праваднога вяшчання ўвядзенне 4-й праграмы не адбылося.

У шэрагу еўрапейскіх краін атрымала распаўсюджванне правадное вяшчанне па звычайнай [[Тэлефонная сетка агульнага карыстання|тэлефоннай сетцы]]. Гукавыя частоты выкарыстоўваюцца для тэлефоннай сувязі, а шматканальнае вяшчанне вядзецца на ультрагукавых частотах 150 ... 300 150…300 кГц. Такое рашэнне асабліва папулярна, напрыклад, у горных раёнах, дзе не прымаюцца радыёстанцыі УКХ [[частотная мадуляцыя|ЧМ]] (а якасць радыёперадач [[амплітудная мадуляцыя|АМ]] значна ніжэй, чым у праваднога вяшчання).

У [[2011]] годзе прыблізна 30-4030–40 % жыхароў [[Беларусь|Беларусі]] слухалі правадное радыёвяшчанне. <ref>[http://news.tut.by/society/242937.html Беларусь не будзе адмаўляцца ад праваднога радыёвяшчання] // TUT.BY, 20.07.2011</ref> Да канца [[2014]] правадное радыёвяшчанне будзе адключана ва ўсіх [[Вёска|вёсках]] і [[Раён|раёнах]], за выключэннем [[Вобласць, адміністрацыйная адзінка|абласных цэнтраў]].

РыдыёсеткаРадыёсетка цалкам не працуе ва многіх гарадах [[Казахстан|Казахстана]]. Але сама сетка не дэмантуецца і працягвае абслугоўвацца АТ «Казахтэлекам».

У [[Расія|Расіі]] па стане на канец [[2014]] ўсё яшчэ працуе трёхпраграмнаятрохпраграмная сістэма ў [[Масква|Маскве]]. На першай праграме транслюецца Радыё Расіі, на другой - — Маяк, на трэцяй - — Гаворыць Масква (з 26 лютага 2014 г. перайменавана ў "«Радыё Масквы"»).

* Тэхніка праваднога вяшчання і гукаўзмацнення / пад рэд. В.  Б.  Булгака і А.  П.  Яфімава, Масква, «Радио и связь», 1985