|
== Гісторыя і геаграфія ==
Час узнікнення мовы жэстаў паўночнаамерыканскіх індзейцаў невядоманевядомы. [[Еўрапейцы]], якія ўпершыню наведалі Вялікія Раўніны, ужо адзначалі ягояе выкарыстанне індзейцамі<ref name="Wurtzburg and Campbell">Wurtzburg, Susan, and Campbell, Lyle. North American Indian Sign Language: Evidence for its Existence before European Contact. International Journal of American Linguistics, Vol. 61, No. 2 (Apr., 1995), pp. 153—167.</ref>. Гэта пацвярджаюць запісы [[Кабеса дэ Вака]] ў [[1527]] годзе і [[Франсіска Васкес дэ Каранада|Васкеса дэ Каранада]] ў [[1541]] годзе.
Мова жэстаў паўночнаамерыканскіх індзейцаў уключала каля 500 знакаў, якія паказваліся пэўнымі рухамі рук, становішчам галавы ці выразам твару. Яе разумелі прадстаўнікі дзясяткаў народаў на велізарнай тэрыторыі ў 2,6 мільёна км² ад раўнін [[Альберта|Альберты]] на поўначы і да [[Рыа-Грандэ, басейн Мексіканскага заліва|Рыа-Грандэ]] на поўдні, ад [[Рака Місісіпі|Місісіпі]] на ўсходзе да [[Невада|Невады]] і [[Арэгон]]а на захадзе. У часы асваення [[Дзікі Захад|Дзікага Захаду]] ягояе ведалі многія белыя гандляры, скупшчыкі [[пушніна|пушніны]] і [[трапер]]ы. Большасць індзейцаў таго часу лічыла, што мову жэстаў стварылі [[Каёва, народ|каёва]], таму што яны былі найбольш майстэрскапа-майстэрску валодалі ёю, у той час як найбольш аддаленыя ад зямель каёва плямёны былі найменш вопытныя. Больш верагодна, што каёва цудоўна валодалі гэтай мовай, паколькі жылі на геаграфічным скрыжаванні: [[каманчы]], [[ліпаны, племя|ліпаны]] і [[Танкава, народ|танкава]] — на поўдні, [[сіу, народ|сіу]], [[кроу, народ|кроу]], [[усходнія шашоны]], [[чарнаногія]] і іншыя — на поўначы. Каёва з'яўляліся пасроднікаміпасрэднікамі, калі ішла гаворка пра вайну ці пра мір, і па неабходнасці яны распаўсюджвалі гэту мову, але наўрад ці былі ягояе стваральнікамі. Мова жэстаў паўночнаамерыканскіх індзейцаў развівалася ўсюды, дзе ёй не было альтэрнатывы, і да часу асваення Вялікіх Раўнін белым чалавекам яна стаўстала віртуознай і хуткай заменай [[маўленне|маўленню]].
У [[1885]] годзе мовамову жэстаў паўночнаамерыканскіх індзейцаў выкарыстоўвала звыш 110 тысяч чалавек з плямёнаў [[сіу, народ|сіу]], [[шаены|шаенаў]], [[чарнаногія|чарнаногіх]], [[арапаха, народ|арапаха]] і [[Каёва, народ|каёва]]<ref name="Tomkins">Tomkins, William. ''Indian sign language.'' [Republication of «Universal Indian Sign Language of the Plains Indians of North America» 5th ed. 1931]. New York : Dover Publications 1969. (p. 7)</ref>. [[Афіцэр]] [[армія ЗША|арміі ЗША]] [[Уільям Файла Кларк|Уільям Кларк]], які цікавіўся звычаямі і культурай раўнінных індзейцаў, апісаў мову жэстаў паўночнаамерыканскіх індзейцаў у сваёй кнізе «Індзейская мова жэстаў» ({{lang-en|The Indian Sign Language}}), апублікаванай у 1885 годзе.
Цяпер існуе невялікая колькасць людзей, якія валодаюць мовай жэстаў паўночнаамерыканскіх індзейцаў.<ref name="Ethnologue">[http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=psd Ethnologue report for Plain Indian Sign Language]</ref>
|
