Вікіпедыя

Пінск: Розніца паміж версіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
[дагледжаная версія][недагледжаная версія]
← Папярэдняя праўкаНаступная праўка →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
Няма тлумачэння праўкі
Радок 10:
|шырыня сцяга =
|выява = Цэнтр Пінска 09.jpg
|подпіс = Цэнтр горада
|lat dir = |lat_deg = 52|lat_min = 7|lat_sec =
|lon dir = |lon_deg = 26|lon_min = 5|lon_sec =
Радок 41:
|афіцыйная мова =
|афіцыйная мова-ref =
|насельніцтва = 138415
|насельніцтва = 130&nbsp;355<ref name="belstat2009">[https://archive.is/20120523225241/belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/itogi1.php Вынікі перапісу 2009 года]</ref>
|крыніца насельніцтва = <ref name="2016-Estimate"/>
|год перапісу = 2009
|год перапісу = 2016
|шчыльнасць = 2&nbsp;803
|агламерацыя =
Радок 84 ⟶ 85:
{{Асноўны артыкул|Гісторыя Пінска}}
 
=== У Сярэднявеччы ===
=== [[Тураўскае княства|Тураўскае]] і [[Пінскае княства|Пінскае]] княствы ===
Першы пісьмовы ўспамін пра Пінск («''Пінеск''») змяшчаецца ў «[[Аповесць мінулых часоў|Аповесці мінулых часоў]]» і датуецца [[1097]]<ref name="pinskhistory">{{Спасылка|аўтар = |прозвішча = |імя = |аўтарlink = |cуаўтары = |год = |url = http://www.pinsk-history.ru/index.php?option=com_flexicontent&view=items&cid=78:history&id=205:2010-12-11-16-29-16&Itemid=34 |загаловак = Згадкі пра Пінск у летапісе|фармат = |выданне = [http://www.pinsk-history.ru/ Гісторыя Пінска] |выдавецтва = |дата = 14 кастрычніка 2011 |мова =ru |каментар =}}</ref>. Узнікненне горада ў [[XI стагоддзе|XI ст.]] пацвярджаюць археалагічныя звесткі. Да [[XII стагоддзе|XII ст.]] ён уваходзіў у склад [[Тураўскае княства|Тураўскага княства]].
 
Радок 91 ⟶ 92:
У [[13 стагоддзе|XIII ст.]] Пінск стаў цэнтрам [[Пінска-Тураўская епархія|Пінска-Тураўскай епархіі]]<ref name="evkl">Пінск // {{Крыніцы/ЭВКЛ|2к}} С. 432.</ref>. Пад [[1263]] упершыню ўпамінаецца праваслаўны храм пры манастыры ў прадмесці Лешча — рэлігійным і асветніцкім цэнтры Піншчыны.
 
=== [[Вялікае Княства Літоўскае]] ===
У пач. [[14 стагоддзе|XIV ст.]] Пінскае княства далучылася да [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]. Неўзабаве ў самім горадзе збудавалі замак. З [[1320]] года тут княжыў [[Нарымунт Гедзімінавіч]], які ў [[1348]] годзе загінуў у бітве з крыжакамі. У [[1396]] годзе будучы [[Спіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікі князь]] [[Жыгімонт Кейстутавіч]] заснаваў у Пінску касцёл [[Францысканцы|францысканцаў]]<ref>[[Аляксандр Ярашэвіч]]. Пінскі кляштар францысканцаў // {{Крыніцы/ЭВКЛ|2к}} С. 436.</ref>. Станам на [[1471]] год у горадзе валадарыла княгіня Марыя — удава [[Сямён Алелькавіч|Сямёна Алелькавіча]], які вёў свой род ад [[Гедзімін]]а. У вялікай колькасці яе дароўных грамат ўтрымліваюцца першыя вядомыя пісьмовыя ўпамінанні вёсак Піншчыны<ref>Пісцовая кніга Пінскага і Клецкага княстваў // {{Крыніцы/ЭГБ|5к}} С. 508.</ref>.
 
У [[1521]] годзе вялікі князь [[Жыгімонт Стары]] перадаў Пінск сваёй жонцы вялікай княгіні [[Бона Сфорца|Боне]], якая пачала актыўна праводзіць аграрныя пераўтварэнні на [[Палессе|Палессі]]. У [[1527]] годзе сцены [[Пінскі замак|Пінскага замка]] спынілі апошні набег татар на Літву. З [[1539]] года горад стаў цэнтрам [[Пінскае староства|староства]].
 
У сяр. [[16 стагоддзе|XVI ст.]] у Пінску было 27 вуліц і 800 двароў, а таксама магутная сістэма ўмацаванняў<ref name="evkl"/>. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай ([[1565]]—[[1566]]) горад стаў сталіцай [[Пінскі павет|павета]] [[Берасцейскае ваяводства|Берасцейскага ваяводства]]. [[12 студзеня]] [[1581]] [[Спіс каралёў польскіх|кароль]] і [[Спіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікі князь]] [[Стэфан Баторый]] надаў Пінску [[Магдэбургскае права]] (пацвярджалася ў [[1589]], [[1633]], [[1650]], [[1785]] гадах) і герб: ''«у чырвоным полі шчыта залаты лук са стралой і нацягнутай цецівой»''<ref>[http://knihi.com/hierb/pinsk.html Пінск] // {{Крыніцы/Геральдыка беларускіх гарадоў|к}}</ref>. Неўзабаве тут збудавалі [[Пінская ратуша|ратушу]].
 
<center><gallery caption="Сімволіка [[Пінскі павет|гістарычнай Піншчыны]]" widths=150 heights=150 perrow="4">
Радок 104:
Выява:Pinsk, Pahonia. Пінск, Пагоня (1733).png|Пячатка канцылярыі земскай каптуровай Пінскага павета
</gallery></center>
 
== У Рэчы Паспалітай
[[12 студзеня]] [[1581]] [[Спіс каралёў польскіх|кароль]] і [[Спіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікі князь]] [[Стэфан Баторый]] надаў Пінску [[Магдэбургскае права]] (пацвярджалася ў [[1589]], [[1633]], [[1650]], [[1785]] гадах) і герб: ''«у чырвоным полі шчыта залаты лук са стралой і нацягнутай цецівой»''<ref>[http://knihi.com/hierb/pinsk.html Пінск] // {{Крыніцы/Геральдыка беларускіх гарадоў|к}}</ref>. Неўзабаве тут збудавалі [[Пінская ратуша|ратушу]].
 
Пасля заключэння [[Берасцейская унія|Берасцейскай уніі]] ([[1596]]) утварылася [[Турава-Пінская грэка-каталіцкая епархія]]. У [[1636]]—[[1675]] у горадзе ўзвялі мураваныя езуіцкія касцёл і калегіум<ref>Пінскі езуіцкі калегіум // {{Крыніцы/ЭВКЛ|2к}} С. 435.</ref>. У [[1648]] на [[Запарожжа|Запарожжы]] пачалося [[паўстанне Хмяльніцкага]], якое набыла характар рэлігійнай вайны. Хваляванні дайшлі і да Пінска, але іх удзельнікаў разам з казакамі разбіў [[Гетман польны літоўскі|гетман польны]] [[Януш Радзівіл]]. У сяр. [[XVII стагоддзе|XVII ст.]] горад быў важным цэнтрам гандлю, тут праходзіў шлях з [[Балтыя|Балтыі]] да паўднёвых гарадоў [[Карона Польскага каралеўства|Каралеўства Польскага]].
Радок 110 ⟶ 113:
 
У [[1705]] князь [[Міхал Сервацы Вішнявецкі|Міхал Вішнявецкі]] і яго жонка Кацярына заснавалі ў Пінску кляштар [[Цыстэрцыяны|бернардзінцаў]] (праіснаваў да [[1832]] года). У [[Вялікая Паўночная вайна|Вялікую Паўночную вайну]] ў [[1706]] кароль [[Швецыя|Швецыі]] [[Карл XII]] заняў горад, разрабаваў і спаліў яго. Разбурэнні спазнаў і [[Каралінскі замак|бастыённы замак]] у прадмесці [[Каралін, прадмесце|Каралін]], збудаваны спярша для [[Маршалак вялікі літоўскі|маршалка вялікага]] і перададзены пазней князям [[Вішнявецкія|Вішнявецкім]]. У [[1710]] у Пінску, [[Парахонск]]у, [[Плешчыцы, Брэсцкая вобласць|Плешчыцах]], [[Марозавічы, Пінскі раён|Марозавічах]], [[Лапаціна|Лапаціне]], [[Калбы|Калбах]] спыняўся [[Васіль Тацішчаў]] — аўтар пяцітомнай «Гісторыі Расійскай», навуковец, дыпламат, асветнік, падарожнік, дзяржаўны дзеяч [[XVIII стагоддзе|XVIII стагоддзя]]. Таго ж года на Піншчыне па загаду цара маскоўскага [[Пётр I|Пятра I]] ён зладзіў вытворчасць 30 гармат і 7 суднаў.
 
У [[1729]]—[[1746]] пры Пінскім езуіцкім калегіуме працавала друкарня. У [[1750]]—[[1782]] на паўночна-ўсходняй ускраіне прадмесця Каралін айцы-[[камуністы]] збудавалі мураваны касцёл, вядомы цяпер пад тытулам Карла Барамеуша. У [[1784]] у Пінску спыняўся [[Кароль польскі|кароль]] і [[Вялікі князь літоўскі|вялікі князь]] [[Станіслаў Аўгуст Панятоўскі]], які прысутнічаў на цырымоніі закладкі [[Палац Бутрымовічаў|Палаца Бутрымовічаў]] і наведаў таксама вёскі Лапаціна, [[Вёска Горнава, Пінскі раён|Горнава]] і [[Альбрэхтова]]. У [[1787]] пачалася будова мураванага касцёла пры кляштары дамініканцаў. [[1 ліпеня]] [[1791]] пачала працу [[Пінская генеральная кангрэгацыя, 1791 |Пінская генеральная кангрэгацыя]], чыёю мэтай было ўтварэнне аўтакефальнай праваслаўнай царквы Каралеўства Польскага і Вялікага Княства Літоўскага. Аднак другі і трэці падзелы Рэчы Паспалітай не дазволілі здзейсніцца гэтым планам<ref>Пінская кангрэгацыя // {{Крыніцы/ЭВКЛ|2к}} С. 434.</ref>.
 
<center><gallery caption="Старыя выявы горада" widths=150 heights=150 perrow="4">
Радок 122 ⟶ 127:
</gallery></center>
 
=== У Расійскай Імперыі ===
У [[1729]]—[[1746]] пры Пінскім езуіцкім калегіуме працавала друкарня. У [[1750]]—[[1782]] на паўночна-ўсходняй ускраіне прадмесця Каралін айцы-[[камуністы]] збудавалі мураваны касцёл, вядомы цяпер пад тытулам Карла Барамеуша. У [[1784]] у Пінску спыняўся [[Кароль польскі|кароль]] і [[Вялікі князь літоўскі|вялікі князь]] [[Станіслаў Аўгуст Панятоўскі]], які прысутнічаў на цырымоніі закладкі [[Палац Бутрымовічаў|Палаца Бутрымовічаў]] і наведаў таксама вёскі Лапаціна, [[Вёска Горнава, Пінскі раён|Горнава]] і [[Альбрэхтова]]. У [[1787]] пачалася будова мураванага касцёла пры кляштары дамініканцаў. [[1 ліпеня]] [[1791]] пачала працу [[Пінская генеральная кангрэгацыя, 1791 |Пінская генеральная кангрэгацыя]], чыёю мэтай было ўтварэнне аўтакефальнай праваслаўнай царквы Каралеўства Польскага і Вялікага Княства Літоўскага. Аднак другі і трэці падзелы Рэчы Паспалітай не дазволілі здзейсніцца гэтым планам<ref>Пінская кангрэгацыя // {{Крыніцы/ЭВКЛ|2к}} С. 434.</ref>.
 
=== Пад уладай [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]] ===
У выніку [[другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] ([[1793]]) Пінск апынуўся ў складзе [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]], дзе з [[1795]] атрымаў статус павятовага горада [[Мінскае намесніцтва|Мінскага намесніцтва]]. У [[1804]] на землях памешчыка Рыдзеўскага знайшлі [[Пінскі манетны скарб|вялікі манетны скарб]].
 
У сяр. [[XIX стагоддзе|XIX ст.]] Пінск стаў буйным цэнтрам гандлю, тут працавалі 2 гарбарні, завод апрацоўкі медзі, піваварня, тытунёвая фабрыка, млын. У [[1857]] у горадзе адкрылася гімназія, пераўтвораная ў [[1878]] у рэальнае вучылішча. У [[1865]] муж і жонка Фляросы заснавалі ў Пінску бальніцу. У [[1882]] праз горад прайшла паўднёвая лінія [[Палескія чыгункі|Палескіх чыгунак]]<ref name="ehb"/>. У [[1885]] пачалі працаваць суднарамонтны і механічны завод, у [[1892]] — запалкавая фабрыка «Прагрэс — Вулкан».
 
У пач. [[20 стагоддзе|ХХ ст.]] у Пінску было 5 бальніц, 3 аптэкі, 3 царквы, мужчынскі манастыр, 2 касцёлы, 2 сінагогі, паштова-тэлеграфная кантора, турэмны замак, 22 фабрыкі і заводы з 1100 рабочымі. Станцыя Палескай чыгункі, суднаходства па Прыпяці. Акрамя грузавой прыстані, мелася параходная пасажырская з лініямі Пінск — [[Кіеў]], Пінск — [[Любяшоў]], Пінск — [[Целяханы]]. У горадзе працавалі Азова-Данскі камерцыйны банк, рэстарацыя, тэатр, рэальнае вучылішча, жаночая гімназія, 6 прыходскіх школ, 2 пачаткевыя вучэльні, 2 прыватныя гімназіі, 3 прыватныя пачатковыя навучальныя ўстановы, мужчынская духоўнае вучылішча, кнігарні, фатаграфіі, крамы і розныя адміністрацыйныя ўстановы<ref name="cel">Пінск // Целеш, В. Гарады Беларусі на старых паштоўках. — Мн.: Беларусь, 2001. С. 209.</ref>. У сакавіку [[1904]] у Пінску з'явілася тэлефонная сетка (станам на [[1910]] яе паслугамі карысталіся 196 абанентаў). У лістападзе [[1911]] у горадзе пачаліся першыя сеансы [[кінематограф]]а. У [[1912]]—[[1914]] тут жыў і працаваў народны паэт Беларусі [[Якуб Колас]].
 
<center><gallery caption="Пінск: работы [[Напалеон Орда|Напалеона Орды]], 2-я пал. [[XIX стагоддзе|XIX ст.]]" widths=150 heights=150 perrow="4">
Выява:Pinsk. Пінск (N. Orda, 1868).jpg|Панарама
Радок 135 ⟶ 140:
Выява:Vojšałk Monastery in Lešča (Pinsk), N. Orda.jpg|Лешчанскі манастыр
</gallery></center>
 
У пач. [[20 стагоддзе|ХХ ст.]] у Пінску было 5 бальніц, 3 аптэкі, 3 царквы, мужчынскі манастыр, 2 касцёлы, 2 сінагогі, паштова-тэлеграфная кантора, турэмны замак, 22 фабрыкі і заводы з 1100 рабочымі. Станцыя Палескай чыгункі, суднаходства па Прыпяці. Акрамя грузавой прыстані, мелася параходная пасажырская з лініямі Пінск — [[Кіеў]], Пінск — [[Любяшоў]], Пінск — [[Целяханы]]. У горадзе працавалі Азова-Данскі камерцыйны банк, рэстарацыя, тэатр, рэальнае вучылішча, жаночая гімназія, 6 прыходскіх школ, 2 пачаткевыя вучэльні, 2 прыватныя гімназіі, 3 прыватныя пачатковыя навучальныя ўстановы, мужчынская духоўнае вучылішча, кнігарні, фатаграфіі, крамы і розныя адміністрацыйныя ўстановы<ref name="cel">Пінск // Целеш, В. Гарады Беларусі на старых паштоўках. — Мн.: Беларусь, 2001. С. 209.</ref>. У сакавіку [[1904]] у Пінску з'явілася тэлефонная сетка (станам на [[1910]] яе паслугамі карысталіся 196 абанентаў). У лістападзе [[1911]] у горадзе пачаліся першыя сеансы [[кінематограф]]а. У [[1912]]—[[1914]] тут жыў і працаваў народны паэт Беларусі [[Якуб Колас]].
 
=== Найноўшы час ===
Радок 143 ⟶ 146:
[[1 студзеня]] [[1919]] Пінск занялі бальшавікі, якія, у адпаведнасці з пастановай [[І з'езд КП(б)Б|І з'езда КП(б) Беларусі]], далучылі яго да [[БССР]] як цэнтр павета («падраёна») Брэсцкага раёна<ref name="at">[http://knihi.com/pytanni/108.html У якіх межах былі абвешчаныя Беларуская Народная Рэспубліка і БССР?] // {{Крыніцы/150 пытанняў і адказаў з гісторыі Беларусі|к}}</ref>. [[22 студзеня]] [[1919]] года войскі [[УНР]] пакінулі Пінск. [[5 сакавіка]] [[1919]] адбылася бітва за Пінск паміж Палескай групай войска [[Польская Рэспубліка, 1918—1939|Польскай Рэспублікі]] і бальшавікамі, у выніку якой палякі здабылі горад, а таксама цягнікі, ваенныя склады, калону пантонаў і ўзялі ў палон некалькі дзясяткаў салдат<ref>Lech Wyszczelski. Wojna polsko-rosyjska 1919—1920. Wyd. 1. — Warszawa: Bellona, 2010. S. 65.</ref>. У жніўні [[1920]] Пінск зноў занялі бальшавікі, якія ўтрымлівалі горад да [[26 верасня]] [[1920]].
 
<center><gallery caption="Места на старых фатаздымках" widths=150 heights=150 perrow="4">
Выява:Pinsk. Пінск (XX).jpg|Набярэжная Піны і кляштар францысканцаў
Выява:Pinsk-Rynak.jpg|Рынак
Выява:Pinsk, Vialikaja-Rynak. Пінск, Вялікая-Рынак (1930).jpg|Касцёл Св. Станіслава
Выява:Pinsk, Rynak. Пінск, Рынак (1930) .jpg|Капліца на Рынку
Выява:Pinsk, Daminikanskaja. Пінск, Дамініканская (1930).jpg|Касцёл Св. Дамініка
Выява:Pinsk, Kupieckaja. Пінск, Купецкая (1930).jpg|Касцёл Св. Караля Барамея
Выява:Synagogue in Pinsk.jpg|Сінагога Вялікая
Выява:Pinsk, Vialikaja. Пінск, Вялікая (1930).jpg|Галоўная вуліца
</gallery></center>
[[Выява:Old Bazar2.jpg|thumb|Рыначная плошча каля [[1930]]-га года]]
Згодна з [[Рыжскі мірны дагавор|Рыжскім мірным дагаворам]] ([[1921]]) Пінск апынуўся ў складзе міжваеннай [[Польская Рэспубліка, 1918—1939|Польскай Рэспублікі]], дзе стаў сталіцай павета [[Палескае ваяводства|Палескага ваяводства]]. У міжваенны перыяд Пінск быў адным з найзначнейшых у Польшчы цэнтраў пасялення расійскай эміграцыі (гл. [[Рускае дабрачыннае таварыства, Польшча|Рускае дабрачыннае таварыства]], [[Рускае таварыства моладзі, Польшча|Рускае таварыства моладзі]]), а таксама самы «яўрэйскі» горад на [[Усходнія Крэсы|Усходніх Крэсах]]<ref>Tadeusz Zienkiewicz. Rosyjskie zycie kulturalno-literackie w Pinsku 1918—1939 // Acta Polono-Ruthenica XII, 2007. Uniwersytet Warminsko-Mazurski w Olsztynie. ISSN 1427-549X. С.8.</ref>. [[7 верасня]] [[1921]] здарыўся вялікі пажар: агонь знішчыў практычна ўсю цэнтральную частку горада. У [[1924]] у Пінску заснавалі краязнаўчы музей (адкрыўся ў [[1926]] годзе). У [[1936]] у гарадскім парку «Лешча» прайшла вялікая сельскагаспадарчая выстаўка, напярэдадні якой выйшаў «Informator m. Pinska»<ref>Informator m. Pinska. Rok 1936.</ref>.
Радок 165 ⟶ 158:
[[25 кастрычніка]] [[2010]] года на заводзе «[[Пінскдрэў]]» [[Выбух і пажар у Пінску, 2010|адбыліся выбух і пажар]], у выніку якіх загінула 14 чалавек.
 
<center><gallery caption="Места на старых фатаздымках" widths=150 heights=150 perrow="4">
== Геаграфія ==
Выява:Pinsk. Пінск (XX).jpg|Набярэжная Піны і кляштар францысканцаў
[[File:Пинск. Река Пина..JPG|thumb|Рака Піна]]
Выява:Pinsk-Rynak.jpg|Рынак
Пінск стаіць у вусці ракі [[Рака Піна|Піны]], якая ўпадае ў [[Рака Прыпяць|Прыпяць]] і аддзяляе горад ад прылеглых балот. У старажытнасці балоты, якія лічыліся дном міфічнага «[[Герадотава мора]]», былі адзінай прыроднай абаронай ад захопнікаў. Раней Піна і [[Струмень]] (так [[палешукі]] называюць Прыпяць у верхнім цячэнні), зліваліся насупраць [[Стары замак, Пінск|старога замка]]. Рэчышча ракі ў межах Пінска зрэзанае, шырыня складае 35—55 метраў<ref>{{Спасылка | аўтар = | прозвішча = | імя = | аўтарlink = | cааўтары = | год = | url = http://fishermenfrompinsk.narod.ru/Index2-2/pina.htm | загаловак = Апісанне ракі Піна| фармат = | назва праекта = [http://fishermenfrompinsk.narod.ru/ FisherMenFromPinsk] | выдавецтва = | дата = 15 кастрычніка 2011 | мова =ru | каментарый = }}</ref>.
Выява:Pinsk, Vialikaja-Rynak. Пінск, Вялікая-Рынак (1930).jpg|Касцёл Св. Станіслава
 
Выява:Pinsk, Rynak. Пінск, Рынак (1930) .jpg|Капліца на Рынку
Пінск знаходзіцца ў [[часавы пояс|часавым поясе]], які пазначаецца па міжнародным стандарце як Eastern European Time ([[Усходнееўрапейскі час]]), EET ([[UTC+2]]). Улетку ў [[Беларусь|Беларусі]] выкарыстоўваецца [[усходнееўрапейскі летні час|ўсходнееўрапейскі летні час]] ([[UTC+3]]).
Выява:Pinsk, Daminikanskaja. Пінск, Дамініканская (1930).jpg|Касцёл Св. Дамініка
 
Выява:Pinsk, Kupieckaja. Пінск, Купецкая (1930).jpg|Касцёл Св. Караля Барамея
=== Прырода ===
Выява:Synagogue in Pinsk.jpg|Сінагога Вялікая
Горад атачае лесапаркавая зона «Лугі». На тэрыторыі Пінска знаходзіцца некалькі паркаў (у тым ліку [[парк культуры і адпачынку, Пінск|парк культуры і адпачынку]], дзіцячы гарадок на вул. Заслонава) і сквераў. Ландшафт навакольных тэрыторый галоўным чынам антрапагенны — сельскагаспадарчыя ўгоддзі, дачныя пасёлкі, сустракаюцца асобныя лясныя масівы ([[сасна]], [[бяроза]] і г.д.).
Выява:Pinsk, Vialikaja. Пінск, Вялікая (1930).jpg|Галоўная вуліца
 
</gallery></center>
Пінск — цэнтр [[Меліярацыя Палессі|меліярацыі Палесся]] на некалькі дзесяцігоддзяў. У наш час у горадзе працягвае сваю працу РУП «Палессегіправадхаз».
 
=== Клімат ===
Пінск размяшчаецца ў зоне [[кантынентальны клімат|ўмерана кантынентальнага клімату]]<ref>Т. М. Прокопович, Атлас географии Беларуси. — РУП «Белкартография», Минск, 2004. С. 14.</ref>. Праз уплыў марскіх паветраных мас тут мяккая зіма і ўмерана цёплае лета. [[Цыклон]]ы, якія з'яўляюцца прычынай гэтага, перамяшчаюцца з [[Атлантычны акіян|Атлантычнага акіяна]] з захаду на ўсход. Сярэдняя тэмпература студзеня складае −4,5&nbsp;°C, ліпеня 18,5&nbsp;°C. Гадавая колькасць ападкаў — каля 630 мм. Колькасць дзён з тэмпературай, вышэйшай за нуль, складае 253. У сярэднім назіраецца 165 дзён з ападкамі<ref>Т. М. Прокопович. Атлас географии Беларуси. — РУП «Белкартография», Минск, 2004. С. 16.</ref>.
 
{{Клімат мясцовасці
| Горад_род = Пінска
| Крыніца = {{Спасылка | аўтар = | прозвішча = | імя = | аўтарlink = | cааўтары = | дата публікацыі = | url = http://www.hmn.ru/index.php?index=76&value=33019 | загаловак = Клімат Пінску | фармат = | назва праекта = [http://www.hmn.ru/ Метеоновости] | выдавецтва = | дата = 15 кастрычніка 2011 | мова = ru | каментарый = }}
<!-- сярэдняя тэмпература -->
 
| Сту_сяр = −4.5
| Лют_сяр = −3
| Сак_сяр = 1.5
| Кра_сяр = 8
| Май_сяр = 14
| Чэр_сяр = 17
| Ліп_сяр = 18.5
| Жні_сяр = 17.5
| Вер_сяр = 13.5
| Кас_сяр = 8
| Ліс_сяр = 2.5
| Сне_сяр = −1.5
 
<!-- колькасць ападкаў -->
 
| Сту_сяр_апад = 40
| Лют_сяр_апад = 30
| Сак_сяр_апад = 30
| Кра_сяр_апад = 40
| Май_сяр_апад = 60
| Чэр_сяр_апад = 70
| Ліп_сяр_апад = 80
| Жні_сяр_апад = 75
| Вер_сяр_апад = 50
| Кас_сяр_апад = 40
| Ліс_сяр_апад = 50
| Сне_сяр_апад = 45
}}
 
== Насельніцтва ==
== Дэмаграфія ==
<div style="float:right;margin:0 0 .5em 1em;" class="toccolours">
<center><timeline>
Радок 250 ⟶ 206:
bar:1993 from:0 till:123000
bar:2000 from:0 till:132600
bar:2009 from:0 till:131200130355
bar:2016 from:0 till:138415
TextData=
fontsize:10px pos:(50,195)
Радок 259 ⟶ 216:
* '''[[XVI стагоддзе]]''': сяр. [[1550]] — каля 3,5 тыс. чал.<ref name="evkl"/>, [[1600]] — каля 5 тыс. чал.
* '''[[XVII стагоддзе]]''': [[1625]] — каля 30 тыс. чал.<ref name="sg">Pińsk // {{Крыніцы/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|8}} S. 174.</ref>, [[1650]] — каля 10 тыс. чал.<ref name="evkl"/>
* '''[[XVIII стагоддзе]]''': [[1794]] — 37163&nbsp;716 чал.
* '''[[XIX стагоддзе]]''': [[1825]] — 4,2 тыс. чал.; [[1841]] — 6,8 тыс. чал.; [[1860]] — 8,6 тыс. чал.<ref name="sg"/>; [[1861]] — 11,3 тыс. чал.; [[1870]] — 18 тыс. чал.<ref name="sg"/>; [[1887]] — 22 &nbsp;967 чал. (11 &nbsp;847 муж. і 11 &nbsp;120 жан.), у тым ліку паводле [[Стан (сацыяльная група)|стану]]: шляхты — 266 муж. і 275 жан., духоўнікаў праваслаўных — 49 муж. і 37 жан., духоўнікаў каталіцкіх — 3 чал., купцоў і ганаровых грамадзян — 208 муж. і 224 жан., мяшчан і цэхавых — 10 &nbsp;806 муж., 10 &nbsp;439 жан., вайскоўцаў — 325 муж., сялян — 190 муж. і 145 жан.; паводле веры: 28482&nbsp;848 [[праваслаўе|праваслаўных]], 10821&nbsp;082 [[каталіцтва|каталікоў]], 20 [[евангеліст]]аў, 19 &nbsp;017 [[іўдаізм|юдэяў]]<ref name="sg"/>; [[1897]] — 28 &nbsp;028 чал. (13 &nbsp;649 муж. і 14 &nbsp;379 жан.)<ref>[http://dic.academic.ru/dic.nsf/brokgauz_efron/79788/Пинск Пинск] // {{Крыніцы/ЭСБЕ}}</ref>; [[1900]] — 29,5 тыс. чал.
 
[[Выява:Kac 1924-10-19 Pinsk jews reading mishnah colored.jpg|thumb|Пінскія яўрэі чытаюць [[Мішна|Мішну]]. Фрагмент фотаработы «Пінскія партрэты»]]
 
* '''[[XX стагоддзе]]''': [[1907]] — 34 &nbsp;756 чал.<ref>[http://pawet.net/book/przewodnik/p.html Pińsk] // {{Крыніцы/Даведнік па Літве і Беларусі}}</ref>; [[1910]] — 36 &nbsp;409 чал., у тым ліку 26 &nbsp;626 яўрэяў<ref>Наш Пинск исторический. — Пинск: Пинск-900, 1997.</ref>; [[1921]] — 23,5 тыс. чал.; [[1931]] — 33,5 тыс. чал., з іх 73,5% складалі яўрэі, да 10% — «рускія»; палякі складалі некалькі працэнтаў і былі ў асноўным прыбылым элементам — ваенныя, ксяндзы, служачыя, настаўнікі<ref>Tadeusz Zienkiewicz. Rosyjskie zycie kulturalno-literackie w Pinsku 1918—1939 // Acta Polono-Ruthenica XII, 2007. S. 8.</ref>; [[1939]] — 35,9 тыс. чал.; [[1959]] — 41,5 тыс. чал.; [[1974]] — 77,1 тыс. чал.<ref>[http://dic.academic.ru/dic.nsf/bse/120527/Пинск Пинск] // {{Крыніцы/Вялікая Савецкая Энцыклапедыя (3 выданне)}}</ref>; [[1986]] — 112,6 тыс. чал.; [[1993]] — 123 тыс. чал.<ref>[http://dic.academic.ru/dic.nsf/enc3p/233970 Пинск] // {{Крыніцы/Вялікі энцыклапедычны слоўнік}}</ref>; [[1995]] — 130 тыс. чал.<ref>Pinsk // {{Крыніцы/Гістарычны слоўнік Беларусі, 1998|к}} P. 172.</ref>; [[1996]] — 130 тыс. чал.; [[1998]] — 132,6 тыс. чал.<ref>[[Юлія Гаева]]. [[Пётр Лысенка]]. Пінск // {{Крыніцы/ЭГБ|5к}} С. 494.</ref>.; [[2000]] — 132,6 тыс. чал.
* '''[[XXI стагоддзе]]''': [[2006]] — 129,9 тыс. чал.; [[2007]] — 131,0 тыс. чал.; [[2008]] — 130,8 тыс. чал.; [[1 студзеня]] [[2009]] — 131,2 тыс. чал.<ref name="nn-dem">[http://www.nn.by/index.php?c=ar&i=24919 У 14 гарадах Беларусі колькасць насельніцтва перавышае 100 тыс. чалавек] // «[[Наша ніва (1991)|Наша Ніва]]», [[26 сакавіка]] [[2009]] г.</ref>; [[2009]] — 130 &nbsp;355 (перапіс), у тым ліку больш за 85% беларусаў, каля 9% рускіх, каля 3,5% украінцаў, каля 1% палякаў, каля 0,15% яўрэяў<ref>Т. М. Прокопович. Атлас географии Беларуси. — Минск: РУП «Белкартография», 2004. С. 32.</ref><ref name="belstat">http://web.archive.org/web/20111011125310/http://belstat.gov.by/homep/ru/indicators/regions_annual_data/1_Brest/03.pdf</ref><ref (перапіс)name="belstat2009">[https://archive.is/20120523225241/belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/itogi1.php Вынікі перапісу 2009 года]</ref>; [[2016]] — 138&nbsp;415 чал.<ref name="2016-Estimate">[http://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_4944/ Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа.] {{ref-ru}}</ref>
 
== Эканоміка ==
Паводле звестак перапісу [[1999]] сярод насельніцтва Пінска больш за 85% беларусаў, каля 9% рускіх, каля 3,5% украінцаў, каля 1% палякаў, каля 0,15% яўрэяў<ref>Т. М. Прокопович. Атлас географии Беларуси. — Минск: РУП «Белкартография», 2004. С. 32.</ref>.
[[File:Пинск. Спичечная фабрика..JPG|thumb|злева|Запалкавая фабрыка ЗАТ «Пінскдрэў»]]
Прадпрыемствы машынабудаўнічай, лёгкай, дрэваапрацоўчай, харчовы, будаўнічых матэрыялаў, мікрабіялагічнай прамысловасці. Пінск — перспектыўны цэнтр турызму Беларусі міжнароднага значэння. Гасцініцы «Аэліта», «Прыпяць», «Спорт».
 
У 1836—1910 гадах працаваў [[Альбрэхтаўскі стэарынавы і мылаварны купецкі завод]].
 
== Транспарт ==
Радок 278 ⟶ 239:
Чыгуначная станцыя «Пінск» адкрылася ў [[1884]] годзе. Чыгуначныя маршруты злучаюць Пінск з многімі гарадамі Беларусі, [[Украіна|Украіны]] і [[Расія|Расіі]]. Цягнікі далёкага руху ходзяць праз Пінск да Мінска, [[Смаленск]]а, [[Масква|Масквы]], [[Гомель|Гомеля]], [[Віцебск]]а, [[Кіеў|Кіева]], [[Сімферопаль|Сімферопаля]]. Праз горада праходзяць маршруты прыгарадных цягнікоў: [[Брэст]] — [[Лунінец]], [[Драгічын]] — [[Лунінец]] і іншыя.
 
== Культура ==
== Сацыяльная сфера ==
[[Выява:Theater, Pinsk.JPG|thumb|Палескі драматычны тэатр]]
=== Адукацыя ===
У Пінску дзейнічаюць гарадскі Дом культуры, Палац культуры «Трыкатажнік», Дом культуры ЗАТ «[[Пінскдрэў]]», дзяржаўны [[Музей Беларускага Палесся]], гарадскі парк культуры і адпачынку, [[Палескі драматычны тэатр]], гарадская кінавідэасетка (кінатэатр «Перамога», відэатэка), кінавідэапракат, гарадская канцэртная зала. У месце працуюць [[тэатр-студыя «Дыяген»]] і [[народны моладзевы тэатр «Візаві»]].
[[Выява:Пинск. Университет..JPG|thumb|Галоўны корпус Палескага дзяржаўнага ўніверсітэта]]
[[Выява:Library, Pinsk.JPG|міні|Гарадская цэнтральная бібліятэка]]
Дзейнічае цэнтралізаваная бібліятэчная сістэма, у якую ўваходзяць: цэнтральная [[бібліятэка]] для дарослых, дзіцячая бібліятэка і 7 філіялаў з агульным кніжным фондам у 600 тысяч асобнікаў. У [[1986]] адкрылася дзіцячая бібліятэка, у фондах якой больш за 100 тысяч кніг<ref name="epinsk">{{Спасылка | аўтар = | прозвішча = | імя = | аўтарlink = | cааўтары = | год = | url = http://epinsk.net/dlyachel.html | загаловак = Пинск — город для человека | фармат = | назва праекта = [http://epinsk.net Epinsk.net] | выдавецтва = | дата = 15 кастрычніка 2011 | мова =ru | каментарый = }}</ref>.
 
У горадзе налічваецца больш за 100 калектываў мастацкай самадзейнасці: харавыя, харэаграфічныя, тэатральныя, інструментальныя, вакальныя, эстрадна-цыркавыя. 34 калектывы маюць званне «народны» і «ўзорны». Дзейнічае 5 навучальных устаноў, дзе навучаецца больш за 1,5 тысячы навучэнцаў, вучэльня мастацтваў, дзіцячыя музычныя школы №1, №2, дзіцячая харэаграфічная школа, дзіцячая школа выяўленчага мастацтва<ref name="Пінскі гарадскі партал">{{Спасылка | аўтар = | прозвішча = | імя = | аўтарlink = | cааўтары = | год = | url = http://pinsk-city.info/index.php?name=Pages&op=page&pid=20 | загаловак = Пинск. Культура и искусство | фармат = | назва праекта = [http://pinsk-city.info Pinsk-city.info] | выдавецтва = | дата = 15 кастрычніка 2011 | мова =ru | каментарый = }}</ref>.
 
Раз у два-тры гады ў канцы вясны — пачатку лета ў Пінску праходзіць Міжнародны фестываль фальклору «Палескі карагод». У апошні месяц зімы ў месце традыцыйна праходзяць творчыя сустрэчы пад агульнай назвай «Лютаўскія музычныя вечары». Раз у два гады ў красавіку праходзіць традыцыйнае свята гітарнай музыкі «Каралеўская фіеста». Таксама раз у два гады ў маі праходзіць музычнае свята «Віват, баян!» Летам ці ў пачатку восені ў наваколлях Пінска праходзіць міжнародны мотафестываль «Пінск»<ref name="інтэрфакс">{{Спасылка | аўтар = | прозвішча = | імя = | аўтарlink = | cуаўтары = | год = | url = http://www.interfax.by/article/14565 | загаловак = Столица Белорусского Полесья | фармат = | назва праекту = [http://%20interfax.by Interfax.by] | выдавецтва = | дата = 15 кастрычніка 2011 | мова =ru | каментар = }}</ref>.
 
== Адукацыя ==
[[Выява:Пинск. Университет..JPG|thumb|Галоўны корпус Палескага дзяржаўнага ўніверсітэта]]
У Пінску працуе 33 дзіцячых дашкольных устаноў; 15 сярэдніх школ; 3 [[гімназія|гімназіі]]; ПУА «Сярэдняя школа "Бейс-Агарон"»; ліцэй УА «Палескі дзяржаўны ўніверсітэт»; цэнтр карэкцыйна-развіваючага навучання і рэабілітацыі; сацыяльна-педагагічны цэнтр; цэнтр сучасных сродкаў навучання; цэнтр тэхнічнай і мастацкай творчасці дзяцей і моладзі<ref>[http://goo.pinsk.edu.by/ru/main.aspx?guid=2681 Образовательное пространство города Пинска // Отдел образования, спорта и туризма Пинского городского исполнительного комитета]</ref>.
 
Радок 297 ⟶ 266:
 
[[12 верасня]] [[2001]] г. у Пінску адбылося адкрыццё [[Міждыяцэзіяльная вышэйшая духоўная семінарыя імя Святога Тамаша Аквінскага|Міждыяцэзіяльнай вышэйшай духоўнай семінарыі імя Святога Тамаша Аквінскага]].
 
=== Медыцына ===
Медыцынскыя паслугі насельніцтву Пінска аказвае шэраг спецыялізаваных устаноў аховы здароўя. У месце дзейнічае УАЗ «Пінская цэнтральная паліклініка» (1 філіял), УАЗ «Пінская цэнтральная бальніца» (1 філіял), УАЗ «Дзіцячая бальніца» (1 філіял), УАЗ «Міжраённы радзільны дом» (2 філіяла), УАЗ «Стаматалагічная паліклініка» (1 філіял).
 
У месце ёсць філіялы наступных устаноў: «Міжраённы скурна-венералагічны дыспансэр», «Міжраённы псіханеўралагічны дыспансэр», «Міжраённы супрацьсухотны дыспансэр», «Міжраённы наркалагічны дыспансэр», «Станцыя пералівання крыві», «Спецыялізаваны дом дзіцяці», «Станцыя хуткай медыцынскай дапамогі»
 
Дзяржаўны санітарны нагляд у забеспячэнні санітарна-эпідэмічнага дабрабыту насельніцтва ажыццяўляе ДУ «Пінскі занальны цэнтр гігіены і эпідэміялогіі».
 
== Культура ==
[[Выява:Theater, Pinsk.JPG|thumb|Палескі драматычны тэатр]]
 
У Пінску дзейнічаюць гарадскі Дом культуры, Палац культуры «Трыкатажнік», Дом культуры ЗАТ «[[Пінскдрэў]]», дзяржаўны [[Музей Беларускага Палесся]], гарадскі парк культуры і адпачынку, [[Палескі драматычны тэатр]], гарадская кінавідэасетка (кінатэатр «Перамога», відэатэка), кінавідэапракат, гарадская канцэртная зала. У месце працуюць [[тэатр-студыя «Дыяген»]] і [[народны моладзевы тэатр «Візаві»]].
[[Выява:Library, Pinsk.JPG|міні|Гарадская цэнтральная бібліятэка]]
Дзейнічае цэнтралізаваная бібліятэчная сістэма, у якую ўваходзяць: цэнтральная [[бібліятэка]] для дарослых, дзіцячая бібліятэка і 7 філіялаў з агульным кніжным фондам у 600 тысяч асобнікаў. У [[1986]] адкрылася дзіцячая бібліятэка, у фондах якой больш за 100 тысяч кніг<ref name="epinsk">{{Спасылка | аўтар = | прозвішча = | імя = | аўтарlink = | cааўтары = | год = | url = http://epinsk.net/dlyachel.html | загаловак = Пинск — город для человека | фармат = | назва праекта = [http://epinsk.net Epinsk.net] | выдавецтва = | дата = 15 кастрычніка 2011 | мова =ru | каментарый = }}</ref>.
 
У горадзе налічваецца больш за 100 калектываў мастацкай самадзейнасці: харавыя, харэаграфічныя, тэатральныя, інструментальныя, вакальныя, эстрадна-цыркавыя. 34 калектывы маюць званне «народны» і «ўзорны». Дзейнічае 5 навучальных устаноў, дзе навучаецца больш за 1,5 тысячы навучэнцаў, вучэльня мастацтваў, дзіцячыя музычныя школы №1, №2, дзіцячая харэаграфічная школа, дзіцячая школа выяўленчага мастацтва<ref name="Пінскі гарадскі партал">{{Спасылка | аўтар = | прозвішча = | імя = | аўтарlink = | cааўтары = | год = | url = http://pinsk-city.info/index.php?name=Pages&op=page&pid=20 | загаловак = Пинск. Культура и искусство | фармат = | назва праекта = [http://pinsk-city.info Pinsk-city.info] | выдавецтва = | дата = 15 кастрычніка 2011 | мова =ru | каментарый = }}</ref>.
 
Раз у два-тры гады ў канцы вясны — пачатку лета ў Пінску праходзіць Міжнародны фестываль фальклору «Палескі карагод». У апошні месяц зімы ў месце традыцыйна праходзяць творчыя сустрэчы пад агульнай назвай «Лютаўскія музычныя вечары». Раз у два гады ў красавіку праходзіць традыцыйнае свята гітарнай музыкі «Каралеўская фіеста». Таксама раз у два гады ў маі праходзіць музычнае свята «Віват, баян!» Летам ці ў пачатку восені ў наваколлях Пінска праходзіць міжнародны мотафестываль «Пінск»<ref name="інтэрфакс">{{Спасылка | аўтар = | прозвішча = | імя = | аўтарlink = | cуаўтары = | год = | url = http://www.interfax.by/article/14565 | загаловак = Столица Белорусского Полесья | фармат = | назва праекту = [http://%20interfax.by Interfax.by] | выдавецтва = | дата = 15 кастрычніка 2011 | мова =ru | каментар = }}</ref>.
 
== Спорт ==
[[Выява:Chess Club, Pinsk.JPG|thumb|Шахматна-шашачны клуб]]
 
Пінск — адзін з самых спартыўных гарадоў Беларусі, у [[2009]] годзе ён заняў 2 месца ў гэтай намінацыі.
 
Радок 325 ⟶ 275:
Станам на [[1 студзеня]] [[2003]] у Пінску было 128 спартыўных збудаванняў, у тым ліку 3 стадыёны з трыбунамі, 50 спартыўных зал, 2 басейны, 11 міні-басейнаў, 38 прыстасаваных памяшканняў. У спартыўных школах горада займалася каля 30 тыс. юных спартсменаў па 15 відах спорту. Апроч таго, у месце працуе шахматна-шашачны клуб.
 
=== Спартыўны комплексСпарткомплекс «Хваля» ===
Універсальны [[спартыўны комплекс «Хваля»]], які ўмясціўся на плошчы 32740 м², аб'ядноўвае ў сабе футбольны стадыён з трыбунамі, медыцынска-аднаўленчы цэнтр, лядовую арэну, басейны і ўніверсальную спартыўную залю. Адначасова наведваць яго могуць больш за 5000 чалавек. Спартыўнае збудаванне ўяўляе сабой 2-3-павярховы комплекс з аб'ёмаў розных форм і памераў.
 
Увод у эксплуатацыю лядовай арэны «Хваля» адбыўся [[29 снежня]] [[2007]]. Унікальнасць яе ў тым, што тут упершыню ў Беларусі выкарыстоўваюцца гнута-клееныяклее ныя драўляныя аркі пад дахам. Асноўныя параметры арэны адпавядаюць еўрапейскім стандартам: шырыня лядовага пакрыцця — 29 м, даўжыня — 60 м, агульная плошча — 8450 м², колькасць гледачоў — звыш 600 чалавек.
 
Басейны прызначаюцца не толькі для студэнцкіх заняткаў, але і для ўсіх жыхароў Пінска. Пры неабходнасці спаборніцтва могуць глядзець каля 500 чалавек. Стадыён мае сучаснае інжынернае абсталяванне, яго трыбуны разлічаны на больш чым 3000 гледачоў.
 
=== Футбольны клубФК «Хваля-Пінск» ===
У Пінску ёсць уласны футбольны клуб «Хваля» (заснаваны ў [[1987]] годзе, зваўся «Камунальнік» ([[1989]]—[[1996]]), «Пінск-900» ([[1997]]—[[2005]])). Хатнія гульні праводзіць на стадыёне «Хваля» (умяшчальнасцю 3100 месцаў). Срэбны прызёр чэмпіянату Беларусі ў першай лізе, а таксама 4-разовы бронзавы прызёр чэмпіянату [[Рэспубліка Беларусь|Беларусі]]. За 18 сезон, праведзеных у чэмпіянатах і Кубках Беларусі, «Хваля» згуляла 497 матчаў: 238 перамогаў, 94 нічыі, 165 паразаў, розніца мячоў 806:597 (станам на [[1 студзеня]] [[2009]]).
 
=== Мотабольны клуб «Аўтамабіліст» ===
Найбольш тытулаваны клуб [[Рэспубліка Беларусь|Беларусі]], заснаваны ў [[1979]]. 17-разовы чэмпіён [[Рэспубліка Беларусь|Беларусі]], 6-разовы срэбны прызёр, 16 разоў здабываў кубак [[Рэспубліка Беларусь|Беларусі]], срэбны прызёр чэмпіянату Усходне-Еўрапейскай лігі [[2007]] года, бронзавы прызёр [[2006]] года.
 
== ЭканомікаМедыцына ==
Медыцынскыя паслугі насельніцтву Пінска аказвае шэраг спецыялізаваных устаноў аховы здароўя. У месце дзейнічае УАЗ «Пінская цэнтральная паліклініка» (1 філіял), УАЗ «Пінская цэнтральная бальніца» (1 філіял), УАЗ «Дзіцячая бальніца» (1 філіял), УАЗ «Міжраённы радзільны дом» (2 філіяла), УАЗ «Стаматалагічная паліклініка» (1 філіял).
[[File:Пинск. Спичечная фабрика..JPG|thumb|злева|Запалкавая фабрыка ЗАТ «Пінскдрэў»]]
Прадпрыемствы машынабудаўнічай, лёгкай, дрэваапрацоўчай, харчовы, будаўнічых матэрыялаў, мікрабіялагічнай прамысловасці. Пінск — перспектыўны цэнтр турызму Беларусі міжнароднага значэння. Гасцініцы «Аэліта», «Прыпяць», «Спорт».
 
У месце ёсць філіялы наступных устаноў: «Міжраённы скурна-венералагічны дыспансэр», «Міжраённы псіханеўралагічны дыспансэр», «Міжраённы супрацьсухотны дыспансэр», «Міжраённы наркалагічны дыспансэр», «Станцыя пералівання крыві», «Спецыялізаваны дом дзіцяці», «Станцыя хуткай медыцынскай дапамогі»
У 1836—1910 гадах працаваў [[Альбрэхтаўскі стэарынавы і мылаварны купецкі завод]].
 
Дзяржаўны санітарны нагляд у забеспячэнні санітарна-эпідэмічнага дабрабыту насельніцтва ажыццяўляе ДУ «Пінскі занальны цэнтр гігіены і эпідэміялогіі».
== Архітэктура Пінска ==
 
== Геаграфія ==
Архітэктурнае аблічча Пінска складвалася з [[XVI стагоддзе|XVI ст.]]: у гэты час існавалі Траецкі мост, 2 брамы, 14 цэркваў, 3 праваслаўныя манастыры ([[Пінскі Ляшчынскі манастыр|Лешчанскі]], Варварынскі і Богаяўленскі) і 2 каталіцкія кляштары (францысканцаў і дамініканцаў). Цягам [[XVII стагоддзе|XVII]]—[[XVIII стагоддзе|XVIII]] стст. сфарміраваўся архітэктурны цэнтр горада: тут збудавалі мураваныя езуіцкі касцёл і калегіум, дамініканскі і кармеліцкі кляштары, [[Пінская ратуша|ратушу]], [[палац Бутрымовічаў]], кляштар бернардзінцаў, у прадмесці [[Каралін, Пінск|Каралін]] — [[Каралінскі замак|замак]], [[Касцёл Карла Барамеуша, Пінск|касцёл Карла Барамеуша]].
[[File:Пинск. Река Пина..JPG|thumb|Рака Піна]]
[[File:Пiнск,Касцёл.JPG|thumb|злева|180пкс|Касцёл Унебаўзяцця Найсвяцейшай Дзевы Марыі пры кляштары францысканцаў]]
Пінск стаіць у вусці ракі [[Рака Піна|Піны]], якая ўпадае ў [[Рака Прыпяць|Прыпяць]] і аддзяляе горад ад прылеглых балот. У старажытнасці балоты, якія лічыліся дном міфічнага «[[Герадотава мора]]», былі адзінай прыроднай абаронай ад захопнікаў. Раней Піна і [[Струмень]] (так [[палешукі]] называюць Прыпяць у верхнім цячэнні), зліваліся насупраць [[Стары замак, Пінск|старога замка]]. Рэчышча ракі ў межах Пінска зрэзанае, шырыня складае 35—55 метраў<ref>{{Спасылка | аўтар = | прозвішча = | імя = | аўтарlink = | cааўтары = | год = | url = http://fishermenfrompinsk.narod.ru/Index2-2/pina.htm | загаловак = Апісанне ракі Піна| фармат = | назва праекта = [http://fishermenfrompinsk.narod.ru/ FisherMenFromPinsk] | выдавецтва = | дата = 15 кастрычніка 2011 | мова =ru | каментарый = }}</ref>.
 
Пінск знаходзіцца ў [[часавы пояс|часавым поясе]], які пазначаецца па міжнародным стандарце як Eastern European Time ([[Усходнееўрапейскі час]]), EET ([[UTC+2]]). Улетку ў [[Беларусь|Беларусі]] выкарыстоўваецца [[усходнееўрапейскі летні час|ўсходнееўрапейскі летні час]] ([[UTC+3]]).
Аснову планіроўкі Пінска склалі гарадскія вуліцы, крыніцамі назваў якіх служылі асабістыя імёны князёў і мяшчан, геаграфічныя назвы, прыродныя ўмовы мясцовасці, рамесныя заняткі часткі мяшчан, нацыянальная прыналежнасць жыхароў. Яшчэ з [[XVI стагоддзе|XVI ст.]] згадваюцца асобныя пінскія вуліцы: Вялікая Спаская, Замкавая, Вароўская і іншыя. Вуліцы выбрукоўваліся лесам, што было асабліва важна ва ўмовах вялікай забалочанасці гарадскай тэрыторыі. Брукоўка на цэнтральных вуліцах Пінска з'явіліся ў канцы [[XIX стагоддзе|XIX ст.]] Да нашага часу ў месце захавалася частка яго даўняга радыяльна-паўкольцавай планіроўкі.
 
=== Прырода ===
<gallery align=center widths=150px perrow=5 caption="Забудова">
Горад атачае лесапаркавая зона «Лугі». На тэрыторыі Пінска знаходзіцца некалькі паркаў (у тым ліку [[парк культуры і адпачынку, Пінск|парк культуры і адпачынку]], дзіцячы гарадок на вул. Заслонава) і сквераў. Ландшафт навакольных тэрыторый галоўным чынам антрапагенны — сельскагаспадарчыя ўгоддзі, дачныя пасёлкі, сустракаюцца асобныя лясныя масівы ([[сасна]], [[бяроза]] і г.д.).
Image:Пинск. Новый квартал..JPG|Новая забудова ў цэнтры горада
 
Image:Пинск. Корпус Полесского университета..JPG|Корпус Палескага ўніверсітэта
Пінск — цэнтр [[Меліярацыя Палессі|меліярацыі Палесся]] на некалькі дзесяцігоддзяў. У наш час у горадзе працягвае сваю працу РУП «Палессегіправадхаз».
Image:Пинск. Сталинка..JPG|Будынак савецкага часу пабудовы
 
</gallery>
=== Клімат ===
Пінск размяшчаецца ў зоне [[кантынентальны клімат|ўмерана кантынентальнага клімату]]<ref>Т. М. Прокопович, Атлас географии Беларуси. — РУП «Белкартография», Минск, 2004. С. 14.</ref>. Праз уплыў марскіх паветраных мас тут мяккая зіма і ўмерана цёплае лета. [[Цыклон]]ы, якія з'яўляюцца прычынай гэтага, перамяшчаюцца з [[Атлантычны акіян|Атлантычнага акіяна]] з захаду на ўсход. Сярэдняя тэмпература студзеня складае −4,5&nbsp;°C, ліпеня 18,5&nbsp;°C. Гадавая колькасць ападкаў — каля 630 мм. Колькасць дзён з тэмпературай, вышэйшай за нуль, складае 253. У сярэднім назіраецца 165 дзён з ападкамі<ref>Т. М. Прокопович. Атлас географии Беларуси. — РУП «Белкартография», Минск, 2004. С. 16.</ref>.
 
{{Клімат мясцовасці
| Горад_род = Пінска
| Крыніца = {{Спасылка | аўтар = | прозвішча = | імя = | аўтарlink = | cааўтары = | дата публікацыі = | url = http://www.hmn.ru/index.php?index=76&value=33019 | загаловак = Клімат Пінску | фармат = | назва праекта = [http://www.hmn.ru/ Метеоновости] | выдавецтва = | дата = 15 кастрычніка 2011 | мова = ru | каментарый = }}
<!-- сярэдняя тэмпература -->
 
| Сту_сяр = −4.5
| Лют_сяр = −3
| Сак_сяр = 1.5
| Кра_сяр = 8
| Май_сяр = 14
| Чэр_сяр = 17
| Ліп_сяр = 18.5
| Жні_сяр = 17.5
| Вер_сяр = 13.5
| Кас_сяр = 8
| Ліс_сяр = 2.5
| Сне_сяр = −1.5
 
<!-- колькасць ападкаў -->
 
| Сту_сяр_апад = 40
| Лют_сяр_апад = 30
| Сак_сяр_апад = 30
| Кра_сяр_апад = 40
| Май_сяр_апад = 60
| Чэр_сяр_апад = 70
| Ліп_сяр_апад = 80
| Жні_сяр_апад = 75
| Вер_сяр_апад = 50
| Кас_сяр_апад = 40
| Ліс_сяр_апад = 50
| Сне_сяр_апад = 45
}}
 
== Турыстычная інфармацыя ==
[[Выява:Цэнтр Пінска 12.jpg|thumb|Калегіум езуітаў]]
 
Пінск — перспектыўны цэнтр турызму Беларусі міжнароднага значэння<ref>Пинск // {{Крыніцы/Турыстычная энцыклапедыя Беларусі|к}}</ref>. У колішнім кляштары езуітаў працуе [[Музей Беларускага Палесся]].
 
Радок 366 ⟶ 351:
Пінск з'яўляецца другім па колькасці захаваных помнікаў архітэктуры ў Беларусі горадам пасля [[Гродна]]. На працягу стагоддзяў у Пінску ўзводзіліся грамадзянскія і сакральныя збудаванні, у якіх не толькі захоўваліся мясцовыя традыцыі і рысы Палескага [[дойлідства]] папярэдніх эпох, але і выкарыстоўваліся дасягненні еўрапейскай архітэктуры.
 
== Архітэктура Пінска ==
=== Славутасці ===
Архітэктурнае аблічча Пінска складвалася з [[XVI стагоддзе|XVI ст.]]: у гэты час існавалі Траецкі мост, 2 брамы, 14 цэркваў, 3 праваслаўныя манастыры ([[Пінскі Ляшчынскі манастыр|Лешчанскі]], Варварынскі і Богаяўленскі) і 2 каталіцкія кляштары (францысканцаў і дамініканцаў). Цягам [[XVII стагоддзе|XVII]]—[[XVIII стагоддзе|XVIII]] стст. сфарміраваўся архітэктурны цэнтр горада: тут збудавалі мураваныя езуіцкі касцёл і калегіум, дамініканскі і кармеліцкі кляштары, [[Пінская ратуша|ратушу]], [[палац Бутрымовічаў]], кляштар бернардзінцаў, у прадмесці [[Каралін, Пінск|Каралін]] — [[Каралінскі замак|замак]], [[Касцёл Карла Барамеуша, Пінск|касцёл Карла Барамеуша]].
 
Аснову планіроўкі Пінска склалі гарадскія вуліцы, крыніцамі назваў якіх служылі асабістыя імёны князёў і мяшчан, геаграфічныя назвы, прыродныя ўмовы мясцовасці, рамесныя заняткі часткі мяшчан, нацыянальная прыналежнасць жыхароў. Яшчэ з [[XVI стагоддзе|XVI ст.]] згадваюцца асобныя пінскія вуліцы: Вялікая Спаская, Замкавая, Вароўская і іншыя. Вуліцы выбрукоўваліся лесам, што было асабліва важна ва ўмовах вялікай забалочанасці гарадскай тэрыторыі. Брукоўка на цэнтральных вуліцах Пінска з'явіліся ў канцы [[XIX стагоддзе|XIX ст.]] Да нашага часу ў месце захавалася частка яго даўняга радыяльна-паўкольцавай планіроўкі.
 
<gallery align=center widths=150px perrow=5 caption="Забудова">
Image:Пинск. Новый квартал..JPG|Новая забудова ў цэнтры горада
Image:Пинск. Корпус Полесского университета..JPG|Корпус Палескага ўніверсітэта
Image:Пинск. Сталинка..JPG|Будынак савецкага часу пабудовы
</gallery>
 
== Славутасці ==
[[File:Пiнск,Касцёл.JPG|thumb|злева|180пкс|Касцёл Унебаўзяцця Найсвяцейшай Дзевы Марыі пры кляштары францысканцаў]]
[[File:Палац Бутрымовіча 3.jpg|thumb|Палац Бутрымовічаў]]
* Гарадзішча (XI—XIII стст.) — {{ГККРБ 4|113В000532}}
Радок 396 ⟶ 393:
* Царква Cвятога Мікалая (1823)
 
== Вядомыя асобы ==
== Гарады-пабрацімы ==
# {{сцяг Украіны}} [[Ковель]], [[Украіна]]
# {{сцяг Германіі}} [[Альтэна]], [[Германія]]
# {{сцяг Балгарыі}} [[Добрыч]], [[Балгарыя]]
# {{сцяг Польшчы}} [[Чэнстахова]], [[Польшча]]
# {{сцяг Расіі}} [[Істра]], [[Расія]]
# {{сцяг Расіі}} [[Балахна]], [[Расія]]
 
== Вядомыя ўраджэнцы і жыхары ==
[[Выява:Ryszard Kapuściński Birthplace.JPG|thumb|Будынак, у якім нарадзіўся [[Рышард Капусцінскі]]]]
* князь [[Геранім Эдвінавіч Друцкі-Любецкі]] (1861—1919), гаспадарчы і палітычны дзеяч, пісьменнік
Радок 417 ⟶ 406:
* [[Аляксандр Карпавіч Васільеў]]
* [[Міхаіл Давыдавіч Шыла]] (1920—1998), удзельнік Вялікай Айчыннай вайны, [[Герой Савецкага Саюза]]
 
== Гарады-пабрацімы ==
# {{сцяг Украіны}} [[Ковель]], [[Украіна]]
# {{сцяг Германіі}} [[Альтэна]], [[Германія]]
# {{сцяг Балгарыі}} [[Добрыч]], [[Балгарыя]]
# {{сцяг Польшчы}} [[Чэнстахова]], [[Польшча]]
# {{сцяг Расіі}} [[Істра]], [[Расія]]
# {{сцяг Расіі}} [[Балахна]], [[Расія]]
 
== Гл. таксама ==
Узята з "https://be.wikipedia.org/wiki/Пінск"