Вікіпедыя

Ліда: Розніца паміж версіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
[дагледжаная версія][дагледжаная версія]
← Папярэдняя праўкаНаступная праўка →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
Няма тлумачэння праўкі
Радок 5:
|краіна = Беларусь
|падначаленне =
|герб = Coat of Arms of Lidy, Belarus.svg
|сцяг = Flag of Lida.svg
|шырыня герба = 80
|шырыня сцяга = 180
Радок 38:
|афіцыйная мова-ref =
|двароў =
|насельніцтва = 100443101165
|крыніца насельніцтва = <ref name="20162017-Estimate"/>
|год перапісу = 20162017
|шчыльнасць =
|нацыянальны склад =
Радок 65:
|add3n =
|add3 =
|OpenStreetMap = 242978903
}}
'''Лі́да'''<ref name="NNP"/> ([[Інструкцыя па транслітарацыі (2007)|афіц. транс.]]: ''Lida'') — горад у [[Гродзенская вобласць|Гродзенскай вобласці]], адміністрацыйны цэнтр [[Лідскі раён|Лідскага раёна]], на [[Рака Лідзея|рацэ Лідзея]] (басейн [[Рака Нёман|Нёмана)]]. Вузел чыгунак і аўтадарог на [[Горад Вільнюс|Вільнюс]], [[Горад Баранавічы|Баранавічы]], [[Горад Гродна|Гродна]], [[Горад Маладзечна|Маладзечна]]. Насельніцтва 100101&nbsp;443165 чал. (20162017)<ref name="20162017-Estimate"/>.▼
 
▲'''Лі́да''' ([[Інструкцыя па транслітарацыі (2007)|афіц. транс.]]: ''Lida'') — горад у [[Гродзенская вобласць|Гродзенскай вобласці]], адміністрацыйны цэнтр [[Лідскі раён|Лідскага раёна]], на [[Рака Лідзея|рацэ Лідзея]] (басейн [[Рака Нёман|Нёмана)]]. Вузел чыгунак і аўтадарог на [[Горад Вільнюс|Вільнюс]], [[Горад Баранавічы|Баранавічы]], [[Горад Гродна|Гродна]], [[Горад Маладзечна|Маладзечна]]. Насельніцтва 100&nbsp;443 чал. (2016)<ref name="2016-Estimate"/>.
 
{{змест злева}}
Радок 77 ⟶ 76:
З 1795 у складзе Расійскай імперыі, цэнтр павета Слонімскай губерні, у 1797 уваходзіла ў Літоўскую, з 1801 — [[Гродзенская губерня|Гродзенскую]] і з 1842 — [[Віленская губерня|Віленскую]] губерні. У канцы 19 ст. дзейнічалі бровары, гарбарныя і іншыя прадпрыемствы, пракладзена першая чыгуначная лінія.
 
У 1-ую сусветную вайну Ліда была акупавана германскімі войскамі. Восенню [[1918]] сфарміравалася Самаабарона Лідскай зямлі — польская ваенная арганізацыя<!--. Яе арганізаваў лейтенант Вацлаў Шукевіч--><ref>Lech name="Wyszczelski: Wstępna faza walk. W: Lech Wyszczelski: Wojna polsko-rosyjska 1919—1920. Wyd. 1. Warszawa: Bellona, 2010, ss. 47-48. ISBN 978-83-11-11934-5.<"/ref>. Пасля капітуляцыі Германіі ў вайне і вываду яе войск за ўладу змагаліся «Літоўская тарыба», польскія легіянеры, бальшавікі, прадстаўнікі яўрэйскіх партый. 29 снежня 1918 бальшавікі стварылі Часовы рэвалюцыйны камітэт, які абвясціў сябе адзіным органам улады ў горадзе і павеце. Рэўком з дапамогай рабочых захапіў зброю, якая была закуплена «Тарыбай» і стварыў атрад міліцыі (100 чалавек). У рукі рэўкома перайшлі гарадская электрастанцыя, тэлефон, тэлеграф, чыгуначны вузел. У студзені 1919 польскія легіянеры падышлі да Ліды. Рэўком арганізаваў абарону горада. Вечарам 5 студзеня 1919 ў горад уступіў перадавы атрад Чырвонай Арміі. Легіянеры вымушаны былі адступіць. 10 студзеня ў Ліду ўвайшлі чырвонаармейцы 3-га Сядлецкага палка. Лідскі Часовы рэвалюцыйны камітэт быў прызнаны органам савецкай улады і пераўтвораны ў Лідскі павятовы ваенна-рэвалюцынны камітэт. Аднак 16 красавіка 1919 войскі палякаў трыма калонамі пачалі наступ на Ліду. Пад іх націскам часці Чырвонай Арміі адыходзілі. 17 сакавіка бой распачаўся на вуліцах Ліды. Горад двойчы пераходзіў з рук у рукі. Былі забіты ці трапілі за краты многія актывісты савецкай улады.<ref>Памяць... С. 139-140.<name="pamiać"/ref>. Змаганне за Ліду завяршылася перамогай Польскага войска. Палякам удалося здабыць бальшавіцкі ваенны цягнік, некалькі іншых цягнікоў, шмат зброі і амуніцыі.<!--. Бальшавікі пасля страты горада пачалі збягаць на ўсход. За німі паехала польская кавалерыя з 7 Полька Люблінскіх Уланаў маёра [[Януш Глугоўскі|Януша Глухоўскага]]. Палякі адрэзалі дарогу бальшавікам недалёка Ліпнішак, 24 км ад Ліды. Бальшавікі пацярпелі чарговую паразу, Польскае войска здабыла шмат ваенных рэсурсаў і ўзяла ваеннапалонных--><ref>Lech name="Wyszczelski: Wojna polsko-rosyjska 1919—1920. С. 89−90<2"/ref>.
 
[[7 чэрвеня]] [[1919]] горад разам з усім Лідскім паветам увайшоў у склад Віленскай акругі Грамадзянскай управы Усходніх земляў — часовай польскай адміністрацыйнай адзінкі<ref>Dz. Urz. ZCZW z 1919 r. Nr 5, poz. 41<name="DU"/ref>. Вясной 1920 Чырвоная Армія перайшла ў контрнаступленне. 17 ліпеня была занята Ліда. Улада ў горадзе і павеце перайшла ў рукі Лідскага павятовага ваенна-рэвалюцыйнага камітэта. Войскі Польшчы перайшлі ў наступленне ў жніўні 1921. 30 верасня Чырвоная Армія вымушана была пакінуць Ліду.
 
У 1921—1939 горад у складзе Польшчы, цэнтр павета ў Навагрудскім ваяводстве. Найвялікшым прамысловым прадпрыемствам у Лідзе, маючым значэнне як вытворца гумовага абутку на цэлую Польшчу, была фабрыка «Ардаль», заснаваная ў [[1929]]. Працавалі таксама іншыя прадпрыемствы: па вытворчасці сельскагаспадарчых прылад, вырабаў з дроту, гумы, вытворчасці піва і алею, дзейнічалі кафлярні, тартакі, пякарні. У 1930 на прамысловых прадпрыемствах Ліды было занята каля 800 чал., з іх трэцюю частку складалі працаўнікі «Ардалю». З 1935 выдаваўся рэгіянальны краязнаўчы штомесячнік «[[Ziemia Lidzka]]».
Радок 112 ⟶ 111:
bar:2015 from:0 till:99976
bar:2016 from:0 till:100443
bar:2017 from:0 till:101165
TextData=
fontsize:10px pos:(10,195)
Радок 118:
</div>
 
* '''[[19 стагоддзе|XIX стагоддзе]]''': [[1897]] — 8,6 тыс. чал.
* '''[[189720 стагоддзе|XX стагоддзе]]''': [[1914]] — 18 тыс. чал.; [[1999]] — 8100,67 тыс. чал.
* '''[[21 стагоддзе|XXI стагоддзе]]''': [[2006]] — 96,5 тыс. чал.; [[2009]] — 95,8 тыс. чал.; [[2013]] — 99,4 тыс. чал.; [[2015]] — 99&nbsp;976 чал.<ref name="2015-Estimate"/>; [[2016]] — 100&nbsp;443 чал.<ref name="2016-Estimate"/>; [[2017]] — 101&nbsp;165 чал.<ref name="2017-Estimate"/>
 
'''[[20 стагоддзе|XX стагоддзе]]'''
* [[1914]] — 18 тыс. чал.
* [[1999]] — 100,7 тыс. чал.
 
'''[[21 стагоддзе|XXI стагоддзе]]'''
* [[2006]] — 96,5 тыс. чал.
* [[2009]] — 95,8 тыс. чал.
* [[2013]] — 99,4 тыс. чал.
* [[2015]] — 99&nbsp;976 чал.
* [[2016]] — 100&nbsp;443 чал.<ref name="2016-Estimate">[http://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_4944/ Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа.] {{ref-ru}}</ref>
 
Нацыянальны склад (перапіс 1999, %): [[беларусы]] — 44,2, [[палякі]] — 38,3, [[рускія]] — 14,0, [[украінцы]] — 2,6.
Радок 205 ⟶ 195:
* [[Спіс вуліц Ліды]]
 
== Зноскі ==
{{зноскі}}
{{Reflist|refs=
<ref name="2017-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2017}}</ref>
<ref name="NNP">{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гродзенская вобласць|}}</ref>
<ref name="Wyszczelski-1">Lech Wyszczelski: Wstępna faza walk. W: Lech Wyszczelski: Wojna polsko-rosyjska 1919—1920. Wyd. 1. Warszawa: Bellona, 2010, ss. 47-48. ISBN 978-83-11-11934-5.</ref>
<ref name="pamiać">Памяць... С. 139-140.</ref>
<ref name="Wyszczelski-2">Lech Wyszczelski: Wojna polsko-rosyjska 1919—1920. С. 89−90</ref>
<ref name="DU">Dz. Urz. ZCZW z 1919 r. Nr 5, poz. 41</ref>
<ref name="2015-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2015}}</ref>
<ref name="2016-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2016}}</ref>
}}
 
== Літаратура ==
Радок 212:
== Спасылкі ==
{{Commonscat-inline|Lida|Ліда}}
{{OSM relation|400507|Ліда}}
* [http://lida.by/ Афіцыйны сайт Лідскага раённага выканаўчага камітэту]
* [http://lidanews.by/ Лідская газета. Грамадска-палітычнае выданне]
Узята з "https://be.wikipedia.org/wiki/Ліда"