Вікіпедыя

Лінза: Розніца паміж версіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
[недагледжаная версія][недагледжаная версія]
← Папярэдняя праўкаНаступная праўка →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
др стылявыя змены, арфаграфія
Радок 2:
'''Лінза''' ({{lang-de|Linse}}, ад {{lang-la|lens}} — сачавіца) — празрыстае цела з аднастайнага матэрыялу, абмежаванае двума паліраванымі праламляльнымі крывалінейнымі паверхнямі вярчэння (часцей сферычнымі) або крывалінейнай і плоскай паверхнямі.
 
У цяперашні час усё часцей прымяняюцца і «асферычныя лінзы», форма паверхні якіх адрозніваецца ад сферы. У якасці матэрыялу лінзаўлінз звычайна [[выкарыстоўваюцца]] аптычныя матэрыялы, такія як [[шкло]], аптычнае шкло, аптычна празрыстыя [[пластык|пластмасы]] і іншыя матэрыялы.
 
Адрозніваюць лінзы двух тыпаў: выпуклыя і ўвагнутыя. Лінза можа быць дваякавыпуклай або дваякаўвагнутай; адна з паверхняў лінзы можа быць плоскай, такія лінзы называюцца плоскавыпуклая і плоскаўвагнутая.
 
[[Тэрмін]] «лінза» скарыстаюцьўжываюць таксама ў дачыненні і да іншых прыбораў і з'яў, дзеянне якіх на выпрамяненне падобна дзеянню лінзы. ПрыкладамНапрыклад: Плоскія «лінзы», вырабленыя з матэрыялу са зменным паказнікампаказчыкам пераламлення, штоякі змяняецца ў залежнасці ад адлегласці ад цэнтра, лінзы Фрэнэля и зонавая пласцінка Фрэнэля, што выкарыстоўвае з'ява [[Дыфракцыя|дыфракцыі]] «лінзы» паветра ў атмасферы  — неаднастайнасцьнеаднароднасць уласцівасцяўуласцівасцей, у прыватнасці, паказнікапаказчыка пераламлення.<ref name=":0">Фізіка: падруч. для 8-га кл. агульнаадукац. устаноў з беларус. мовай навучання / Л. А. Ісачанкава, Ю. Д. Ляшчынскі; пад рэд. Л. А. Ісачанкавай; пер. з рус. мовы Н. Г. Ляўчук. — Мінск: Нар. асвета, 2010. — 183 с. : іл. ISBN 978-985-03-1330-0</ref> Магнітная лінза — прылада, якое выкарыстоўвае сталае магнітнае поле для факусавання пучка зараджаных часціц (іёнаў ці электронаў) і ўжывальнае ў электронных і іённых мікраскопах. Выява лінзы, сфармаваная аптычнай сістэмай ці часткай аптычнай сістэмы. Выкарыстоўваецца пры разліку складаных аптычных сістэм.
 
Магнітная лінза — прылада, якая выкарыстоўвае пастаяннае магнітнае поле для факусіравання пучка зараджаных часціц (іонаў ці электронаў) і ўжывальная ў электронных і іонных мікраскопах. Выява лінзы, сфарміраваная аптычнай сістэмай ці часткай аптычнай сістэмы. Выкарыстоўваецца пры разліку складаных аптычных сістэм.
Прамая, якая праходзіць праз цэнтры сферычных паверхняў называецца галоўнай аптычнай воссю лінзы. Калі таўшчыня лінзы малая ў параўнанні з радыусамі крывізны яе паверхняў, то лінза называецца тонкай. Усякая лінза мае пункт, праходзячы праз які прамень не змяняе свайго напрамку. Гэты пункт называецца аптычным цэнтрам лінзы.▼
 
▲Прамая, якая праходзіць праз цэнтры сферычных паверхняў, называецца галоўнай аптычнай воссю лінзы. Калі таўшчыня лінзы малая ў параўнанні з радыусамі крывізны яе паверхняў, то лінза называецца тонкай. Усякая лінза мае пункт, праходзячы праз які прамень не змяняе свайго напрамку. Гэты пункт называецца аптычным цэнтрам лінзы.
 
[[File:Large_convex_lens.jpg|thumb|right|Дваякавыпуклая лінза збірае праломленыя прамені]]
[[File:Concave_lens.jpg|thumb|right|Дваякаўвагнутая лінза рассейвае пучок праменяў]]
Дваякавыпуклая лінза збірае праломленыя прамені, таму такая лінза называецца збіральнай. Пры замене лінзы на дваякаўвагнутую прамені
пасля лінзы разыходзяцца. Дваякаўвагнутая лінза рассейвае паралельны пучок падаючых на яе праменяў, і такая лінза называецца рассейвальнай. Цэнтральны прамень пры гэтым не зведвае праламленняпераламляецца.
 
Пункт, у якім перасякаюцца праломленыя лінзай прамені, што падаюць паралельна галоўнай аптычнай восі, або іх прадаўжэнні, называецца
Радок 19 ⟶ 21:
лінзы два. Абодва фокусы ляжаць на галоўнай аптычнай восі.
 
Пункт, у якім лінза збірае прамені, што ідуць пад вуглом да галоўнай аптычнай восі знаходзіцца ў плоскасці, якая праходзіць праз галоўны
фокус перпендыкулярна галоўнай аптычнай восі. Гэта плоскасць называецца факальнай плоскасцю, а дадзены пункт, у адрозненне ад галоўнага
фокуса, называецца фокусам.
 
У збіральнай лінзы ў фокусе перасякаюцца самі праломленыя прамені, якія нясуць энергію, у рассейвальнай лінзы — прадаўжэнні праломленых
праменяў, таму фокус у збіральнай лінзы сапраўдны, а ў рассейвальнай — уяўны. Адлегласць ад аптычнага цэнтра да галоўнага фокуса называецца фокуснай адлегласцю.
 
Велічыня, адваротная фокуснай адлегласці, з’яўляецца аптычнай сілай лінзы і вымяраецца ў дыяптрыях (''дптр''). Аптычная▼
сіла рассейвальнай лінзы, у якой фокус уяўны, ёсць адмоўнай велічынёй.
 
У сучасных аптычных прыборах да якасці выявы падаюцца высокія вымогі. Выява, што даецца простай лінзай, у сілу
 
▲Велічыня, адваротная фокуснай адлегласці, з’яўляеццаз'яўляецца аптычнай сілай лінзы і вымяраецца ў дыяптрыях (''дптр''). Аптычная сіла рассейвальнай лінзы, у якой фокус уяўны, — адмоўная велічыня.
цэлага шэрага нястач не задавальняе гэтым вымогам. Знішчэнне большасці нястач дасягаецца адпаведным
 
У сучасных аптычных прыборах да якасці выявы прад'яўляюцца высокія патрабаванні. Выява, што даецца простай лінзай, у сілу цэлага шэрага скажэнняў не задавальняе гэтым патрабаванням. Знішчэнне большасці скажэнняў дасягаецца адпаведным падборам рада лінз у цэнтраваную аптычную сістэму — аб'ектыў. Скажэнні (недасканаласці) аптычных сістэм называюцца аберацыямі.
падборам шэрага лінзаў у цэнтраваную аптычную сістэму — аб'ектыў. Нястачыаптычных сістэм завуцца аберацыямі
 
Лінзы з'яўляюцца шырока пашыраным аптычным элементам большасці аптычных сістэм. Традыцыйнае ўжыванне лінзаўлінз — біноклі, тэлескопы,  аптычныя  прыцэлы,  тэадаліты,  мікраскопы,  фота-  і  відэатэхніка.<ref name=":1">Фізіка ў сярэдняй школе: тэорыя, заданні, тэсты /Л. А. Аксенавіч, В. І. Зеньковіч, К. С. Фарыно; пад рэд. К. С. Фарыно.— Мінск: Аверсэв, 2010. — 1102 з.: ISBN 978-985-529-418-5</ref>  Адзінкавыя якія збіраюць лінзы выкарыстоўваюцца як павелічальныя шклы. Іншая важная сфера ўжывання лінзаў — афтальмалогія, дзе без іх немагчыма выпраўленне нястач зроку — блізарукасці, 
 
Адзінкавыя збіральныя лінзы выкарыстоўваюцца як павелічальнае шкло. Іншая важная сфера ўжывання лінз — афтальмалогія, дзе без іх немагчыма выпраўленне парушэнняў зроку — блізарукасці, дальназоркасці, няправільнай акамадацыі, астыгматызму і іншых захворванняў.  Лінзы скарыстаюць утакіх прымяняюцца ў такіх прыстасаваннях, як ачкіакуляры і  кантактныя лінзы. У радыёастраноміі і радарах часта выкарыстоўваюцца дыэлектрычныя лінзы, што збіраюць струмень радыёхваль упрыёмную антэну, 
 
У радыёастраноміі і радарах часта выкарыстоўваюцца дыэлектрычныя лінзы, якія збіраюць паток радыёхваль у прыёмную антэну ці факусіруюць іх на цэлі.
або факусавальныя іх на мэты. У канструкцыі плутоніевых ядзерных бомбаў для ператварэння сферычнай разбежнай 
 
У канструкцыі плутоніевых ядзерных бомбаў для ператварэння сферычнай разбежнай ударнай хвалі ад кропкавайкрыніцы кропкавай крыніцы (дэтанатара)  у  сферычную  збежную, ужываліся лінзавыя сістэмы, вырабленыя з выбухоўкі з рознай хуткасцюдэтанацыіхуткасцю дэтанацыі (то бок  з  розным паказнікам  паказчыкам пераламлення).
 
== Гл. таксама ==
Радок 49 ⟶ 46:
 
== Літаратура ==
* Фізіка: даведкавае кіраўніцтва па фізіцы для паступаючых у вузы і для самаадукацыі / Б.  М.  Яворскі , Ю. А. Cелязнёў - 4-е выд. выпр. -— М: Навука, 1989.-576 л. : іл. ISBN 5-02-014031-7
 
[[Катэгорыя:Оптыка]]
Узята з "https://be.wikipedia.org/wiki/Лінза"