Электраслабае ўзаемадзеянне: Розніца паміж версіямі

▲Тэорыя электраслабага ўзаемадзеяння ўяўляе сабой створаную ў канцы 60-х гадоў 20-га стагоддзя [[Стывен Вайнберг|С. Вайнбергам]], [[Шэлдан Лі Глэшау|Ш. Глэшау]], [[Абдус Салам|А. Саламам]] адзіную (аб'яднаную) тэорыю слабога і электрамагнітнага узаемадзеянняў [[кварк]]аў і [[лептон]]аў, якія ажыццяўляюцца праз абмен чатырма часціцамі — [[Бязмасавыя часціцы|бязмасавымі]] [[фатон]]амі (электрамагнітнае ўзаемадзеянне) і цяжкімі прамежкавымі вектарнымі [[базон]]амі (слабае ўзаемадзеянне). Прычым фатон і Z-базон з'яўляюцца суперпазіцыяй іншых дзвюх часціц — B⁰ і W⁰:

▲<math>\gamma = B^0 \cdot \cos\theta_W + W^0 \cdot \sin\theta_W</math>

▲<math>Z^0 = -B^0 \cdot \sin\theta_W + W^0 \cdot \cos\theta_W</math>,

▲Такім чынам, у гэтай тэорыі пастулюецца, што электрамагнітнае і слабае ўзаемадзеянні — гэта розныя праявы адной сілы.

▲Матэматычна аб'яднанне ажыццяўляецца пры дапамозе калібравальнай групы SU(2) × U(1). Адпаведныя калібравальныя базоны — фатон (электрамагнітнае ўзаемадзеянне ) і W- і Z-базоны (слабае ўзаемадзеянне). У [[Стандартная мадэль|Стандартнай мадэлі]] калібравальныя базоны слабага ўзаемадзеяння атрымліваюць масу з-за [[Спантаннае парушэнне электраслабай сіметрыі|спантаннага парушэння электраслабай сіметрыі]] ад <math>SU(2)\times SU(1)_Y</math> да <math>SU(1)_{em}</math>, выкліканага механізмам Хігса (гл. таксама [[Базон Хігса|Хігсаўскі базон]]). Ніжнія індэксы выкарыстоўваюцца, каб паказаць, што існуюць розныя варыянты <math>SU(1)</math>; генератар <math>SU(1)_{em}</math> даецца выразам <math>Q = Y/2 + I_3</math>, дзе ''Y'' — генератар <math>SU(1)_Y</math> (названы гіперзарад), а <math>I_3</math> — адзін з генератараў <math>SU(2)</math> (кампанент [[ізаспін]]у). Адрозненне паміж электрамагнетызмам і слабым узаемадзеяннем з'яўляецца з прычыны (нетрывіяльнай) лінейнай камбінацыі 'Y'' і <math>I_3</math>, якая знікае для [[Базон Хігса|базона Хігса]] (гэта ўласны стан як ''Y'', так і <math>I_3</math>): <math>SU(1)_{em}</math> вызначаецца як група, генераваная менавіта гэтай лінейнай камбінацыяй, і не падвяргаецца спантаннаму парушэнню сіметрыі, паколькі не ўзаемадзейнічае з базонам Хігса.

▲За ўклад у аб'яднанне слабага і электрамагнітнага узаемадзеянняў элементарных часціц Шэлдану Глэшау, Стывену Вайнбергу і Абдусу Саламу была прысуджана [[Нобелеўская прэмія па фізіцы]] за 1979. Існаванне электраслабых узаемадзеянняў было эксперыментальна ўстаноўлена ў два крокі: спачатку былі адкрыты нейтральныя токі ў сумесным эксперыменце Гаргамела па рассейванню [[нейтрына]] ў 1973 г., а затым сумесныя эксперыменты UA1 і UA2 у 1983 г. даказалі існаванне W і Z калібравальных базонаў пры дапамозе пратон-антыпратонных сутыкненняў на паскаральніку SPS (Super Proton Synchrotron, пратонны суперсінхратрон).

▲== Гл. таксама ==

▲* [[Фундаментальныя ўзаемадзеянні]]

▲* [[Стандартная мадэль]]

▲* [[Механізм Хігса]]