Другая сусветная вайна: Розніца паміж версіямі

'''Другая сусветная вайна''' — [[Сусветная вайна|глабальная вайна]], якая цягнуласяпрацягвалася з 1939 па 1945 год, але звязаныя канфлікты пачаліся раней. У ёй прымала ўдзел [[Другая сусветная вайна паводле краін|пераважная большасць краін свету]] — у тым ліку ўсе [[вялікія дзяржавы|буйныя дзяржавы]] — якія ў канчатковым выніку ўтварылі два супрацьлеглыхсупрацьлеглыя [[Ваенны блок|ваенныхваенныя лагерасаюзы]]: «[[Антыгітлераўская кааліцыя|саюзнікі]]» ({{lang-en|Allies}}) і [[краіны Восі]]. Гэта была найбуйнейшая вайна ў гісторыі чалавецтва, непасрэдны ўдзел у якой прынялі больш за 100 мільёнаў чалавек з больш чым 30 краін свету. У стане «[[Татальная вайна|татальнай вайны]]» асноўныя ўдзельнікі кінулі ўсе свае эканамічныя, прамысловыя і навуковыя магчымасці на ваенныя дзеянні, сцёршы грань паміж грамадзянскімі і ваеннымі рэсурсамі. Вайна была адзначана масавай гібеллю цывыльнагамірных насельніцтважыхароў, у тым ліку [[Халакост]]ам (у выніку якога загінулі каля 11 мільёнаў чалавек) і [[Стратэгічнае бамбардзіраванне падчас Другой сусветнай вайны|стратэгічнымстратэгічнымі бамбаваннембамбардзіроўкамі прамысловых і населеных пунктаў]] (у якіх былі забітыя каля мільёна чалавек і якія ўключалі ў сябе [[атамныя бамбардзіроўкі Хірасімы і Нагасакі]]), што прывяло, паводле ацэнак, да агульнай колькасці загінулых [[Страты ў Другой сусветнай вайне|ад 50 да 80 мільёнаў загінулых]]. Гэта зрабіла Другую сусветную вайну [[Спіс войнаў і антрапагенных катастроф паводле колькасці загінулых|самым смяротным канфліктам]] у [[Сусветная гісторыя|гісторыі чалавецтва]].

[[Японская Імперыя]] задалася мэтай дамінавання ў [[Азія|Азіі]] і [[Ціхі акіян|Ціхім акіяне]] і ўжо ў 1937 годзе знаходзілася ў [[Другая япона-кітайская вайна|стане вайны]] з [[Кітайская Рэспубліка, 1912–1949|Кітайскай Рэспублікай]]., Алеале, звычайнаяк правіла, лічыцца, што 2-я сусветная вайна пачалася 1 верасня 1939 года з [[Польская абарончая вайна, 1939|уварвання]] [[Трэці рэйх|Германіі]] ў [[Польская Рэспубліка, 1918—1939|Польшчу]] і наступнага абвяшчэнняаб'яўлення [[Трэцяя Французская рэспубліка|Францыяй]] і [[Вялікабрытанія]]й вайны Германіі. З канца 1939 да пачатку 1941 года, дзякуючы шэрагусерыі кампаній і [[Берлінскі пакт, 1940|дамоваў]], Германія захапіла або кантралявала вялікую частку кантынентальнай Еўропы і сфармавала альянс Восі з [[Каралеўства Італія, 1861—1946|Італіяй]] і [[Японская імперыя|Японіяй]]. На падставе [[Пакт Молатава — Рыбентропа|пакта Молатава-Рыбентропа]] ў жніўні 1939 года Германія і [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік|СССР]] падзялілі і далучылі да сябе тэрыторыі сваіх еўрапейскіх суседзяў: [[Уварванне СССР у Польшчу|Польшчы]], [[Савецкая акупацыя Бесарабіі і Паўночнай Букавіны|Румыніі]], [[Савецка-фінляндская вайна, 1939—1940|Фінляндыі]] і [[Акупацыя Балтыйскіх дзяржаў|краін Балтыі]]. Вайна працягвалася, перш за ўсё, паміж краінамі Восі і кааліцыяй Вялікабрытаніі і [[Садружнасць нацый|Брытанскай Садружнасці]], і ўключала ў сябе [[Кампанія ў Заходняй пустыні|заходнеафрыканскую]] і [[Усходнеафрыканская кампанія|ўсходнеафрыканскую]] кампаніі, [[Бітва за Брытанію|бітву за Брытанію]], [[Бліц|кампанію бамбардзіровак «бліц»]], [[Балканская кампанія, Другая сусветная вайна|балканскую кампанію]] і працяглую [[Бітва за Атлантыку, 1939—1945|бітву за Атлантыку]]. У чэрвені 1941 года войскі краін Восі распачаліпачалі [[План Барбароса|ўварванне ў СССР]], адкрываючы [[Усходні фронт Другой сусветнай вайны|найвялікшы тэатр ваенных дзеянняў у гісторыі]], які ўцягнуў вялікую частку ваенных сілаў Восі ў [[Вайна на знясіленне|вайну на знясіленне]]. У снежні 1941 года Японія [[Напад на Пёрл-Харбар|напала на ЗША]] і [[Уварванне Японіі ў Малаю|еўрапейскія тэрыторыі]] ў Ціхім акіяне і хутка падпарадкавалазаваявала яго заходнюю частку.

Прасоўванне Восі было спынена ў 1942 годзе, калі Японія пацярпела паразу ў [[Бітва за Мідуэй|бітве за Мідуэй]] недалёка ад [[Гаваі|Гаваяў]], а Германія была пераможана ў [[СталінградскаяДругая бітва|бітве за Сталінград]]Эль-Аламейн|ў уПаўночнай СССРАфрыцы]], а таксама ў [[ДругаяСталінградская бітва|бітве за Эль-Аламейн|ў Паўночнай АфрыцыСталінград]] у СССР. У 1943 годзе пасля шэрагусерыі паразаў Германіі на [[Усходні фронт Другой сусветнай вайны|Усходнім фронце]], [[Аперацыя Хаскі|уварвання саюзных войскаў у Італію]], што прывяло да капітуляцыі Італіі, і перамог саюзнікаў у Ціхім акіяне, краіны Восі страцілі ініцыятыву і пачалі стратэгічнае адступленне на ўсіх франтах. У 1944 годзе заходнія саюзныя войскі здзейснілі [[Аперацыя «Нептун»|ўварванне ў захопленую Германіяй Францыю]] ў той час, як СССР аднавіў усе свае тэрытарыяльныя страты і пачаў наступуварванне на тэрыторыю Германіі і яе саюзнікаў. ЦягамНа працягу 1944 і 1945 гадоў Японія панесла буйныя стратыняўдачы ў мацерыковай Азіі, у [[Другая Гуансійская кампанія|паўднёвым Кітаі]] і [[Бірманская кампанія|Бірме]], а саюзнікі знішчылізнішчалі [[Імперскі флот Японіі|японскі флот]] і авалодалізахапілі ключавыміключавыя выспамівыспы ў заходняй частцы Ціхага акіяна.

Вайна ў Еўропе скончылася [[Цэнтральна-Еўрапейская аперацыя|ўварваннем заходніх саюзнікаў і СССР у Германію]], якое прывяло да [[Бітва за Берлін|ўзяцця Берліна]] войскамі СССР і Польшчы і наступнай [[Акт капітуляцыі Германіі|безумоўнай капітуляцыі Германіі]] [[Дзень Перамогі ў Еўропе|8 мая 1945 года]]. Пасля апублікавання [[Патсдамская дэкларацыя, 1945|Патсдамскай дэкларацыі]] 26 ліпеня 1945 года і адмовы Японіі капітуляваць на яе ўмовах ЗША [[Атамныя бамбардзіроўкі Хірасімы і Нагасакі|скінулі атамныя бомбы]] на японскія гарады [[Горад Хірасіма|Хірасіму]] і [[Горад Нагасакі|Нагасікі]] 6 жніўня і 9 жніўня адпаведна. Пасля [[Савецка-японская вайна|аб'яўлення СССР вайны Японіі]] і [[Маньчжурская аперацыя|ўварвання ў Маньчжурыю]] і з улікам [[Аперацыя «Даўнфол»|непазбежнага ўварвання ў японскі архіпелаг]], а таксамаі магчымасці іншых атамных бамбардзіровак [[Капітуляцыя Японіі|Японія капітулявала]] 15 жніўня 1945 года. Такім чынам, скончылася вайна ў Азіі, замацаваўшы агульную перамогу саюзнікаў у вайне.

Другая сусветная вайна змяніла палітычную расстаноўку і сацыяльную структуру свету. ДзеляДля садзейнічання развіццю міжнароднага супрацоўніцтва і прадухілення будучых канфліктаў была створана [[Арганізацыя Аб'яднаных Нацый]] (ААН). [[Вялікія дзяржавы]]-пераможцы — ЗША, Вялікабрытанія, Францыя, СССР і Кітай — зрабілісясталі [[Пастаянныя члены Савета Бяспекі ААН|сталыміпастаяннымі членамі]] [[Савет Бяспекі ААН|Савета Бяспекі ААН]]. ЗША і СССР сталі канкуруючымі [[звышдзяржава]]мі і праціўнікамі ў [[Халодная вайна|халоднай вайне]], якая доўжылася на працягу наступных 46 гадоў. Між тым сусветны ўплыў еўрапейскіх дзяржаў саслабеўаслабеў разам з пачаткам [[Дэкаланізацыя|дэкаланізацыі]] [[Дэкаланізацыя Азіі|Азіі]] і [[Дэкаланізацыя Афрыкі|Афрыкі]].

Пачаткам вайны ў Еўропе, звычайна, лічыцца 1 верасня 1939 года<ref>Weinberg, Gerhard L. (2005) ''A World at Arms: A Global History of World War II'' (2nd ed.). Cambridge University Press. pp. 6.</ref><ref>Wells, Anne Sharp (2014) ''Historical Dictionary of World War II: The War against Germany and Italy''. Rowman & Littlefield Publishing. pp. 7.</ref> — [[Польская кампанія|напад Нацысцкай Германіі на Польшчу]]; Вялікабрытанія і Францыя абвясцілі Германіі вайну праз два дні. Датамі пачатку вайны ў Ціхім акіяне часам называюць пачатак [[Другая япона-кітайская вайна|Другой япона-кітайскай вайны]] 7 ліпеня 1937 года<ref name="För&Ges 2005 64">{{Harvnb|Förster|Gessler|2005|p=64}}.</ref> і нават [[Японская інтэрвенцыя ў Маньчжурыю, 1931|японскую інтэрвенцыю ў Маньчжурыю]] 19 верасня 1931 года<ref>Ghuhl, Wernar (2007) ''Imperial Japan's World War Two'' Transaction Publishers pg 7, pg. 30</ref><ref>Polmar, Norman; Thomas B. Allen (1991) World War II: America at war, 1941-1945 ISBN 978-0394585307</ref>.

Адзін з вядучых брытанскіх гісторыкаў [[Алан Тэйлар, гісторык|Алан Тэйлар]] лічыў, што япона-кітайская вайна і вайна ў Еўропе і яе калоніях праходзілі адначасова, і зліліся ў адну ў 1941 годзе<ref>{{кніга|аўтар=Taylor, A.J.P.|загаловак=How wars begin|месца=New York|Atheneum=Rosen Pub. Group|год=1979|старонак=180|старонкі=124}}</ref>. Іншыя даты пачатку Другой сусветнай вайны часам уключаюць у сябе [[Другая італа-эфіёпская вайна|ўварванне Італіі ў Абісінію]] 3 кастрычніка 1935 года<ref>{{Harvnb|Ben-Horin|1943|p = 169}}; {{Harvnb|Taylor|1979|p = 124}}; Yisreelit, Hevrah Mizrahit (1965). ''Asian and African Studies'', p. 191.<br />

For 1941 see {{Harvnb|Taylor|1961|p = vii}}; Kellogg, William O (2003). ''American History the Easy Way''. Barron's Educational Series. p. 236 ISBN 0-7641-1973-7.<br />

There is also the viewpoint that both World War&nbsp;I and World War&nbsp;II are part of the same "[[European Civil War]]" or "[[Second Thirty Years War]]": {{Harvnb|Canfora|2006|p = 155}}; {{Harvnb|Prins|2002|p = 11}}.</ref>. Брытанскі гісторык [[Энтані Бівар]] разглядае пачатак Другой сусветнай вайны як [[баі на рацэ Халхін-Гол]] паміж Японіяй і войскамі [[Манголія|Манголіі]] і СССР, якія адбываліся з мая па верасень 1939 года<ref name="Beevor 2012 10">{{Harvnb|Beevor|2012|p=10}}.</ref>.

Дата заканчэння вайны таксама дакладна не ўзгоднена. Апроч самай распаўсюджанай версіі, якой з'яўлецца дата фармальнай капітуляцыі Японіі (2 верасня 1945 года), шырока разглядаецца дзень падпісання [[Перамір'е|перамір'я]] 14 жніўня 1945 года. У 1951 годзе быў падпісаны [[Сан-Францыскі дагавор|мірны дагавор з Японіяй]], які афіцыйна вызначыў прававы статус пераможаных краін, а таксама кампенсацыі, якія выплачваліся саюзным ваеннапалоннымваеннапалонных, якія сталі ахвярамі зверстваў<ref name="Masaya 1990 4">{{Harvnb|Masaya|1990|p=4}}.</ref>. [[Дагавор аб канчатковым урэгуляванні ў адносінах да Германіі|ДамоваДагавор аб будучыні Германіі]] 1990 года [[Аб'яднанне Германіі, 1990|дазволіладазволіў уз'яднацца]] [[Усходняя Германія|Усходняй]] і [[Заходняя Германія|Заходняй]] Германіям, а таксама вырашылавырашыў іншыя пасляваенныя пытанні<ref>{{cite web|title=History of German-American Relations » 1989–1994 – Reunification » "Two-plus-Four-Treaty": Treaty on the Final Settlement with Respect to Germany, September 12, 1990|url=http://usa.usembassy.de/etexts/2plusfour8994e.htm|publisher=usa.usembassy.de|accessdate=6 May 2012}}</ref>.

Колькасць дзяржаў-удзельніц змяняласямянялася цягамў ходзе вайны. Некаторыя з іх вялі актыўныя баявыя дзеянні, другія дапамагалі сваім саюзнікам пастаўкамі зброі, матэрыялаў і харчавання., Астатніямногія ж удзельнічалі ў вайне толькі намінальна.

З іншагадругой бокустараны ў вайне ўдзельнічалі [[Краіны Восі|краіны нацысцкага блока]]: [[Трэці рэйх|Германія]], [[Каралеўства Італія|Італія]] (да 1943 года), [[Японская імперыя|Японія]], [[Фінляндыя]] (да 1944), [[Трэцяе баргарскае царства|Балгарыя]], [[Каралеўства Румынія|Румынія]] (да 1944), [[Каралеўства Ірак|Ірак]] (да 1941), [[Харцісцкая Венгрыя|Венгрыя]], [[Першая Славацкая рэспубліка|Славакія]], [[Тайланд]], [[Маньчжоу-Го]], [[Незалежная дзяржава Харватыя|Харватыя]], а таксама (да 1941 года) [[Іран]], які не ўваходзіў у нацысцкі блок. На тэрыторыі акупаваныхакупіраваных краін ствараліся марыянетачныя дзяржавы, якія па сваім сэнсе не з'яўляліся паўнавартаснымі ўдзельнікамі вайны і далучаліся да фашысцкай кааліцыі: [[Рэжым Вішы|Вішысцкая Францыя]], [[Грэчаская дзяржава]], [[Італьянская сацыяльная рэспубліка]], [[Венгерская дзяржава]], [[Сербія]], [[Албанскае каралеўства|Албанія]], [[Незалежная дзяржава Чарнагорыя|Чарнагорыя]], [[Незалежная рэспубліка Македонія|Македонія]], [[Мэнцзян]], [[Дзяржава Бірма|Бірма]], [[Другая Філіпінская рэспубліка|Філіпіны]], [[В'етнамская імперыя|В'етнам]], [[Камбоджа]], [[Лаос]].

На бакустаране Германіі і Японіі змагалася таксама мноства калабаранцкіхкалабарацыяніцкіх войскаў, створаных з грамадзян краін-праціўнікаў: [[РВА]], замежныя дывізіі [[СС]] (руская, украінская, эстонская, 2 латышскія, нарвежска-дацкая, 2 галандскія, 2 бельгійскія, 2 баснійскія, франузская, албанская), шэраград замежных легіёнаў, і іншыя фарміраванні. Таксама ва ўзброеных сілах краін нацысцкага блока змагаліся добраахвотныядабравольчыя фармаванніфарміраванні дзяржаў, якія фармальна заставаліся нейтральнымі: [[Іспанія|Іспаніі]] ([[Блакітная дывізія]]), [[Швецыя|Швецыі]] і [[Партугалія|Партугаліі]].

Перадпасылкі Другой сусветнай вайны непасрэдна выцякаюць з г. зв. [[Версальска-Вашынгтонская сістэма міжнародных адносін|Версальска-Вашынгтонскай сістэмы]] — міравога парадку, які склаўся пасля заканчэння [[Першая сусветная вайна|Першай сусветнай вайны]]. Галоўныя пераможцы ([[Францыя]], [[Вялікабрытанія]], [[ЗША]]) не здолелі стварыць новую сістэму светаўпарадкавання ўстойлівай — пераможаныя былі максімальна прыніжаныя, дзве буйныяключавыя дзяржавы-супраціўніцыпраціўнікі ([[Аўстра-Венгрыя]] і [[Асманская імперыя]]) падзеленыяраздзеленыя. [[Германія]] была пазбаўлена магчымасці паўнавартасна ўдзельнічаць у міжнародных справах, абмежаваная ў стварэнні паўнавартасныхпаўнацэнных узброеных сіл і абкладзеная значнай [[кантрыбуцыя]]й, але не была падзеленараздзелена.

Пасля таго як [[7 мая]] [[1919]] года сталі вядомыя ўмовы [[Версальскі дагавор|мірнаймірнага дамовыдагавора]] ў ВерсаліВерсале, на наступны ж дзень прэзідэнт [[Фрыдрых Эберт|Эберт]] заявіў, што гэтыя ўмовы і рэпарацыі, якія ў іх агавораныя, не могуць быць выкананывыкананыя нямецкім народам нават пры крайнім напружанні сіл. Ён падкрэсліў, што на такіх умовах немагчыма забеспечыць захаванне працяглагадоўгага міру ў Еўропе на базе супрацоўніцтва паміж народамі, і што новая кравапралітная вайна стане непазбежнай<ref name="GB">Gerhart Binder Epoche der Entscheidungen (Eine Geschichte des 20 Jahrhunderts mit Dokumenten in Text und Bild) −6 Auflage Stuttgart-Degerloch: Seewald Verlag. 1960</ref>. Між тым у стане краін-пераможцаў таксама не было адзінага погляду на пасляваеннае ўпарадкаванне. Італьянскі прэм'ер міністр [[Віторыа Арланда]] дэманстратыўна пакінуў [[Парыжская мірная канферэнцыя|Парыжскую канферэнцыю]] пасля адмовы іншых пераможцаў задаволіць усе тэрытарыяльныя прэтэнзіі Італіі, а [[Кангрэс ЗША]] адмовіўся ратыфікаваць пагадненне аб стварэнні [[Ліга Нацый|Лігі Нацый]] — новага міжнароднага органа, штоякі павінен быў вырашаць міжнародныя спрэчкі.

Пры гэтым перад пераможцамі паўстала складаная дваістаядваякая задача — ліквідаваць пагрозу зса бокустараны Германіі і новую небяспеку — распаўсюджванне [[камунізм]]у з Савецкай Расіі. Выхад быў знойдзены ў стварэнні буферных дзяржаў — былі ўзаконены распад [[Аўстра-Венгрыя|Аўстра-Венгрыі]], незалежнасць [[Венгрыя|Венгрыі]], стварэнне [[Чэхаславакія|Чэхаславакіі]]. Было прызнана ўзнаўленне [[Польшча|Польшчы]] (яе незалежнасць, па іроніі лёсу, была абвешчана яшчэ ў [[1916]] годзе нямецкімі акупантамі), якой былі перададзены некаторыя ўсходнегерманскія землі і вылучанывыдзелены «калідор» да [[Балтыйскае мора|Балтыйскага мора]]. Былі прызнаныя прыбалтыйскія дзяржавы, якія адасобілісяаддзяліліся ад Расіі., Уале тойпры жа часгэтым [[Віленскі край]], большасць насельніцтва ў якім складалі [[беларусы]] і [[палякі]]<ref>[http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_lan_97.php?reg=32 Вынікі перапісу 1897 года па Віленскай губерні]</ref><ref>{{Cite book|author= Michał Eustachy Brensztejn|year=1919 |title=Spisy ludności m. Wilna za okupacji niemieckiej od. 1 listopada 1915 r. |publisher=Biblioteka Delegacji Rad Polskich Litwy i Białej Rusi, Warszawa |id= }}</ref>, і першапачаткова перададзены [[Літва|Літве]], у выніку апынуўсяаказаўся ў складзе Польшчы, а нямецкі [[Мемельскі край]], наадварот, адышоў да Літвы. [[Румынія]] атрымала [[Трансільванія|Трансільванію]] — рэгіён, населены пераважна [[венгры|венграмі]]. Яшчэ адзін венгерскі рэгіён — [[Ваяводзіна]] — апынуўся ў складзе новаўтворанага [[Каралеўства сербаў, харватаў і славенцаў]] — будучай [[Югаславія|Югаславіі]]. Такім чынам, была створана крыніца пастаяннага напружання для Германіі на ўсходзе і бальшавісцкай Расіі на захадзе. Расія была наогул выключаная з Версальскага працэсу. ЗаходніяБальшавікоў заходнія краіны лічылі бальшавікоў часовым, нелегітымным і да таго ж варожым урадам, і не збіраліся надаваць ім дадатковую легітымнасць, запрашаючы ў Парыж., «Белыябелыя» ж на працягу канферэнцыі цярпелі паражэнні ад «чырвоных», пры гэтым моцна залежалі ад замежнай дапамогі і не ўяўлялі сабой выразнага суб'екта. Акрамя таго, Расія з-за заключэння [[Брэсцкі мір|сепаратнага міру]] лічылася краінай, якая прайграла вайну. [[Турцыя]] была пазбаўлена тэрыторый за межамі [[Малая Азія|Малой Азі]], а ў ходзе канферэнцыі ледзь не згубіла дзяржаўнасць. У выніку атрымалася, што ледзь не ўсе краіны [[Усходняя Еўропа|Усходняй Еўропы]] маюць прэтэнзіі адна да адной. ТаксамаДа таго ж па-за межамі канферэнцыі засталася сітуацыя ў Азіі — японскія захадыдамаганні на кіраванне Кітаем, які ўна той час стаяўпрактычна нараспаўся шляхуі бязладдзяўпаў іу хаосахаос.

Увогуле, пытанне пра прычыны Другой сусветнай вайны з'яўляецца ў гістарычнай навуцы досыць дыскусійным і неадназным. Але большасць даследчыкаў вылучаюцьвыдзяляюць наступныя прычыны:

* падрыхтоўкападгатоўка СССР да [[Сусветная рэвалюцыя|сусветнай рэвалюцыі]];

* абвастрэнне супярэчнасцяўсупярэчнасцей паміж вялікімі дзяржавамі пасля пачатку [[Вялікая дэпрэсія|сусветнага эканамічнага крызісу]];

* «[[палітыка замірэння]]» агрэсараў, якую здзяйсняліправодзілі Вялікабрытанія і Францыя;, спадзяючыся, што сваімі ўчынкамі яны задаволяць іх апетыты.

[[Першая сусветная вайна]], пасля паражэння [[Цэнтральныя дзяржавы|Цэнтральных дзяржаў]] ([[Аўстра-Венгрыя|Аўстра-Венгрыі]], [[Германія|Германіі]] і [[Асманская імперыя|Асманскай імперыі]]) і захопу ўлады ў [[Расія|Расіі]] [[Камуністычная партыя Савецкага Саюза#Бальшавікі ў РСДРП|бальшавікамі]] ў [[1917]] годзе, карэнным чынам змяніла дыпламатычную і палітычную сітуацыю ў [[Еўразія|Еўразіі]] і [[Афрыка|Афрыцы]]. Да таго ж поспехі сіл аб'яднанай [[Антанта|Антанты]] ([[Вялікабрытанія]], [[Францыя]], [[ЗША]], [[Італія]], [[Сербія]] і [[Румынія]]), і стварэнне новых дзяржаў пасля распаду Аўстра-Венгрыі і [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]] прывялі да фундаментальных змен на мапекарце [[Усходняя Еўропа|Усходняй Еўропы]]. У пасляваенны перыяд распачаўсяпачаўся значны рост хваляванняўбуйных беспарадкаў у Еўропе, асабліва на глебе [[Ірэдэнтызм|ірэдэнтысцкага]] і [[Рэваншызм|рэваншысцкага]] нацыяналізму і класавай барацьбы. Асаблівую моцсілу ірэдэнтызм і рэваншызм набылі ў Германіі як галоўнай прайграўшай краіне. Згодна з умовамі [[Версальскі дагавор|ВерсальскайВерсальскага дамовыдагавора]] Германія згубіла 13 % еўрапейскай тэрыторыі, і [[Германская каланіяльная імперыя|усеўсе калоніі]] і, усе анексіі, зробленыя Германіяй падчас вайны., Дабылі адменены, да таго ж на яе былі накладзены значныя рэпарацыі і абмежаванні на памер і баяздольнасць узброеных сіл<ref>Kantowicz, Edward R (1999). The rage of nations. Wm. B. Eerdmans Publishing. ISBN 0802844553.</ref>. [[Грамадзянская вайна ў Расіі]] апынуласяпрывяла стварэннемда стварэння першай камуністычнай дзяржавы — [[СССР]]., Пасляякі пасля смерці [[Ленін]]а ў 1924 годзе і прыходу да ўлады [[Сталін]]а дзяржава бярэўзяў курс на паскораныя індустрыялізацыю і мілітарызацыю<ref>Davies, Norman (2008). No Simple Victory: World War II in Europe, 1939—1945. Penguin Group. ISBN 0143114093</ref>.

Германская імперыя падчасў ходзе [[Лістападаўская рэвалюцыя|Лістападаўскай рэвалюцыі]] была ліквідавана, краіна перайшла да рэжыму парламенцкай дэмакратыі, вядомага як [[Веймарская рэспубліка]]. У міжваенны час асноўныя ўнутраныя грамадзянскія канфлікты адбываліся ў Германіі з удзелам нацыяналістаў і рэакцыянераў з аднаго боку, і камуністаў і ўмераных дэмакратаў — з іншагадругога. Па гэтымтаму жаж сцэнарысцэнарыю адбываліся падзеі і ў Італіі. ХоцьХаця Італія як удзельнік Антанты і зрабіла некаторыя тэрытарыяльныя набыткі, італьянскія нацыяналісты былі абураны тым, што ўмовы [[Лонданскі дагавор, 1915|Лонданскага дагавора]], па якому краіна згадзілася ўступіць і Першую сусветную вайну, не былі выкананы пасля яе заканчэння. З 1922 па 1925 год італьянскія фашысты падна кіраўніцтвамчале з [[Беніта Мусаліні]] захапілі ўладу ў Італіі і стварылі нацыяналістычны, таталітарны і [[Карпаратывізм|карпаратывісцкі]] рэжым. Ён скасаваў прадстаўнічую дэмакратыю, пачаў рэпрэсіі супраць палітычных сіл, якія падтрымлівалі класавую барацьбу і лібералізм, і звярнуўся да агрэсіўнай знешняй палітыкі, накіраванай на пераўтварэнне Італіі ў сусветную сілу і стварэнне «[[Італьянская каланіяльная імперыя|Новай Рымскай імперыі]]»<ref>Shaw, Anthony (2000). World War II Day by Day. MBI Publishing Company. ISBN 0760309396.</ref>. [[НСДАП|Нацысцкая партыя]] на чале з [[Адольф Гітлер|Адольфам Гітлерам]] дамагалася стварэння такога ж фашысцкага ўрада ў Германіі. З пачаткам [[Вялікая дэпрэсія|Вялікай дэпрэсіі]], якая асабліва моцна закранула Германію, падтрымка нацыстаў у грамадстве пачала хутка расці, у выніку чаго ў 1933 годзе Гітлер быў прызначаны кіраўніком урада — канцлерам Германіі. Пасля зладжанайўласнаручна падгатоўленай правакацыі — [[Падпал Рэйхстага|падпалу Рэйхстага]], нацысты здолелізмаглі ліквідаваць усе апазіцыйныя ім сілы і стварыць таталітарную аднапартыйную сістэму<ref>Bullock, A. (1962). Hitler: A Study in Tyranny. Penguin Books. ISBN 0140135642</ref>.

Партыя [[Гаміньдан]] у [[Кітай|Кітаі]] зладзілаарганізавала [[Паўночны паход|аб'яднальную кампанію]] супраць г. зв. [[Бэянскія мілітарысты|Бэянскіх мілітарыстаў]] і фактычна аб'яднала Кітай у сярэдзіне [[1920-я|1920-х]] гадоў, але разрыў саюза з [[Камуністычная партыя Кітая|камуністамі]] выклікаўпрывёў пачатакда пачатку [[Грамадзянская вайна ў Кітаі|грамадзянскай вайны]] ў 1927 годзе<ref>Preston, Peter (1998). 'Pacific Asia in the global system: an introduction, Wiley-Blackwell. Oxford: Blackwell. p. 104. ISBN 0631202382.</ref>. У 1931 годзе [[Японская імперыя|Японія]], якая працягвала хуткуюхутка мілітарызацыюмілітарызоўвацца і сталадаўно шукала падстаў для пашырэння свайго ўплыву ў Кітаі як першага кроку да рэалізацыі свайго [[:en:Hakko ichiu|права на панаванне ў Азіі]], выкарыстала [[Мукдэнскі інцыдэнт]] як апраўданне ўварвання ў [[Маньчжурыя|Маньчжурыю]], дзе стварыла [[Марыянетачная дзяржава|марыянетачную дзяржаву]] [[Маньчжоу-Го]]<ref>Smith, Winston; Steadman, Ralph (2004). All Riot on the Western Front, Volume 3. Last Gasp. ISBN 0867196165.</ref>. Занадта слабы для супрацівусупраціўлення Японіі, Кітай папрасіў дапамогі ў [[Ліга Нацый|Лігі Нацый]]. Японія выйшла з Лігі Нацый пасля яе [[Справаздача Літана|асуджэння]] агрэсіюза ўварванне ў МаньчжурыіМаньчжурыю. [[Перамір'е Тангу|МірнаяМірны дамовадагавор]] паміж дзвюма краінамі былабыў падпісанападпісаны ў 1933 годзе, але і пасля гэтага асобныя антыяпонскія фармаванніфарміраванні працягвалі супраціўсупраціўленне уў Маньчжурыі і [[Унутраная Манголія|Унутранай Манголіі]]<ref>{{Cite journal|title=The Volunteer Armies of Northeast China|url=http://www.questia.com/googleScholar.qst?docId=5000186948 |first=Anthony|last=Coogan|journal=History Today|volume=43|date=July 1993|accessdate=14 November 2009|quote= Although some Chinese troops in the Northeast managed to retreat south, others were trapped by the advancing Japanese Army and were faced with the choice of resistance in defiance of orders, or surrender. A few commanders submitted, receiving high office in the puppet government, but others took up arms against the invader. The forces they commanded were the first of the volunteer armies |ref=harv}}</ref>.

Спадзяючыся стрымаць Германію, Злучанае Каралеўства, Францыя і Італія ствараюць «[[Фронт Стрэзы]]». Савецкі Саюз, занепакоены памкненнямімэтамі Германіі дапа [[Націск на ўсход|захопу вялікіх тэрыторый ва Усходняй Еўропе]], падпісаў [[Франка0савецкі пакт аб узаемадапамозе|дамовудагавор аб узаемадапамозе з Францыяй]], якаяякі, аднак, для пачатку свайго дзеяння павіннапавінен былабыў быць ухваленайухвалены Лігай Нацый і з'яўляласяяўляўся па сутнасці дэкларатыўнайдэкларатыўным<ref>Record, Jeffery (2005) (PDF). [http://www.strategicstudiesinstitute.army.mil/pdffiles/PUB622.pdf Appeasement Reconsidered: Investigating the Mythology of the 1930s]. DIANE Publishing. p. 50. ISBN 1584872160. Retrieved 15 November 2009.</ref><ref>Mandelbaum, Michael (1988). The Fate of Nations: The Search for National Security in the Nineteenth and Twentieth Centuries. Cambridge University Press. p. 96. ISBN 052135790X.</ref>. У той жа час, у чэрвені 1935 года, Злучанае Каралеўства заключыла з Германіяй [[Англа-германскае марское пагадненне 1935 года|незалежнае марское пагадненне]], якое фактычна ліквідавала абмежаванні, накладзеныя на флот Германіі згодна з умовамі Версальскага дагавора. Злучаныя Штаты, устрывожаныя ростам напружанасці ў Еўропе, ратыфікуюць серыю [[Акты аб нейтралітэце, 1930-я|Актаў аб нейтралітэце]], накіраваных на прадухіленне ўцягвання ЗША ў замежныя канфлікты<ref>{{Cite book|last=Schmitz |first=David F |title= The First Wise Man|publisher= Rowman & Littlefield|year= 2001|isbn= 0842026320|page=124}}</ref>. У кастрычніку 1935 года Італія ўварвалася ў Эфіопію; Германія стала адзінай з асноўных еўрапейскіх краін, якая падтрымала ўварванне. Пасля гэтага Італія зняла свае пярэчанні па намерах Гітлера па паглынанню [[Аўстрыя|Аўстрыі]]<ref>Kitson, Alison (2001). Germany 1858—1990: Hope, Terror, and Revival. Oxford: Oxford University Press. ISBN 9780199134175.</ref>.