Сярэдняя Літва: Розніца паміж версіямі
[дагледжаная версія] | [дагледжаная версія] |
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
др →Спасылкі Тэг: рэдактар вікітэксту 2017 |
JerzyKundrat (размовы | уклад) афармленне |
||
Радок 97:
}}
{{Гісторыя Беларусі}}
'''Сярэдняя Літва''' ({{lang-pl|Litwa Środkowa}})
== Гістарычны нарыс ==
Паводле ўмоў падпісанага 7 кастрычніка [[1920]] Сувалкаўскага дагавору паміж [[Польшча]]й і [[Літва|Літвой]] Віленшчына лічылася тэрыторыяй Літвы. Але адначасова аператыўная група
Група, у склад якой уваходзілі 1-я [[Літоўска-беларускія дывізіі|Літоўска-беларуская дывізія]] генерала Р. Радкоўскага і група маёра М. Зындрам-Касцялкоўскага, заняла [[горад Вільня|Вільню]] і пачала рухацца ў напармку [[Коўна]]. У ходзе наступлення войскі Жалігоўскага дасягнулі мястэчка Кейданы ў цэнтры Літвы. У выніку ўмяшання Кантрольнай камісіі [[Ліга Нацый|Лігі Нацый]] 29 лістапада было заключана
Згодна з дэкрэтам галоўнакамандуючага войскамі генерала Жалігоўскага тэрыторыя Сярэдняй Літвы пачаткова ўключала 14 гмін Браслаўскага, па адной гміне Вілейскага і Дзісненскага, 19 гмін Віленскага павета, Трокскі павет, гміны Лідскага павета на правым беразе [[Нёман]]а і 8 гмін Гродзенскага павета. Пазней мяжа Сярэдняй Літвы перанесена крыху на поўнач і прайшла па лініі Алкенікі
Новая краіна складалася з 10 паветаў. Акрамя Вільні, найбольш буйнымі гарадамі былі [[Трокі]], [[Смаргонь]] і [[Ашмяны]].
Вярхоўная ўлада ў Сярэдняй Літве знаходзілася ў руках генерала Жалігоўскага. Функцыю ўрада выконвала Часовая кіруючая камісія пад старшынствам В. Абрамовіча. Апошні быў прадстаўніком
Галоўнымі задачамі Часовай камісіі
Нягледзячы на цяжкасці, на тэрыторыі Сярэдняй Літвы на працягу 1921 пачалі дзейнічаць 432 прамысловых і каля 1370 дробных прадпрыемстваў. Асноўным прадметам экспарту была прамысловая сыравіна (дрэва, лён і інш.). Улады распрацавалі праект электрыфікацыі края з выкарыстанем электрастанцый у Ашмянах, Свянцянах і Лошы, спрабавалі правесці зямельную рэформу, якая мела на мэце аслабленне сацыяльнай напружанасці на вёсцы.
У Сярэдняй Літвы былі свае грошы (польская марка), сімволіка і нават паштовыя маркі. Першыя маркі выйшлі 20 кастрычніка 1920 і мелі выяву двух гербаў,
Пытанне палітычнай прыналежнасці Сярэдняй Літвы канчаткова павінен быў вырашыць сейм і правядзенне плебісцыту. Выбары ў сейм былі прызначаны на 9 студзеня 1921, аднак супраць выбараў выступіла Ліга Нацый, якая прыняла рашэнне аб правядзенні плебісцыту і ўвядзенні на тэрыторыю Сярэдняй Літвы замежных войск. План правядзення выбараў у сейм зноў набыў актуальнасць у лістападзе 1921. 30 лістапада Жалігоўскі пасля дэмабілізацыі войска перадаў уладу старшыні Часовай кіруючай камісіі і выехаў з Вільні.
У выбарах у сейм Сярэдняй Літвы 8 студзеня 1922 прынялі ўдзел 64 % выбаршчыкаў. Большасць беларускага і літоўскага насельніцтва байкатавала выбары, якія ў выніку сталі перамогай прыхільнікаў інкарпарацыі Сярэдняй Літвы ў склад Польшчы. [[20 лютага]] [[1922]] сейм Сярэдняй Літвы прыняў рашэнне пра далучэнне яе да Польшчы.
Са студзеня 1921 антыпольскія сілы вялі падрыхтоўку да ўзброенага паўстання, якое мела на мэце перашкодзіць далучэнню Віленшчыны да Польшчы, аднак польская дэфензіва раскрыла падполле.
Радок 125:
== Беларусы ў Сярэдняй Літве ==
У першы перыяд існавання Сярэдняй Літвы ў сувязі з будучым плебісцытам Часовая кіруючая камісія праводзіла ў адносінах да беларускага насельніцтва ліберальную нацыянальную палітыку. 9 кастрычніка 1920 ў Вільні на нарадзе беларускіх дзеячаў, у якой прынялі ўдзел [[Браніслаў Тарашкевіч]], [[Вацлаў Іваноўскі]], [[Антон Луцкевіч]] і інш., было вырашана выкарыстаць спрыяльныя палітычныя абставіны для развіцця беларускай адукацыі і асветы.
Урад Літвы абяцаў даць Віленшчыне аўтаномію і фінансава падтрымліваў беларускія нацыянальныя арганізацыі. На тэрыторыі Сярэдняй Літвы дзейнічала некалькі беларускіх арганізацый, прадстаўнікі груп рознай палітычнай арыентацыі, якія былі звязаныя з Беларуссю.
== Літаратура ==
* ''Buchowski, K.'' Litwomani i polonizatorzy : mity, wzajemne postrzeganie i stereotypy w stosunkach polsko-litewskich w pierwszej połowie XX wieku / K. Buchowski.
* ''Gierowska-Kałłaur, J.'' Zarząd cywilny Ziem Wschodnich (19 lutego 1919
* ''Kolarz, B.'' Ustrój Litwy Środkowej w latach
* [[Дарыуш Шпопер|''Szpoper, D.'']] Gente Lithuana, Natione Lithuana. Myśl polityczna i działalność Konstancji Skirmuntt (1851—1934) / D. Szpoper.
* [[Дарыуш Шпопер|''Szpoper, D.'']] Sukcesorzy Wielkiego Księstwa. Myśl polityczna i działalność konserwatystów polskich na ziemiach litewsko-białoruskich w latach 1904—1939 / D. Szpoper.
* ''[[Эдвард Адамавіч Вайніловіч|Войнилович, Э.]]'' [http://pawet.net/files/woynillowicz.pdf Воспоминания / Э. Войниллович; пер. с польск., общ. ред. В. Завальнюка.] — Мн.: Издание Минской римо-католической парафии св. Симона и Елены, 2007. — 380 с. — 250 экз. {{ref-ru}}
* ''Трусаў, А.'' [http://pawet.net/book/trusau/dziarzavy.html#3 Сярэдняя Літва //
* ''Шчэрбік, Д. В.'' [http://pdf.kamunikat.org/20071-9.pdf Палітычныя ідэі ў праекце статута Сярэдняй Літвы Станіслава Мацкевіча] / Д. В.
== Спасылкі ==
|