Тапонім «Віцебск» утварыўся ад ракі [[Віцьба]] па самай старажытнай мадэлі — уласная назва [[Рака|ракі]] + -ск<ref name="Прадмова" />. Існуе некалькі версій паходжання гідроніма «Віцьба».
ЛінгвістНайбольш акадэмікаўтарытэтная Ул.версія Тапароўналежыць аспрэчваўлінгвісту славянскуюакадэміку версію паходжання назвы Віцьбы і апеляваў да густога балцкага гідранімічнага фону на ПадзвінніУл. На яго думку,Тапарову: назва Віцьбы (і Віцебска) - балцкая, а найбольш аўтэнтычнымі формамі трэба лічыць найбольш рана засведчаныя «Відба» і «Відбеск». Балцкую першакрыніцу ён рэканструяваў у выглядзе ''Vid-up-'' «Сярэдняя рака» і параўноўваў з балцкімі назвамі тыпу ''Vidupe'' (у Латвіі) і ''Выцебець'' (на Павоччы, каля Выцебеці шмат назваў-«дубляў» тыпу рэчка Сярэдняя)<ref>B. H. Топоров. Балтийский элемент в гидронимии Поочья. II // Балтославянские исследования 1987. - М., 1989. - С. 63-64.</ref>.▼
На думку беларускага географа [[Вадзім Андрэевіч Жучкевіч|Вадзіма Жучкевіча]], у аснове назвы рэчкі паняцце «віць» — вільготнае месца, багна — у спалучэнні з фармантам -ба, што надае прыналежнасць да месца<ref name="KTSB" />. Гісторык [[Аляксей Парфенавіч Сапуноў|Аляксей Сапуноў]] сцвярджаў, што Віцьба атрымала назву ад уласных лукавін, паміж якімі яна мусіла «віцца»<ref name="sapunov" />.▼
▲На думку беларускага географаГеограф [[Вадзім Андрэевіч Жучкевіч|ВадзімаВадзім ЖучкевічаЖучкевіч]] выказаў не падтрыманую нікім з акадэмічных лінгвістаў думку, ушто ў аснове назвы рэчкі паняцце «віць» — вільготнае месца, багна — у спалучэнні з фармантам -ба, што надае прыналежнасць да месца<ref name="KTSB" />. ГісторыкУ часы, калі лінгвістыка яшчэ не звярнула ўвагу на гідронімы, гісторык [[Аляксей Парфенавіч Сапуноў|Аляксей Сапуноў]] сцвярджаўпрапаноўваў "народна-этымалагічную" думку, што рэчка Віцьба атрымала назву ад уласных лукавін, паміж якімі яна мусіла «віцца»<ref name="sapunov" />.
▲Лінгвіст акадэмік Ул. Тапароў аспрэчваў славянскую версію паходжання назвы Віцьбы і апеляваў да густога балцкага гідранімічнага фону на Падзвінні. На яго думку, назва Віцьбы (і Віцебска) - балцкая, а найбольш аўтэнтычнымі формамі трэба лічыць найбольш рана засведчаныя «Відба» і «Відбеск». Балцкую першакрыніцу ён рэканструяваў у выглядзе ''Vid-up-'' «Сярэдняя рака» і параўноўваў з балцкімі назвамі тыпу ''Vidupe'' (у Латвіі) і ''Выцебець'' (на Павоччы, каля Выцебеці шмат назваў-«дубляў» тыпу рэчка Сярэдняя)<ref>B. H. Топоров. Балтийский элемент в гидронимии Поочья. II // Балтославянские исследования 1987. - М., 1989. - С. 63-64.</ref>.
У [[айканімія|айканіміі]] [[Этнічная тэрыторыя беларусаў|беларускіх зямель]] [[суфікс]] -ск (-цк) з’яўляецца глыбока традыцыйнай рэліктавай з’явай, якая падкрэслівае самабытнасць беларускага народа і старажытнасць тэрыторыі яго рассялення. ТакіУ форме -šk- такі суфікс уласцівы таксама балтам, якія ў далетапісныя часы жылі на Падзвінні, а на тэрыторыі сучаснай Беларусі ён адзначаецца з [[IX стагоддзе|IX]]—[[X стагоддзе|X]] стагоддзяў, у тым ліку ў назвах двух старажытнейшыхстаражытных гарадоў [[Полацк]] і [[Смаленск]], засведчаных летапісамі пад [[862]] і [[863]] гадоў Звыш паловы гарадоў з назвамі на -ск, згаданых у летапісах [[XI стагоддзе|XI стагоддзя]], прыпадае менавіта на зону фармавання [[беларусы|беларусаў]], дзе гэты суфікс выяўляе прадуктыўнасць і ў наступныя стагоддзі. Кожны трэці [[Гарады Беларусі|беларускі горад]] з ліку тых, што занесены ў «[[Спіс рускіх гарадоў далёкіх і блізкіх]]» канца [[XIV стагоддзе|XIV стагоддзя]], заканчваецца на -ск (-цк)<ref name="Прадмова"/>.
У гаворках Віцебшчыны мае наступныя варыянты: ''Віцемск'', ''Вітэбск'', ''Вытэбск'', ''Віцімськ''<ref name="VKS"/>.
