Бук лясны: Розніца паміж версіямі

Бук лясны з’яўляецца важнай лесаўтваральнай [[Драўняная парода|пародай]] і характэрным кампанентам [[Шыракалістыя лясы|шыракалістых лясоў]]. Чыстыя букавыя лясы ўтвараюць асобную падзону, якая ў цяперашні час засталася ў асноўным у гарах. У далёкім мінулым букавыя лясы і лясы з перавагай бука займалі значна большую тэрыторыю, яны маюць патрэбу ў ахове, як і звязаныя з імі флора і фаўна. Бук еўрапейскі мае каштоўную [[драўніна|драўніну]], яго [[арэх|арэшкі]] выкарыстоўваюцца ў ежу і на корм свойскім жывёлам. Букавыя дрэвы дажываюць да 500 гадоў, і шматвекавыя дрэвы з’яўляюцца помнікамі прыроды, з імі звязана мноства легенд. Бук еўрапейскі выкарыстоўваецца ў {{нп4нп5|Ландшафтны дызайн|ландшафтным дызайне|ru|Ландшафтный дизайн}}, многія культурныя формы бука еўрапейскага вырошчваюць у [[батанічны сад|батанічных садах]], [[парк]]ах і [[дэндрарый|дэндрарыях]] многіх краін свету.

|выдавецтва=|год=2004}}</ref>{{Стар.|180}}; шматвекавыя дрэвы да 3 м<ref>{{кніга|аўтар=Ullrich Bernd, Kühn Stefan, Kühn Uwe.|загаловак=Unsere 500 ältesten Bäume: Exklusiv aus dem Deutschen Baumarchiv|месца=München|выдавецтва=BLV Buchverlag GmbH & Co. KG|год=2009|isbn=978-3-8354-0376-5}}</ref>), яйкападобнай ці шырокацыліндрычнай, на вяршыне закругленай магутнай [[крона дрэва|кронай]] і больш-менш распасцёртымі, адносна тонкімі [[Галіна, батаніка|галінамі]]. Агульная архітэктура букавага дрэва, якое імкнецца выцягнуць сваю крону ў шырыню, вызначаецца шырокай формай яго ліставых пласцін<ref name="Кернер1">{{кніга|аўтар=Проф. А. Кернер фон-Марилаун.|загаловак=Жизнь растений|спасылка=http://herba.msu.ru/shipunov/school/books/kerner1901_zhizn_rastenij_1.djvu|адказны=Пер. с 2-го, вновь перераб. и доп. нем. изд., с библиогр. указ. и ориг. дополнениями А. Генкеля и В. Траншеля, под. ред. засл. проф. {{нп4нп5|Іван Парфенавіч Барадзін|И. П. Бородина|ru|Бородин, Иван Парфеньевич}}|месца=СПб.|выдавецтва=Типо-литография Издательского Т-ва «Просвещение»|год=[1899—1903]|том=I. — Форма и жизнь растений|старонак=776}}</ref>{{Стар.|718}}. Максімальная плошча кроны — 315 м²<ref name="УАА" />{{Стар.|180}}. У лесе ствол прамы і цыліндрычны, крона высока паднятая над зямлёй. Дрэва пачынае пладаносіць у 20—40 (30—50<ref name="ЖР" />) гадоў пры адзіночным стаянні і ў 60-80 гадоў у лесе, дае прырост да 350 гадоў<ref name="ЖР" />. Дажывае да 500<ref name="ЖР" /><ref name="КАИ2">{{кніга|аўтар=Колесников А. И.|загаловак=Декоративная дендрология|спасылка=http://herba.msu.ru/shipunov/school/books/kolesnikov1974_dekor_dendrol.djvu|выданне=2-е изд|месца=М.|выдавецтва=Лесная промышленность|год=1974|старонкі=492—495|старонак=704}}</ref> і нават да 930<ref name="УАА" />{{Стар.|180}} гадоў, але старыя дрэвы хварэюць {{нп4нп5|грыбныя паразы драўніны|асяродкавай гнілатой|ru|Грибные поражения древесины}}. Па іншых дадзеных, лімітавы ўзрост бука ацэньваецца ў 300 гадоў<ref name="Кернер1" />{{Стар.|723}}.

Маладыя парасткі светла-карычневыя, з белаватымі {{нп4нп5|Чачавічкі|чачавічкамі|ru|Чечевички}}, спачатку {{нп4нп5|Трыхомы|апушаныя|ru|Трихомы}}, пазней голыя, характэрна каленчатыя. Галіны круглыя голыя, чырванавата-шэрыя, з ясна прыкметнымі чачавічкамі, асабліва на больш старых галінах. [[Кара, біялогія|Кара]] на маладых ствалах шаравата-бурая, на старых шэрая, часта з лускавінкамі, гладкая і тонкая, захоўваецца такой на працягу ўсяго жыцця, што з’яўляецца характэрнай прыкметай гэтага дрэва.

[[Жыццёвая форма раслін|Жыццёвая форма]] па {{нп4нп5|Сістэма жыццёвых формаў Раўнкіера|сістэме Раўнкіера|ru|Система жизненных форм Раункиера}} — фанерафіт, падформа — аднастволавае дрэва. На паўночнай і высотнай мяжы арэала бук можа мець падформу [[куст]]а, што з’яўляецца яго прыстасоўвальнай рэакцыяй на экстрэмальныя ўмовы<ref>{{кніга|загаловак=Лесная энциклопедия в двух томах|частка=Жизненная форма|спасылка=http://forest.geoman.ru/forest/item/f00/s00/e0000314/index.shtml|месца=М.|адказны=Под ред. Воробьёва Г.&nbsp;И|выдавецтва=Сов. энциклопедия|год=1985}}</ref>.

[[Пупышка|Пупышкі]] да 1,5—2<ref name="НАЛ">{{кніга|аўтар=Новиков А. Л.|загаловак=Определитель деревьев и кустарников в безлистном состоянии|спасылка=http://herba.msu.ru/shipunov/school/books/novikov1965_opred_der_kust_v_bezlist_sost.djvu|месца=Минск|выдавецтва=Высшая школа|год=1965|старонкі=140─141}}</ref> (3<ref name="ФлораУк"/>) см даўжынёй і 2,5—4 мм таўшчынёй, кветкавыя — значна таўсцей<ref name="НАЛ" />, характэрна верацёнападобныя, доўгазавостраныя; лускі чырвона-бурыя або светла-карычневыя, вострыя, шматлікія, чарапіцава налягаюць, ля верхавіны некалькі {{нп4нп5|трыхомы|апушаныя|ru|Трихомы}}. Бакавыя пупышкі моцна адлеглыя. Лісцю, якое знаходзяцца яшчэ ў пупышцы і распускаецца, характэрная складкавасць. Ад сярэдняй [[Ліст|жылкі]] кожнага ліста адыходзяць вельмі моцныя бакавыя жылкі. Зялёная частка ліста ўтварае паміж збліжанымі бакавымі жылкамі глыбокія зморшчыны, якія ляжаць адна каля адной, накшталт веера. У пачатковай стадыі раскрыцця пупышак бачныя скурыстыя [[прылісткі]], якія пры поўным разгортванні ліста засыхаюць і ападаюць. Гэтыя прылісткі абараняюць далікатную тканку маладых лісточкаў бука ад уздзеяння сонечных прамянёў днём і нізкіх тэмператур у начныя гадзіны<ref name="Кернер1" />{{Стар.|342—344}}. Прылісткі даўгія, вузкія, бурыя<ref name="КАИ2" />. Пупышкі раскрываюцца ва [[Украіна|Украіне]] ва Угольскім масіве Карпат прыкладна 10 красавіка на вышыні 650 метраў над узроўнем мора і 25 красавіка на вышыні 1120 метраў над узроўнем мора<ref name="HFD">{{кніга|аўтар=Hamor F. D., Commarmot B.|загаловак=Natural Forests in the Temperate Zone of Europe — Values and Utilisation. International Conference in Mukachevo, Transcarpathia, Ukraine. October 13—17, 2003|спасылка=|месца=Rakhiv, Carpathian Biosphere Reserve; Birmensdorf, Swiss Federal Research Institute WSL|год=2003}}</ref>{{Стар.|212}}, у раёне [[Горад Бабруйск|Бабруйска]] — у канцы красавіка, у [[Горад Санкт-Пецярбург|Санкт-Пецярбургу]] — у пачатку мая.

[[Ліст]]аразмяшчэнне чарговае, двухраднае, вугал паміж {{нп4нп5|Артастыха|артастыхамі|ru|Ортостиха}} складае 180° ці 120°<ref name="Кернер1" />{{Стар.|406}}. [[Чарашок|Чарашкі]] {{нп4нп5|Трыхомы|апушаныя|ru|Трихомы}}, (0,5) 0,8<ref name="ФСССР" />—1,0 (1,8) см даўжынёй. [[Лісце]] эліптычнае, шыроказавостранае да аснавання і да вяршыні, 4—10<ref name="ФлораУк"/> (15<ref name="ФСССР">{{ФлораСССР|аўтар=Вульф Е. В.|частка=Род 368. Fagus — Бук|том=5|стар=356—359}}</ref>) см даўжынёй, 2,5—7<ref name="ФлораУк"/> (10<ref name="ФСССР" />) см шырынёй, з перыстым жылкаваннем, з пяццю — васьмю<ref name="ЖР" /> парамі бакавых [[жылка|жылак]], па краі слабахвалістае і часам з рэдкімі невялікімі зубцамі, зверху цёмна-зялёнае і бліскучае, знізу святлей і са злёгку прыпаднятымі жылкамі, у маладосці шаўкавіста-апушанае, пазней голае і толькі па краі і жылках знізу прыціснута-апушанае.

{{нп4нп5|Вусцеек|Вусцейкі|ru|Устьице}} размяшчаюцца толькі на ніжняй паверхні лісця са шчыльнасцю 340 пар/мм²<ref>{{кніга|аўтар=Lüttge Ulrich, Kluge Manfred, Bauer Gabriela.|назва=Botanique|pages=416}}</ref>. Максімальная удзельная шчыльнасць лісця ў дрэў сярэдняга ўзросту — {{s|875 мг/дм²}}. Гэты паказчык характарызуе інтэнсіўнасць [[фотасінтэз]]у расліны. У бука еўрапейскага ён не вельмі высокі, максімальны з драўняных раслін у [[Елка еўрапейская|елкі еўрапейскай]] — {{s|1201 мг/дм²}}<ref name="УАА" />{{Стар.|180}}.

Увосень лісце спачатку жоўтае, затым бурае, ападае ў канцы кастрычніка. Час {{нп4нп5|Лістапад, з'ява|лістападу|ru|Листопад}} залежыць ад мясцовых умоў, перш за ўсё ад тэмпературы і вільготнасці паветра. Так, у цяністых сырых лясных цяснінах лісце бука можа заставацца зялёным, у той час як побач, на сухіх пагорках пабурэлая лістота зусім апала<ref name="Кернер1" />{{Стар.|350}}. Лістапад у бука пачынаецца з канцоў галінак і даходзіць да аснавання<ref name="Кернер1" />{{Стар.|354}}. Лісце можа і не апасць, высахшы, яно захоўваецца на працягу зімы, што часцей назіраецца ў маладых дрэў<ref>{{артыкул|мова=fr|аўтар=Nicolini Eric.|загаловак=Approche morfphologique du developpement du hetre (Fagus sylvatica L.)|спасылка=http://tel.archives-ouvertes.fr/docs/00/10/67/51/PDF/Nicolini_1997_These_texte.pdf|место=Montpellier|выдавецтва=L’université de Montpellier II|год=1997}}</ref>{{Стар.|30}}

Бук еўрапейскі — {{нп4нп5|Раздзел палоў у кветкавых раслін|аднадомная|ru|Разделение полов у цветковых растений}} расліна з раздзельнаполымі [[кветка]]мі<ref name="ДПЯ"/>. [[Суквецце|Суквецці]] з’яўляюцца ў [[ліст|пазухах]] ніжніх лістоў. [[Тычынка]]выя кветкі ў [[суквецце|дыхазіяльных]] [[суквецце|галоўчатых]] суквеццях, якія звісаюць на доўгіх ножках; [[Кветка|калякветнік]] дробны, несамастойны, 2,5—5 мм даўжынёй, варонкападобна-званочкавы, з чатырох — пяці (сямі) лінейных ці лінейна-ланцэтных лісточкаў, зрослых унізе 1,5—2,5 мм даўжынёй<ref name="ФСССР" />, яны звычайна перавышаюць 1—2,25 мм даўжынёй<ref name="ФСССР" />, па краі звычайна з белымі валасінкамі; тычынкі ў ліку чатырох (дзесяці<ref name="ЖР" />) — пятнаццаці<ref name="ФлораУк" /> (дваццаці<ref name="ЖР" />), 3—8 (10) мм даўжынёй, 0,25—0,5 мм шырынёй<ref name="ФСССР" />, заканчваюцца на рознай вышыні, перавышаючы даўжыню калякветніка; маецца {{нп4нп5|Рудыментарныя органы|рудыментарны|ru|Рудиментарные органы}} [[песцік]]<ref name="ФлораУк"/>; [[пылок|пылковыя зёрны]] вельмі буйныя, эліптычныя<ref name="Кернер2">{{кніга|аўтар=[[Антон Кернер|Проф. А. Кернер фон-Марилаун]].|загаловак=Жизнь растений|спасылка=http://herba.msu.ru/shipunov/school/books/kerner1901_zhizn_rastenij_2.djvu|адказны=Пер. (с разрешения издателей оригинала) со 2-го вновь перераб. и доп. нем. изд., с библиогр. указ. и ориг. дополнениями А.&nbsp;Генкеля и В.&nbsp;Траншеля, под ред. засл. проф. И.&nbsp;П. Бородина|месца=СПб.|выдавецтва=Типо-литография Издательского Т-ва «Просвещение»|год=[1899—1903]|том=II. — История растений}}</ref>{{Стар.|92}}, з камернымі по́рамі і трыма вельмі вузкімі падоўжнымі<ref name="Кернер2" />{{Стар.|93}} бароздкамі. {{нп4нп5|Ветраапыляльныя кветкі|Ветраапыляльная расліна|ru|Ветроопыляемые цветки}}. [[Пылок]] цяжкі і распаўсюджваецца на невялікую ў гарызантальным кірунку адлегласць. Бук ставіцца да квазірэгіянальных драўняных раслін, пылок якіх пераносіцца на адлегласць, якая вымяраецца кіламетрамі і дзясяткамі кіламетраў, у адрозненне ад рэгіянальных, пылок якіх пераносіцца на адлегласць, якая вымяраецца дзясяткамі і сотнямі кіламетраў<ref name="УАА" /><ref>{{кніга|аўтар=Гричук В. П.|загаловак=История флоры и растительности Русской равнины в плейстоцене|месца=М.|выдавецтва=Наука|год=1989}}</ref>{{Стар.|91}}.

Песцікавыя кветкі ў дзвюхкветкавым (у выніку [[Рэдукцыя, біялогія|рэдукцыі]] сярэдняй кветкі) дыхазіяльным суквецці, з 3-5-лопасцевым (6-лопасцевым<ref name="ЖР" />) калякветнікам, які зрастаецца з ніжняй трохгнёздавай [[завязь|завяззю]], якая мае па дзве {{нп4нп5|семязародак|семяпупышкі|ru|Семязачаток}} ў кожным гняздзе, з трыма падоўжанымі валасістымі [[слупок|слупкамі]] і трохлопасцевымі [[лычык]]амі, сабраны па 2—3 (4) і акружаны чатырохлопасцевай абгорткай ([[плюска]]й), якая сядзіць на ножцы. Плюска мае форму скрыні<ref name="Кернер2" />{{Стар.|405}}, з чатырма ці трыма (у выпадку рэдукцыі двух кветак) створкамі, пакрыта звонку мяккімі шыпамі<ref name="Кернер2" />{{Стар.|405}} і пакрыта шылападобнымі лісточкамі 3—10 мм даўжынёй, да моманту паспявання пладоў разрастаецца і становіцца драўнянай. Ножка плюскі прыціснута-апушаная, 0,8-1,8 см даўжынёй. Квітнее ў красавіку — маі<ref name="ДПЯ"/>, адначасова з распусканнем лісця.

[[Плод|Плады]] — трохграневыя [[Букавыя арэшкі|арэхі]] з вострымі (амаль да кораткакрылатых) рэбрамі, 1—1,6<ref name="ФлораУк"/> (2) см даўжынёй, роўныя па даўжыні лопасцям плюскі або карацей яе, з тонкай, дравяністай, карычневай, бліскучай абалонкай, з матавай трохкутнай пляцоўкай, большай часткай па два, радзей па чатыры ў плюсцы, якая восенню падчас лістападу рэпаецца на чатыры (ці тры) долi не зусім данізу. У кожным арэху па 1-2 [[насенне|семені]]. {{нп4нп5|Зародак, батаніка|Зародак|ru|Зародыш (ботаника)}} са складкавымі тлустымі [[семядоля]]мі, якія змяшчаюць да 50 % алею. Спеюць у канцы верасня<ref name="ДПЯ"/> (кастрычніку<ref name="ЖР" />) і абсыпаюцца з кастрычніка па лістапад, усходжасць 70 (60-95)% захоўваецца да вясны наступнага года<ref name="ДиК" />. Багатыя ўраджаі арэшкаў паўтараюцца праз 3—5<ref name="ДревСССР">{{кніга|загаловак=Древесные породы мира|частка=Древесные породы СССР|спасылка=http://herba.msu.ru/shipunov/school/books/drev_porody_mira_1982_3.djvu|месца=М.|адказны=Под ред. Калуцкого К.&nbsp;К.|выдавецтва=Лес. пром-сть|год=1982|том=3|старонкі=99—100}}</ref> гадоў, па іншых дадзеных — праз 10-12 гадоў<ref>{{кніга|аўтар=Заборовский Е. П.|загаловак=Лесные культуры|спасылка=|месца=М.|издательство=Гослестехиздат|год=1938}}</ref>. Маса 1000 арэшкаў, у сярэднім, па адных дадзеных 180<ref name="ДревСССР" /> па іншых — 275 г<ref name="УАА" />{{Стар.|194}}, па трэціх — 200<ref name="Дендр">{{кніга|аўтар=Абаимов В. Ф.|загаловак=Дендрология|спасылка=http://www.academia-moscow.ru/off-line/_books/fragment_18581.pdf|месца=М.|выдавецтва=Издат. центр «Академия»|год=2009|старонкі=22|старонак=368|isbn=978-5-7695-4967-0}}</ref>, максімальная — па адных дадзеных 300<ref name="УАА" />{{Стар.|180}}, па іншых — 350 г<ref name="Дендр" />. Максімальная прадуктыўнасць дрэва — {{s|80 000}} штук насення<ref name="УАА" />{{Стар.|195}}. Букавыя дрэвы ў Вінніцкай вобласці даюць да {{s|25 000 кг}} арэшкаў на адзін гектар (дадзеныя на 1953 год)<ref name="ЖивотСССР4">{{кніга|загаловак=Животный мир СССР|частка=Лесная зона|спасылка=http://herba.msu.ru/shipunov/school/books/zhiv_mir_sssr1953_4.djvu|месца=М.—Л.|выдавецтва=Изд-во [[Акадэмія навук СССР|АН СССР]]|адказны=Сост. Арнольди Л. В. и др.; гл. ред. Павловский Е. Н.|год=1953|том=4}}</ref>.

Размнажэнне насеннае, вельмі рэдка бывае [[Вегетатыўнае размнажэнне|вегетатыўным]]. {{нп4нп5|Дыяспаралогія|Заахор|ru|Диаспорология}}.

У натуральных умовах насенне прарастае ў сакавіку — красавіку, калі сярэднесутачная тэмпература стане 8—10&nbsp;°C<ref name="ЖР" />. Пры восеньскім пасеве ўсходы з’яўляюцца на наступны год рана вясной; пры вясновым — праз 3—6 тыдняў. У неспрыяльных для прарастання умовах насенне здольнае да змушанага спакою да другой вясны<ref name="УАА" />{{Стар.|197}}. {{нп4нп5|Праростак|Сеянцы|ru|Проросток}} бука могуць прыжывацца ў лесе сярод суцэльнага травянога покрыва<ref name="УАА" />{{Стар.|197}}. Больш за тое, у першы год яны маюць патрэбу ў зацяненні, якое ёсць у натуральных умовах. Усходы маюць надземныя семядолі: супратыўныя, з месцамі, пупышкападобна-круглявыя, буйныя, 15—25 мм даўжынёй і 30—40 мм шырынёй, па краі хвалістыя, складкавыя, тоўстыя, з верхняга боку зялёныя, з ніжняга — белыя. Першаснае лісце авальна-яйкападобнае, на кароткіх хвосціках, па краі хваліста-выемкава-зубчастае, расніцавае<ref>{{кніга|аўтар=Чепик Ф. А.|загаловак=Определитель деревьев и кустарников: Учебное пособие для техникумов|спасылка=http://herba.msu.ru/shipunov/school/books/chepik1985_opred_der_kust.djvu|месца=М.|выдавецтва=Агропромиздат|год=1985}}</ref>{{Стар.|159}}. Хутка развіваюць стрыжневы корань даўжынёй {{s|20—30 см}}<ref name="ЖР" />. У першы год сеянцы дасягаюць вышыні 10—20 см, выходзяць з травянога покрыва на пяты — шосты год<ref name="УАА" />{{Стар.|197}}. Спачатку растуць павольна, найбольш хутка ва ўзросце сарака-шасцідзесяці (васьмідзесяці<ref name="ЖР" />) гадоў, затым прырост адбываецца за кошт патаўшчэння ствала і развіцця кроны.

Насенне характарызуецца моцным экзагенным і глыбокім фізіялагічным {{нп4нп5|эмбрыянальная дыяпаўза|спакоем|ru|Эмбриональная диапауза}}. Прарастанню насення бука перашкаджае фізіялагічны механізм тармажэння, нават пасля вызвалення ад абалонкі яны набываюць здольнасць прарастаць толькі пасля досыць працяглай {{нп4нп5|Стратыфікацыя, батаніка|стратыфікаціі|ru|Стратификация (ботаника)}} пры тэмпературы 1-5&nbsp;°C (оптымум 3&nbsp;°C) на працягу 3-5 месяцаў. Аднак і пры стратыфікацыі прарастанне насення вельмі расцягнута. Прарастанню пазбаўленага каляплодніка насення і ізаляваных зародкаў спрыяе апрацоўка растворам {{нп4нп5|гіберэліны|гіберолавай кіслаты|ru|Гиббереллины}} {{s|(100 мг/л)}}; слабей дзейнічае апрацоўка растворам {{нп4нп5|Цытакініны|кінетына|ru|Цитокинины}} {{s|(100 мг/л)}} ці {{нп4нп5|Тыямачавіна|тыямачавіны|ru|Тиомочевина}} {{s|(7,5 г/л)}}<ref>{{кніга|аўтар=Николаева М. Г., Разумова М. В, Гладкова В. Н.|загаловак=Справочник по проращиванию покоящихся семян|спасылка=http://flower.onego.ru/agro/seeds31.html|месца=Л.|выдавецтва=Наука, Лен. отд.|адказны=Отв. ред. Данилова М. Ф.|год=1985}}</ref>. Б. Сушка і А. Клучынска<ref>{{кніга|аўтар=Suszka В., Kluczynska A.|загаловак=Seedling emergence of stored beech (Fagus silvatica L.) seed chilled without medium at a controlled hydration level and pregerminated in cold-moist condition|месца=|выдавецтва=Arbor, kor.|год=1980|volume=25|pages=231—255}}</ref> рэкамендуюць пасля збору насення высушваць іх пры тэмпературы не вышэй 15—20&nbsp;°C, захоўваць на холадзе; стратыфікацыю праводзіць так: намочваць да вільготнасці 31 % на працягу 1,5—2,5 месяцаў да з’яўлення 10 % праросткаў, затым высейваць і вытрымліваць пры тэмпературы 3&nbsp;°C на працягу 0,5—1 месяца ва ўмовах высокай вільготнасці [[Субстрат, біялогія|субстрата]], пасля чаго прарошчваць пры тэмпературы 20&nbsp;°C.

{{Біяфота|Bøkeskogen i Levanger.jpg|ш=250|right|Самы паўночны букавы лес у свеце знаходіцца ў [[Нарвегія|Нарвегіі]] ў {{нп4нп5|Левангер|Левангеры|ru|Левангер}}, правінцыя [[Нур-Трондэлаг]]|color=lightgreen}}

|спасылка=http://archive.nbuv.gov.ua/portal/natural/lglpdp/2003_28/6_Bilous_LG_28.pdf|выданне=Лісове господарство, лісова, паперова і деревообробна промисловість|тып=журнал|год=2003|месца=Львів: УкрДЛТУ|нумар=28|старонкі=6—11}}</ref>, [[Малдова]] (паўночна-заходнія [[Кодры]])<ref>{{кніга|аўтар=Гейдеман Т. С.|загаловак=Определитель высших растений Молдавской ССР|спасылка=http://herba.msu.ru/shipunov/school/books/geideman1975_opred_rast_moldav.djvu|выдавецтва=Штиинца|месца=Кишинёв|год=1975|старонкі=127}}</ref>, [[Калінінградская вобласць]], [[Ленінградская вобласць]] (наваколлі [[Санкт-Пецярбург]]а, станцыя {{нп4нп5|Мажайская||ru|Можайская}})<ref>{{кніга|аўтар=Миняев Н. А., Орлова Н. И., Шмидт В. М.|загаловак=Определитель высших растений северо-запада европейской части РСФСР (Ленинградская, Псковская и Новгородская области)|спасылка=http://herba.msu.ru/shipunov/school/books/minjaev1981_opr_rast_sz.djvu|выданне=Изд-во ЛГУ|месца=Л.|год=1981|старонкі=142}}</ref>.

{{Біяфота|Bluebells Micheldever Woods.jpg|ш=250|left|{{нп4нп5|Гіяцынтавы лес|Гіяцынтавы букавы лес|en|Bluebell wood}} у [[Графства Хэмпшыр|Хэмпшыры]]|color=lightgreen}}

{{кніга|аўтар=Вальтер Г.|загаловак=Растительность земного шара. Эколого-физиологическая характеристика|частка=Леса умеренной зоны|спасылка=http://herba.msu.ru/shipunov/school/books/walter1974_rastit_zemn_shara_2.djvu|месца=М.|том=II|выдавецтва=Прогресс|год=1974}}</ref>{{Стар.|235—236}}. У Румыніі бук еўрапейскі расце ў Карпатах, [[Заходнія Румынскія горы|Заходне-Румынскіх гарах]], перадгор’ях Карпат і на [[Трансільванскае плато|Трансільванскім плато]]. Ён сустракаецца асобнымі дрэвамі і невялікімі групамі на [[Трансільванская раўніна|Трансільванскай раўніне]] і ў [[Мунтэнія|Мунтэніі]]. За межамі суцэльнага арэалу сустракаецца ў выглядзе астравоў, у [[Алтэнія|Алтэніі]]: лес Быковец (каля [[Краёва|Краёвы]]), лес Старміна ({{нп4нп5|Хінова||ro|Hinova, Mehedinți}}, [[Драбета-Турну-Северын]]), лес у раёне горада Брабова; у [[Дабруджа|Дабруджы]]: лес Валя Фагілор у Лункавіцы ({{нп4нп5|Мэчын||ro|Măcin}}), лес у [[Тулча|Тулчы]]<ref>

У Вялікабрытаніі заходняя мяжа натуральнага арэала праходзіць па тэрыторыі рэзервата прыроды «{{нп4нп5|Кум-Клідах||en|Cwm Clydach National Nature Reserve}}», які знаходзіцца на паўднёвым беразе цясніны, утворанай аднайменнай ракой<ref>{{cite web|url=http://www.ccw.gov.uk/landscape--wildlife/protecting-our-landscape/special-landscapes--sites/protected-landscapes/national-nature-reserves/cwm-clydach.aspx|title=Cwm Clydach|work=Countryside Council for Wales|publisher=Countryside Council for Wales Landscape & wildlife|accessdate=2011-04-07|lang=en|archiveurl=http://www.webcitation.org/65rBpMIYs|archivedate=2012-03-02|deadlink=x}}</ref>.

{{cite web|url=http://hbc.bas-net.by/plantae/rus/|title=Растения Белоруссии|date=2007-08-23|publisher=Гербарий ЦБС НАН Беларуси MSKH|accessdate=2011-02-21|archiveurl=http://www.webcitation.org/65rBrA6sR|archivedate=2012-03-02}}</ref>. Паўночна-ўсходняя мяжа арэала праходзіць па тэрыторыі Польшчы: ад Калінінграда на поўдзень да {{нп4нп5|Лідзбарк-Варміньскі|Лідзбарка-Варміньскага|ru|Лидзбарк-Варминьский}}, праз [[Ольштын]], {{нп4нп5|Брадніца (Куяўска-Паморскае ваяводства)|Брадніцу|ru|Бродница (Куявско-Поморское воеводство)}} на захад да [[Хелмна]], [[Быдгашч]]а, вакол {{нп4нп5|Вангровец|Вангроўца|ru|Вонгровец}}, робіць круг на захадзе праз [[Познань]], {{нп4нп5|Гродзіск-Мазавецкі||ru|Гродзиск-Мазовецкий}}, [[Лешна]], затым ідзе на ўсход да [[Каліш]]а, [[Лодзь|Лодзі]], [[Скернявіцы|Скернявіцаў]], паварочвае да {{нп4нп5|Рава-Мазавецкая|Равы-Мазавецкай|ru|Рава-Мазовецкая}}, {{нп4нп5|Апочна|Апочна|ru|Опочно}}, [[Радам]]а, праходзіць затым праз Казімеж, [[Люблін]], [[Хелм]], крута паварочвае на поўдзень да [[Замасць|Замасці]], {{нп4нп5|Тамашаў-Любэльскі|Тамашава-Любэльскага|ru|Томашув-Любельский}} і мяжы Польшчы<ref>{{cite web|url=http://www.encyklopedia.lasypolskie.pl/doku.php?id=b:buk-pospolity|title=Buk pospolity|work=Lasypolskie.pl|publisher=Otwarta Encyklopedia Leśna|accessdate=2011-03-16|lang=pl|archiveurl=http://www.webcitation.org/65rBsOjvj|archivedate=2012-03-02}}</ref>. Зона распаўсюджвання даходзіць на ўсход да [[Паўднёвы бераг Крыму|паўднёвага берага Крыму]]<ref name="ДиК">{{ДзікСССР|аўтар=Соколов С. Я., Стратонович А. И.|частка=Род 2. Fagus — Бук|том=2|стар=397—400}}</ref>. У [[Крым]]е, акрамя бука еўрапейскага, расце {{bt-bellat|бук усходні|Fagus orientalis}}, па [[Марфалогія раслін|марфалагічных]] прыкметах і экалогіі вельмі блізкі буку еўрапейскаму, а таксама гібрыд, які ўтварыўся паміж імі, — бук крымскі<ref>{{кніга|загаловак=Лесная энциклопедия в двух томах|частка=Буковые леса|спасылка=http://forest.geoman.ru/forest/item/f00/s00/e0000314/index.shtml|месца=М.|адказны=Под ред. Воробьёва Г.&nbsp;И|выдавецтва=Сов. энциклопедия|год=1985}}</ref>. Гэты ж гібрыд расце і на Балканскім паўвостраве, у месцах сутыкнення двух відаў бука, як гэта мае месца ў Балгарыі<ref>{{cite web|url=http://www.naturalist.if.ua/?p=3730|title=Буковые леса Крыма|author=Заморока А. М.|date=2010-10-03|work=Станіславівський Натураліст|publisher=Андрій М. Заморока|accessdate=2011-02-21|lang=uk|archiveurl=http://www.webcitation.org/65rBu33LC|archivedate=2012-03-02}}</ref>. У Турцыі бук еўрапейскі расце ў памежных з Балгарыяй абласцях і ўздоўж Чарнаморскага ўзбярэжжа, перамяжоўваючыся з букам усходнім і выцясняючыся ім на ўсход<ref>{{артыкул|мова=tr|аўтар=Duran Aydınözu|загаловак=Avrupa Kayını (Fagus sylvatica)’nın yıldız (Istranca) Dağlarındaki Yeni Yayılış Alanları|спасылка=http://www.kefdergi.com/pdf/18_2/18_2_21.pdf|выданне=Kastamonu Eğitim Dergisi|тып=Журнал|месца=Kastamonu|выдавецтва=Kastamonu Üniversitesi|год=2010|выпуск=18|нумар=2}}</ref>.

Ва Украіне бук еўрапейскі расце пераважна ў Карпатах. Ніжняя мяжа яго распаўсюджвання ва ўкраінскіх Карпатах праходзіць ў кірунку: [[Ужгарад]], [[Мукачава]], [[Вынаградзіў]], [[Цячыў]], {{нп4нп5|Вялікі Бычкоў||ru|Великий Бычков}} і на [[Рахаў]]. А верхняя мяжа суцэльных букавых лясоў у Карпатах праходзіць амаль па вяршынях гор ад польска-славацкай мяжы праз {{нп4нп5|Вужок||ru|Ужок}}, {{нп4нп5|Валавец||ru|Воловец}}, {{нп4нп5|Майдан (Закарпацкая вобласць)|Майдан|ru|Майдан (Закарпатская область)}}, {{нп4нп5|Мяжгор’е||ru|Межгорье (Закарпатская область)}}, Вусць-Чорную, [[Ясіня|Ясіню]] і на Рахаў. Гэта значыць мяжа праходзіць амаль паралельна мяжы [[Закарпацкая вобласць|Закарпацкай вобласці]]. На паўночна-ўсходнім схіле Карпат бук еўрапейскі расце не суцэльным масівам, а асобнымі, хоць і вялікіх памераў, астраўкамі сярод піхтава-яловых і цёмна-[[хвойны лес|хвойных]] лясоў. Сучасная агульная мяжа распаўсюджвання бука еўрапейскага ва Украіне праходзіць ад польскай мяжы праз [[Рава-Руская|Раву-Рускую]], [[Львоў]], [[Золачыў (Львоўская вобласць)|Золачыў]], а потым, згодна з рэльефам мясцовасці, яна ідзе на [[Броды (горад)|Броды]], [[Крэмэнэць|Крэменець]] і да вусця ракі {{нп4нп5|Стрыпа||ru|Стрыпа}}, пасля чаго паварочвае на поўдзень і праходзіць да мяжы з Румыніяй праз [[Атынія|Атынію]], [[Каламыя|Каламыю]] і каля [[Чарнаўцы|Чарнаўцоў]]. Такім чынам, букавыя лясы растуць амаль па ўсёй тэрыторыі {{нп4нп5|Прыкарпацце|Прыкарпацця|ru|Прикарпатье}} ў [[Прыднястроўе|Прыднястроўі]], на [[Расточча|Расточчы]] і {{нп4нп5|Аполле (рэгіён, Украіна)|Аполлі|ru|Ополье (регион, Украина)}}. За межамі гэтай вобласці букавыя лясы сустракаюцца ў выглядзе астравоў памерам ад 0,5 да 300 га па ўсім [[Валынска-Падольскае ўзвышша|Валынска-Падольскім узвышшы]]: у Ровенскай, Цярнопальскай, Хмяльніцкай і Вінніцкай абласцях (напрыклад, наваколлі {{нп4нп5|Гарадок, Хмяльніцкая вобласць|Гарадка|ru|Городок (Хмельницкая область)}} і {{нп4нп5|Сатанаў|Сатанава|ru|Сатанов}} [[Хмяльніцкая вобласць|Хмяльніцкай вобласці]], Валкавецкі лес у {{нп4нп5|Баршчоўскі раён|Баршчоўскім раёне|ru|Борщёвский район}} [[Цярнопальская вобласць|Цярнопальскай вобласці]]). А асобныя дрэвы і групы дрэў растуць сярод прыродных [[граб]]някоў нават у [[Чаркаская вобласць|Чаркаскай вобласці]]. Тут, на ўсходняй мяжы свайго арэала, бук еўрапейскі займае сваю [[Экалагічная ніша|экалагічную нішу]] на найбольш высокіх участках, якія добра ўвільгатняюцца пераважнымі заходнімі вятрамі, з’яўляючыся {{нп4нп5|эдыфікатар|эдыфікатарам|ru|Эдификатор}} монадамінантных (гэта значыць якія складаюцца з аднаго біялагічнага віду) супольнасцяў<ref name="Мельник">{{кніга|аўтар=Мельник В. И.|загаловак=Редкие виды флоры равнинных лесов Украины|спасылка=http://herba.msu.ru/shipunov/school/books/melnik2000_redkie_vidi_flori_ravn_lesov_ukr.djvu|месца=Киев|выдавецтва=Фитосоциоцентр|год=2000}}</ref>{{Стар.|106}}.

{{Біяфота|Fagus sylvatica.jpg|ш=250|right|{{нп4нп5|Букавы лес у Ларвіку||no|Bøkeskogen}}, дрэва на пярэднім плане з наплывам, які ўтварыўся ў выніку {{нп4нп5|Маразабой|маразабойнай|ru|Морозобой}} раны|color=lightgreen}}

На поўначы бук еўрапейскі даходзіць на марскім узбярэжжы Нарвегіі да {{нп4нп5|Лінас|Лінаса|ru|Линнос}} і {{нп4нп5|Левангер|Левангера|ru|Левангер}}. Самы паўночны ў свеце букавы лес знаходзіцца ў [[Левангер]]ы (правінцыя [[Нур-Трондэлаг]]). Найбуйнейшы ў Нарвегіі букавы лес (300 [[акр]]аў) знаходзіцца ў {{нп4нп5|Ларвік, камуна|Ларвіку|ru|Ларвик (коммуна)}}. У Швецыі паўночная мяжа арэала праходзіць ад цэнтра [[Ландскап Бохуслен|Бохуслена]] да паўднёва-ўсходняй частцы [[Лен Крунуберг|Крунуберга]], затым на поўнач да мяжы з {{нп4нп5|Правінцыя Эстэргётланд|Эстэргётландам|ru|Эстергётланд (провинция)}}, потым на паўднёвы ўсход да праліва {{нп4нп5|Кальмарсунд||ru|Кальмарсунд}}. У выглядзе асобных экзэмпляраў і невялікімі групамі бук еўрапейскі таксама сустракаецца ў паўночным Вестэргётландзе, на поўначы {{нп4нп5|Смоланд|Смоланда|ru|Смоланд}} і іншых месцах, у пасадках у [[Еўле]]<ref>{{кніга|аўтар={{нп4нп5|Карл Аксель Магнус Ліндман|Lindman C. A. M.|ru|Линдман, Карл Аксель Магнус}}|загаловак=Bilder ur Nordens Flora|спасылка=http://runeberg.org/nordflor/367.html|частка=367. Bok, Fagus silvatica L.|мова=sv|выданне=Второе изд|месца=|год=1917}}</ref>.

У Іспаніі бук еўрапейскі сустракаецца ў [[Пірэнеі|Пірэнэях]], зрэдку ў [[Кантабрыйскія горы|Кантабрыйскіх гарах]]. У Пірэнэях бук сустракаецца на тэрыторыях прыродных паркаў {{нп4нп5|Прыродны парк дэль-Манкаё|Дэгеза-дэль-Манкаё|es|Parque natural del Moncayo}}<ref>{{cite web|url=http://www.naturalezadearagon.com/enmoncayo.php|title=El Parque Natural del Moncayo|work=naturalezadearagon.com|accessdate=2011-03-01|lang=es|archiveurl=http://www.webcitation.org/65rBw940O|archivedate=2012-03-02}}</ref>, {{нп4нп5|Прыродны парк дэльс-Портс|Эльс-Портс|es|Parque natural dels Ports}}<ref>{{cite web|url=http://ebre.info/elsports//|title=Els Ports Parc Natural|work=ebre.info|accessdate=2011-03-01|lang=es}}</ref>, Аеда-дэ-Тэхера-Негра<ref>{{cite web|url=http://www.porlibre.com/CASTILLALAMANCHA/tejera.htm|title=Castilla la Mancha|work=porlibre.com|accessdate=2011-02-21|lang=es|archiveurl=http://www.webcitation.org/65rBx9Ssq|archivedate=2012-03-02}}</ref>, у {{нп4нп5|Рыяса|Рыясе|ru|Риаса}}. Добра захаваліся букавыя лясы ў правінцыі {{нп4нп5|Правінцыя Леон|Леон|ru|Леон (провинция)}}<ref name="elmundo">{{cite web|url=http://www.elmundo.es/suplementos/natura/2007/20/1197068422.html|title=Premio para los seis árboles y bosques españoles más singulares|work=elmundo.es|accessdate=2011-03-01|lang=es|archiveurl=http://www.webcitation.org/65rBy9VvK|archivedate=2012-03-02}}</ref> і ў гарах [[Краіна Баскаў|Краіны Баскаў]]. Лес {{нп4нп5|Аеда-дэ-Мантэха||es|Hayedo de Montejo}} ў [[Мадрыд, аўтаномная супольнасць|Мадрыдзе]] часта называюць самым паўднёвым букавым лесам у Еўропе, хоць нават на тэрыторыі Іспаніі ёсць букавыя лясы, размешчаныя далей на поўдзень<ref>{{cite web|url=http://www.montejodelasierra.net/|title=Montejo de la Sierra|work=montejodelasierra.net|accessdate=2011-03-01|lang=es|archiveurl=http://www.webcitation.org/65rBzPF3k|archivedate=2012-03-02}}</ref>. Заходняя мяжа ў Іспаніі праходзіць у гарах на ўсходзе [[Галісія|Галісіі]] і ў прыбярэжнай частцы {{нп4нп5|Вальдэс, Астурыя|Вальдэса|ru|Вальдес (Астурия)}}.

На поўначы арэала букавымі лясамі занятыя ў асноўным раўніны, на поўдні — пэўны пояс гор: у Скандынавіі — да 190<ref name="ЖР" />, у [[Ардэны|Ардэнах]] — ад 200 да 500, на Трансільванскім плато — ад 400 да 700, а на поўдні да 1100, у Пірэнеях — ад 750 да 1200 (да 1870<ref name="ЖР" />), у [[Гарц]]ы — до 970, у [[Вагезы|Вагезах]] — да 1380<ref name="ЖР" />, у [[Альпы|Альпах]] — ад 800 да 1800, у Крыму ад 500<ref name="ЖР" /> да 1450—1460 на заходніх {{нп4нп5|яйла|яйлах|ru|Яйла}} і да 1250 на ўсходніх<ref name="Ареал" />, у [[Карпаты|Карпатах]] і [[Татры|Татрах]] — ад (100<ref name="Ареал" />) 500—1300<ref name="HFD" />{{Стар.|204}} (1400—1440<ref name="ЖР" />; 1500<ref name="Ареал" />), у {{нп4нп5|Тыроль, гістарычная вобласць|Тыролі|ru|Тироль (историческая область)}} — да 1680, у [[Апенінскія горы|Апенінах]] — да 1970 м<ref name="ЖР" /> над [[Вышыня над узроўнем мора|узроўнем мора]].

Ніжняя мяжа можа зніжацца на 50-100 м, што мае месца ў Балгарыі, Югаславіі і на ўскраіне [[Сярэднедунайская нізіна|Сярэднедунайскай раўніны]]<ref name="ЖР" />. У міжземнаморскай зоне бук сустракаецца толькі ў гарах, у поясе аблокаў, дзе няма летніх засух і клімат падобны з кліматам паўночных шырот. У засушлівых гарах {{нп4нп5|Сьера-дэ-Гвадарама||ru|Сьерра-де-Гвадаррама}} ў Цэнтральнай Іспаніі ён выпадае з дрэвастою. У Грэцыі на поўдзень арэал бука еўрапейскага даходзіць да вострава {{нп4нп5|Востраў Оксія|Оксія|de|Oxia}} ў [[Іанічнае мора|Іанічным моры]]<ref name="Walentowski">

Паколькі буку еўрапейскаму ў экалагічна аптымальных умовах ўласцівая толькі адна жыццёвая форма (аднастволавае дрэва), яго фітацэнатычная пластычнасць невысокая. Але па сукупнасці прыкмет, якія характарызуюць {{нп4нп5|Пластычнасць, экалогія|талерантнасць|ru|Пластичность (экология)}} віду, буку еўрапейскаму ўласцівая памяркоўнасць да ціску эдытыфікатараў асяроддзя. У неспрыяльных канкурэнтных умовах падрост бука скарачае інтэнсіўнасць працэсаў і эканомна расходуе рэчыва на падтрыманне існуючых структур у чаканні паляпшэння гэтых умоў<ref name="УАА" />{{Стар.|192—193}}.

Па патрабаванням да глебы бук еўрапейскі {{нп4нп5|мезатрофы|мезатроф|ru|Мезотрофы}}. [[Глеба|Глебы]] на раўнінах — бурыя лясныя, у гарах — [[дзёран|дзярнова]]-падзолістыя і [[Падзолістыя глебы|падзолістыя]], расце бук таксама на [[Кіслотнасць глебы|кіслых]] і {{нп4нп5|вапнаванне глеб|вапнавых глебах|ru|Известкование почв}}, а таксама на [[Лёс, горная парода|лёсавых]] парабуразёмах, на схілах з дробным глебавым пластом маюць месца масавыя {{нп4нп5|буралом|бураломы|ru|Бурелом}}. Бук выбірае больш сухія, вапнавыя глебы ў раёнах з вільготным прыморскім кліматам, як, напрыклад, на [[Брытанскія астравы|Брытанскіх астравах]]. У больш умераным клімаце для яго найбольш спрыяльныя бурыя лясныя глебы<ref>{{кніга|аўтар=Ярошенко П. Д.|загаловак=Геоботаника. Пособие для студентов педвузов|спасылка = http://herba.msu.ru/shipunov/school/books/jaroshenko1969_geobotanika.djvu|месца=М.|выдавецтва=Просвещение|год=1969|старонкі=67|старонак=200}}</ref>. Бук не расце на застойных увільготненых і пераўвільготненых глебах, на лёгкіх [[пясок|пясчаных]] глебах і сухіх схілах.

{{Біяфота|Czosnek niedzwiedzi cm01.jpg|ш=250|right|Цвіценне [[чарамша|чарамшы]] ў прыродным рэзерваце «{{нп4нп5|Прыродны рэзерват Букавае плато Эльблёнг|Букавае плато Эльблёнг|pl|Rezerwat przyrody Buki Wysoczyzny Elbląskiej}}», Польшча|color=lightgreen}}

Сярод {{нп4нп5|Шкоднікі і хваробы бука еўрапейскага|мноства шкоднікаў бука еўрапейскага|ru|Вредители и болезни бука европейского}} адрозніваюць шкоднікаў, якія ядуць, шкілетуюць, мініруюць лісце, якія пашкоджваюць плады, якія шкодзяць сеянцам і маладой пораслі бука, а таксама караедаў, лубаедаў і схаванаствалавых шкоднікаў. Асноўнымі шкоднікамі з’яўляюцца насякомыя і грыбы, але значную шкоду букавым дрэвах наносяць таксама млекакормячыя і птушкі. Шкоднае ўздзеянне чалавечай жыццядзейнасці выклікае захворванні бука, якія могуць загубіць букавыя лясы на вялізнай плошчы.

{{Біяфота|Drilligsbuche Büschelbuche.jpg|ш=250|right|Трохствольнае дрэва з агульным абхопам 8,83 м у лесе {{нп4нп5|Сабабург||de|Urwald Sababurg}}, Германія|color=lightgreen}}

Лясы з дамінаваннем бука ляснога складаюць каля 15-40 % лясоў у краінах Еўропы. У выніку гаспадарчай дзейнасці чалавека букавыя лясы знішчаныя на большай частцы тэрыторыі, якую яны раней займалі. На раўнінах букавыя лясы, якія раслі на найбольш багатых і зручных для асваення глебах, падвяргалі высечцы пад сельскагаспадарчыя ўгоддзі і для будаўніцтва населеных пунктаў, у гарах знішчалі з-за выпасу жывёлы. Букавыя дрэвы высякалі таксама для выкарыстання іх каштоўнай драўніны. Верхняя мяжа ляснога пояса да цяперашняга часу знізілася ў сярэднім на {{s|150—200 м}}<ref>{{cite web|url=http://www.ecosystema.ru/08nature/world/geoworld/05-8-2-4.htm|title=Горы и равнины Средней Европы|author=Боголюбов А. С.|work=ecosystema.ru|publisher=Экологический центр «Экосистема»|accessdate=2011-05-15|archiveurl=http://www.webcitation.org/65rC18I1m|archivedate=2012-03-02}}</ref>. У штучных насаджэннях пераважаюць іглічныя пароды, большай часткай хвоя і елка. Лясы з удзелам бука еўрапейскага {{нп4нп5|Ахоўныя лясы з удзелам бука еўрапейскага|ахоўваюцца на тэрыторыі многіх|ru|Охраняемые леса с участием бука европейского}} [[Нацыянальны парк|нацыянальных паркаў]], {{нп4нп5|запаведнік|запаведнікаў|ru|Заповедник}}, {{нп4нп5|Прыродны парк|прыродных паркаў|ru|Природный парк}} і [[рэзерват]]аў прыроды.

Самыя вялікія некранутыя букавыя лясы захаваліся ў міжнародным біясферным рэзерваце «{{нп4нп5|Усходнія Карпаты, біясферны рэзерват|Усходнія Карпаты|ru|Восточные Карпаты (биосферный резерват)}}», занесеным у ліпені 2007 года ў спіс [[Сусветная спадчына|сусветнай прыроднай спадчыны]] ЮНЕСКА. Дадзены прыродны масіў, які знаходзіцца на тэрыторыі Украіны і Славакіі, у афіцыйнай класіфікацыі ЮНЕСКА фігуруе як «[[Некранутыя букавыя лясы Карпатаў]]»<ref name="UNESCO"/>. Каля {{s|10 000 га}} букавага лесу размешчана ў самым буйным Вугольска-Шырокалужанскім масіве {{нп4нп5|Карпацкі біясферны запаведнік|Карпацкага біясфернага запаведніка|ru|Карпатский биосферный заповедник}}, які падымаецца да 1501 м па вапняковым хрыбце на паўночны ўсход ад горада [[Горад Хуст|Хуст]]<ref>{{cite web|url=http://karpat-ria.at.ua/news/pro_zakarpattja/1-0-4|title=Про Закарпаття|publisher=Karpat-RIA.at.ua|accessdate=2011-05-15|lang=uk|archiveurl=http://www.webcitation.org/65rC50z4J|archivedate=2012-03-02}}</ref>. Значныя некранутыя букавыя лясы знаходзяцца таксама ў румынскіх Карпатах, напрыклад, у горным масіве {{нп4нп5|Семянік||ro|Munții Semenic}}. Там, у нацыянальным парку «Семянік — Цясніны Караша» — 5000 га букавага лесу. Вялікія і багатыя відамі лясы захаваліся таксама ў гарах Балкан<ref name="Walentowski" />{{Стар.|209}}. Самымі вялікімі букава-піхтавымі лясамі ў Еўропе лічацца лясы {{нп4нп5|Лес Іраці|Іраці|fr|Forêt d'Iraty}}, якія знаходзяцца ў {{нп4нп5|Краіна баскаў, Францыя|Французскай краіне баскаў|ru|Страна басков (Франция)}} і правінцыі [[Навара, аўтаномная супольнасць|Навара]] Іспаніі, яны займаюць плошчу ў {{s|17 195 га}}<ref>{{cite web|url=http://www.irati.org/es/fr_irati.htm|title=Selva de Irati|work=irati.org|publisher=Atxatxuri Digital|accessdate=2011-05-15|lang=es|archiveurl=http://www.webcitation.org/65rGgu7bO|archivedate=2012-03-02}}</ref>. На іспанскай тэрыторыі лесу Іраці захавалася 20 га букава-піхтавага лесу з асобнікамі бука да 40 м вышынёй. Унікальныя некранутыя змешаныя лясы з перавагай бука захаваліся ў [[Ніжняя Аўстрыя|Ніжняй Аўстрыі]]. Гэта {{нп4нп5|Ротвальд|лес Ротвальд|de|Rothwald}}, які займае плошчу 40 км²<ref name="ВГ" />.

Драўніна ўтрымлівае [[альдэгіды]] і іх вытворныя: [[ванілін]], {{нп4нп5|каніферын||en|Coniferin}}<ref name="HR">{{артыкул|мова=de|аўтар=Hotovy R.|загаловак=''Fagus silvatica'' L.: Rotbuche|выданне=Pharmazie|выпуск=3|volume=II|год=1948|pages=513—523}}</ref>, глюкаванілін<ref name="KW">{{кніга|аўтар=Karrer W.|загаловак=Konstitution und Vorkommen der organischen Pflanzenstoffe|место=Basel, Stuttgart|год=1958|pages=1207}}</ref>, а таксама эцілгваякол, {{нп4нп5|цыклапентанон||ru|Циклопентанон}}, {{нп4нп5|Лігнацэрынавая кіслата|лігнацэрынавую кіслату|ru|Лигноцериновая кислота}}, {{нп4нп5|Арабіноза|l-арабінозу|ru|Арабиноза}} і [[Ксілоза|d-ксілозу]]<ref name="ЦНВ">{{кніга|загаловак=Атлас лекарственных растений СССР|спасылка=http://herba.msu.ru/shipunov/school/books/atlas_lekarstv_rast_sssr_1962.djvu|месца=М.|выдавецтва=Медгиз|адказны=Под ред. Цицина Н. В.|год=1962|старонкі=96}}</ref>.

Кара ўтрымлівае [[Тэрпеноіды|трытэрпеноіды]]: {{нп4нп5|бетулін||ru|Бетулин}}; [[стэроіды]]: {{нп4нп5|Бэта-Сітастэрол|сітастэрын|en|beta-Sitosterol}}<ref>{{артыкул|мова=pl|аўтар=Ludwiczak R. S., Szczawinska K.|загаловак=Skladniki obojetne Buku zwyczajnego ''Fagus silvatica'' L.|выданне=Rocz. chem|год=1965|volume=39|выпуск=4|pages=583—586}}</ref>; [[фенолы]] і іх вытворныя: ''цыс''-каніферылавы спірт, D-глюкапіраназід ''цыс''-каніферылавага спірту<ref>{{артыкул|мова=en|аўтар=Harmatha J. at al.|загаловак=ciz-Coniferil alcohol end its glucoside from the bark of beech (''Fagus silvatica'' L.)|выданне=Collect. Czech. Chem. Communs|год=1978

|месца=Л.|год=1927|старонкі=460}}</ref>, у тым ліку {{нп4нп5|флабафены||ru|Phlobaphene}}<ref name="HR" />; вышэйшыя [[тлустыя кіслоты]]: {{нп4нп5|Цэратынавая кіслата|цэратынавая|ru|Церотиновая кислота}}; [[воск]]: [[цэрылстэарат]], [[цэрыларахінат]]<ref name="DG">{{кніга|аўтар=Dragendorf G.|загаловак=Die Heilpflanzen der verschiedenen Völker und Zeiten|месца=Stuttgart|год=1898|pages=884}}</ref>, [[арахінавы спірт]]<ref name="ЦНВ" />; {{нп4нп5|камедзь|сок флаэмны|ru|Камедь}}; [[вітаміны]]: [[Тыямін|B₁]], [[Рыбафлавін|B₂]], {{нп4нп5|Вітамін B6|B₆|ru|Витамин B6}}, [[Аскарбінавая кіслата|C]], {{нп4нп5|Біяцін|H|ru|Биотин}}, [[Нікацінавая кіслата|PP]], {{нп4нп5|пантатэнавая кіслата||ru|Пантотеновая кислота}}<ref>{{артыкул|мова=de|аўтар=Ziegler H., Ziegler I.|загаловак=Die wasserlöslichen Vitamine in den Siebröhrensäften einiger Bäume|выданне=Flora|год=1962|выпуск=152|pages=257—278}}</ref>; глюкаванілін<ref name="ЦНВ" />.

Пупышкі ўтрымліваюць {{нп4нп5|флаваноіды||ru|Флавоноиды}}: 4-''п''-кумароіл-3-дыглюказід кемпферола<ref name="DHHandSE">{{артыкул|мова=de|аўтар=Dietrichs H. H., Scheich E.|загаловак=Flavonolglucoside in der Knospen und Blättern der Rotbuche (''Fagus silvatica'' Linn.)|выданне=Naturwissenschaften|год=1963|тып=журнал|volume=13|выпуск=50|pages=478}}</ref>. Лісце — [[вугляводы]] і роднасныя злучэнні: {{нп4нп5|Іназітол|l-іназіт|ru|Инозитол}}<ref>{{кніга|аўтар=Hegnauer R.|загаловак=Chemotaxonomie der Pflanzen|месца=Basel, Stuttgart|год=1969|выпуск=5|pages=506}}</ref>; стэроіды: сітастэрын; вітаміны: {{нп4нп5|Вітамін E|E|ru|Витамин E}}, {{нп4нп5|Філахінон|K₁|ru|Филлохинон}}<ref name="LHK">{{артыкул|мова=de|аўтар=Lichtenhaler H. K.|загаловак=Die unterschiedliche Synthese der lipophilen Plastidenchinone in Sonnen- und Schattenblättern von ''Fagus silvatica'' L.|выданне=Z. Naturforsch|год=1971|volume=8|выпуск=26B|pages=832—842}}</ref><ref name="LRSandSSR" />, [[Карацін|β-карацін]]<ref name="LHK" />; фенолкарбонавыя кіслоты ў гідралізаце: ''п''-кумаравая, {{нп4нп5|кававая кіслата|кававая|ru|Кофейная кислота}}<ref name="BSEC">{{артыкул|мова=en|аўтар=Bate-Smith E. C.|загаловак=The phenolic constituents of plants and their taxonomic significance|месца=London|выданне=J. Linn. Soc. Bot.|год=1962|volume=58|нумар=371|pages=95—173}}</ref><ref name="BSandVD">{{артыкул|мова=de|аўтар=Beckmann S., Volkmann D.|загаловак=Über Phenolcarbonsäuen der Rotbuche (''Fagus silvatica'' L.)|выданне=Naturwissenschaften|год=1965|volume=9|выпуск=52|pages=208}}</ref>, ''п''-гідроксібензойная, ванілінавая, хларагенавая, {{нп4нп5|ферулавая кіслата|ферулавая|ru|Феруловая кислота}}<ref name="BSandVD" />; дубільныя рэчывы 5,22—7,21 %<ref>{{артыкул|мова=pl|аўтар=Gill S., Luczkiewicz I.|загаловак=Garbniki w lisciach klonu — ''Acer platanoides'' L., buka — ''Fagus silvatica'' L. i debu — ''Quercus sessiliflora'' Salisb|выданне=Farm. pol.|год=1978|volume=34|нумар=7|pages=413—414}}</ref>; флаваноіды: астрагалін, ізакверцытрын<ref name="DHHandSE" />; у гідралізаце: кемпферол, {{нп4нп5|кверцэцін||ru|Кверцетин}}, мірэцэцін, ізарамнецін<ref name="BSEC" /><ref name="LPh">{{артыкул|мова=fr|аўтар=Lebreton Ph.|загаловак=Quelques donnees chimiotaxinomiques relatives aux Fagacees|выданне=Bull. Soc. bot. France|год=1976|volume=123|нумар=5—6

|pages=293—298}}</ref>; [[лейкаантацыянідзіны]]: лейкацыянідзін, лейкадэльфінідзін<ref name="LPh" />; [[хіноны]]: пластахінон, α-такахінон, бензахінон; {{нп4нп5|караціноіды||ru|Каротиноиды}}: {{нп4нп5|лютэін||ru|Лютеин}}, [[віолаксанцін]], неаксанцін; вышэйшыя [[Алканы|аліфатычныя вуглявадароды]]: ''н''-нонаказан<ref name="LRSandSSR">{{артыкул|мова=pl|аўтар=Ludwiczak R. S., Stachowiak-Szczawinska R.|загаловак=Skladniki obojetne Buku zwyczajnego ''Fagus silvatica'' L.|выданне=Rocz. chem.|год=1968|volume=42|выпуск=9|pages=1493—1497}}</ref>; вышэйшыя {{нп4нп5|Тэрпенавыя спірты|аліфатычныя спірты|ru|Терпеновые спирты}}: эйказанол<ref name="KW" />.

Вылушчаныя арэхі бука еўрапейскага ўтрымліваюць: ваду 9,8 %, [[алкалоіды|алкалоід]]: [[фагін]]<ref name="ГТС" /> (больш вядомы як [[трыметыламін]], назапашванне якога ў арганізме выклікае {{нп4нп5|Трыметыламінурыя|трыметыламінурыю|ru|Триметиламинурия}}; [[тлушчы]] 35—45 %<ref name="ГТС">{{кніга|аўтар=Гейдеман Т. С. и др.|загаловак=Полезные дикорастущие растения Молдавии|месца=Кишинёв|год=1962|старонкі=416}}</ref><ref>{{кніга|аўтар=Зактрегер Л.|загаловак=Бук восточный в промышленности и строительстве|месца=Тифлис|год=1936|старонкі=245}}</ref><ref>{{кніга|аўтар=Никитинский Я. Я.|загаловак=Суррогаты и необычные в России источники пищевых средств растительного и животного происхождения|месца=М.|год=1921|старонкі=136}}</ref><ref>{{кніга|аўтар=Geßner O.|загаловак=Die Gift- und Arzneipflanzen von Mitteleuropa|месца=Heidelberg|год=1953|pages=804}}</ref>, [[азот|азоцістыя]] рэчывы 22,84 %, [[бялкі]] 30 %<ref name="ЖР" />, безазоцістыя экстрактыўныя рэчывы 27,88 %, [[Клятчатка|клятчатку]] 3,69 % і [[попел]] 3,99 %. Насенне — [[арганічныя кіслоты]]: [[Шчаўевая кіслата|шчаўевая]] 2,41—2,95 %<ref name="HR2">{{кніга|аўтар=Hegnauer R.|загаловак=Chemotaxonomie der Pflanzen|месца=Basel, Stuttgart|год=1966|выпуск=4|pages=551}}</ref><ref>{{артыкул|мова=de|аўтар=Krause S., Dziedzianowicz W.|загаловак=Untersuchungen über die Giftigkeit von Buchensamen (''Fagus silvatica'' L.)|месца=Nahrung|год=1959|выпуск=3|volume=3/4

|pages=213—227}}</ref>; фенолкарбонавыя кіслоты: ''п''-гідроксібензойная, ''п''-кумаравая, ванілінавая, кававая, ферулавая, сінапавая<ref name="BSandVD" />; тлушчы 25—46 %<ref name="HR" /><ref name="HR2" /><ref>{{кніга|аўтар=Hoppe H. A.|загаловак=Drogenkunde|место=Hamburg|год=1958|pages=1231}}</ref>, у яго складзе трыгліцэрыды кіслот: [[Алеінавая кіслата|алеінавай]] 76,7 %, [[лінолевая кіслата|лінолевай]] 9,2 %, [[пальміцінавая кіслата|пальміцінавай]] 4,9 %, [[Стэарынавая кіслата|стэарынавай]] 3,5 %, {{нп4нп5|ліналенавая кіслата|ліналенавай|ru|Линоленовая кислота}} 0,4 %<ref name="HR" />.

Дзёгаць бука ўтрымлівае [[гваякол]], {{нп4нп5|крэзолы||ru|Крезолы}}.

{{нп4нп5|Бук, драўніна|Драўніна бука|ru|Бук (древесина)}} еўрапейскага мае прыгожую тэкстуру, спачатку жаўтлявую, пасля захоўвання ружавата-карычневую, цвёрдая, цяжкая і гнуткая, лёгка колецца. {{нп4нп5|Абалона, батаніка|Абалона|ru|Заболонь}} ў высушаным выглядзе па колеры амаль не адрозніваецца ад спелай драўніны. {{нп4нп5|Несапраўднае ядро||ru|Ложное ядро}} па афарбоўцы адрозніваецца ад здаровай драўніны і мае чырванавата-буры колер. Гадавыя пласты адрозніваюцца няўзброеным вокам на ўсіх зрэзах. Шырокія прамяні адрозныя на ўсіх трох зрэзах, на папярочным зрэзе адрозныя таксама вузкія прамяні. Драўніна не мае бляску. Шчыльнасць пры 15 % вільготнасці {{s|0,62 г/см³}}, пры 12 % — {{s|0,60 г/см³}}. Пры сушцы можа некалькі карабаціцца. Шырока выкарыстоўваецца для вытворчасці фанеры, гнутай мэблі, у будаўніцтве і вагонабудаванні, у машынабудаванні, для вырабу паркета, у вырабе музычных інструментаў, прыкладаў для стрэльбаў, для дэкаратыўнага аздаблення радыёпрыёмнікаў і тэлевізараў<ref name="ЖР" />, кіёў для більярда<ref>{{cite web|url=http://www.mir-billiarda.ru/2009/08/19/vidy-drevesiny/|title=Виды древесины|work=mir-billiarda.ru|publisher=Мир бильярда|accessdate=2011-01-13|archiveurl=http://www.webcitation.org/65rGhXkDI|archivedate=2012-03-02}}</ref>. Для адкрытых работ драўніна бука малапрыдатная, лёгка руйнуецца грыбамі і пакрываецца мармуровай гніллю. Каб павысіць трываласць букавай драўніны, надаць ёй патрэбны тон, а таксама ліквідаваць іншыя недахопы, яшчэ не спілаваныя дрэвы прапітваюць хімікатамі і фарбавальнікамі<ref name="ШЮК">{{кніга|аўтар=Школьник Ю. К.|загаловак=Растения. Полная энциклопедия растений|месца=М.|выдавецтва=ЭКСМО|год=2009|старонкі=68|isbn=978-5-699-10969-2}}</ref>.

{{Біяфота|Thonet Chair No. 14.JPG|ш=250|right|{{нп4нп5|Венская мэбля||ru|Венская мебель}} традыцыйна вырабляецца з {{нп4нп5|Бук, драўніна|драўніны буку|ru|Бук (древесина)}}|color=lightgreen}}

Апрацаваная пад парай драўніна бука традыцыйна выкарыстоўваецца для вырабу знакамітых {{нп4нп5|Венская мэбля|венскіх крэслаў|ru|Венская мебель}}.

Букавыя дровы вельмі цэняцца, яны лічацца найлепшымі дровамі для [[камін]]а<ref name="sensag" />. З букавага попелу атрымліваюць {{нп4нп5|Карбанат калію|паташ|ru|Карбонат калия}} і {{нп4нп5|шчолак||ru|}}. Букавы попел вельмі шануецца ў вытворчасці шкла. З букавага попелу (поташу) з даданнем пяску атрымліваюць зялёнае шкло, якое яшчэ называюць «лясным». Акурат з гэтай прычыны вялікія ўчасткі букавых лясоў былі высечаныя, а букі, якія раслі ў іх, былі заменены елкамі, якія хутчэй растуць. Такія лясы ў Германіі называюць «шклянымі лясамі», «шклянымі ярамі» і «плавільнымі лясамі».

Пры вытворчасці традыцыйных [[каўбаса|каўбас]] у некаторых краінах у працэсе іх [[вэнджанне|вэнджання]] выкарыстоўваюцца букавыя трэскі, напрыклад, пры вытворчасці французскай каўбасы «{{нп4нп5|Andouille de Vire||fr|Andouille de Vire}}».

Арэхі выкарыстоўваюцца ў ежу: у сырым выглядзе праз утрыманне алкалоіду фагіну яны ў вялікай колькасці шкодныя, лепш іх ужываць спражанымі. З [[мука|мукі]] букавых арэхаў з даданнем {{нп4нп5|пшанічная мука|пшанічнай мукі|ru|Пшеничная мука}} ў Карпатах пякуць [[бліны]], {{нп4нп5|аладкі||ru|Оладьи}}, [[печыва]], а таксама выкарыстоўваюць для выпечкі звычайнага [[хлеб]]а. З арэхаў атрымліваюць {{нп4нп5|арэхавы алей||ru|Ореховое масло}}: светла-жоўты, вельмі прыемнага на смак, які выкарыстоўваецца для харчовых і тэхнічных мэтаў. Са смажаных арэшкаў атрымліваюць {{нп4нп5|Кавазаменнікі|напой кававага тыпу|ru|Кофезаменители}}.

Арэхі бука пасля адварвання выкарыстоўваюць на корм [[птушкі|птушцы]], {{нп4нп5|буйная рагатая жывёла|буйной|ru|Крупный рогатый скот}} і {{нп4нп5|дробная рагатая жывёла|дробнай|ru|Мелкий рогатый скот}} рагатай скаціне, на корм выкарыстоўваюць таксама маладыя галіны, асабліва пры {{нп4нп5|сілас|сіласаванні|ru|Силос}}.

Букавы [[дзёгаць]] раней прымяняўся пры лячэнні розных скурных захворванняў, а таксама пры {{нп4нп5|рэўматызм|рэўматызме|ru|Ревматизм}} і [[падагра|падагры]], як расціранне або мазь<ref>{{cite web|url=http://dmytrenko.in.ua/Herbae/2/25.html|title=Бук лесной — ''Fagus Sylvatica''|author=Дмитриенко В. М.|work=dmytrenko.in.ua|publisher=Доктор Дмитриенко|accessdate=2011-01-13|archiveurl=http://www.webcitation.org/65rGjd9BP|archivedate=2012-03-02}}</ref>. З {{нп4нп5|крэзолы|крэзолу|ru|Крезолы}}, які здабываецца з арэхаў, вырабляюць медыкаменты, якія выкарыстоўваюцца пры лячэнні пачатковых стадый [[сухоты|сухот]]<ref name="ДПЯ"/>, гнойных працэсаў у [[Бронхі|бронхах]]. Ён выкарыстоўваецца таксама вонкава ў якасці сродка, які прыпякае і абеззаражвае<ref name="ЦНВ" />. {{нп4нп5|Цэратынавая кіслата||ru|Церотиновая кислота}}, якая змяшчаецца ў кары, раней ужывалася пры [[інсульт]]ах<ref name="DG" />.

[[Пліній Старэйшы]] ў «{{нп4нп5|Натуральная гісторыя, Пліній|Натуральнай гісторыі|ru|Естественная история (Плиний)}}» пісаў пра тое, што старажытныя [[галы]] і [[германцы]] з букавага попелу і сала выраблялі цудадзейную мазь, якая выкарыстоўвалася імі для мыцця і афарбоўвання валасоў, а таксама для лячэння скурных захворванняў.

Касметычныя кампаніі ''[[Oriflame]]'', ''{{нп4нп5|Melvita||ru|Melvita}}'' і ''Vita Activa'' выкарыстоўваюць экстракт пупышак бука еўрапейскага для вытворчасці розных амаладжальных сродкаў як эфектыўны сродак для насычэння клетак скуры [[кісларод]]ам<ref>{{cite web|url=http://www.oriflame-cosmetics.ru/dict/dictionary.php?id=133|title=Красота и здоровье. Словарь. Бука почек экстракт|work=Сайт Светланы Аметовой|accessdate=2011-01-30|archiveurl=http://www.webcitation.org/65rGkWr7d|archivedate=2012-03-02}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.vitaactiva.ru/?mod=components&id=124|title=Экстракт бука европейского ''Fagus Sylvatica Extract''|work=vitaactiva.ru|publisher=''Vitaactiva'' — натуральная израильская косметика|accessdate=2011-01-13|archiveurl=http://www.webcitation.org/65rGlkwWK|archivedate=2012-03-02}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.melvita.ru/naturalift,9,2,1420,8187.htm <!--deadlink-->|title=Лифтинг-крем ''Naturalift''. Гибискус, Буддлея, Почки Бука — Крем против морщин|work=melvita.ru|publisher=''Melvita''|accessdate=2011-01-13|archiveurl=http://www.webcitation.org/65rGmhLyO|archivedate=2012-03-02}}</ref>.

{{Біяфота|0 La Hestre - Drève de Mariemont (1).jpg|left|ш=250|Букавыя прысады ў {{нп4нп5|Марланвельз|Марланвельзе|ru|Морланвельз}}|color=lightgreen}}

У культуры бук еўрапейскі разводзяць звычайна на поўнач і на ўсход ад яго натуральнага арэалу: у Скандынавіі — да 63-65 ° [[Геаграфічныя каардынаты|паўночнай шыраты]], на ўсходзе — да [[мерыдыян]]а Масквы. У Маскве абмярзае па ўзровень снегу пры тэмпературы каля −40&nbsp;°C. Вырошчваюць таксама ў [[Паўночная Амерыка|Паўночнай Амерыцы]] і ў [[Новая Зеландыя|Новай Зеландыі]]<ref name="sensag" />. Да недахопу атмасфернай вільгаці і нізкай тэмпературы больш адчувальны, чым {{bt-bellat|дуб звычайны|Quercus robur}}. Дыма- і газаўстойлівы. Лепш за іншыя лісцяныя дрэвы чысціць паветра ад пылу. За год гектар букавых насаджэнняў затрымлівае 63 [[тона|т]] пылу<ref>{{cite web|url=http://www.forest.ru/rus/basics/glossary/articles/buk.html|title=Бук (''Fagus'')|work=forest.ru|publisher=Лесная энциклопедия|accessdate=2011-04-09|archiveurl=http://www.webcitation.org/65rGngTYe|archivedate=2012-03-02}}</ref>. У стэпавай зоне пакутуе ад засухі і спякоты. У культуры добра расце на глебах [[Падзолістыя глебы|падзолістага]] і {{нп4нп5|Чарназёмы|чарназёмнага|ru|Чернозёмы}} тыпу, мірыцца з моцна камяністымі глебамі. Дрэнна расце на [[торф|тарфяных]], сухіх пясчаных і залішне ўвільготненых гліністых глебах. Падыходзіць для стрыжкі, шырока выкарыстоўваецца для высокіх жываплотаў, сцен і {{нп4нп5|тапіяр|фігурных формаў|ru|Топиар}}, але часцей у якасці {{нп4нп5|Саліцёр, батаніка|саліцёра|ru|Soliter (botanika)}}. Бук традыцыйна выкарыстоўваецца ў мастацтве [[бансай]], пры гэтым яго памеры памяншаюцца ў 60-80 раз<ref>{{cite web|url=http://www.megabook.ru/Article.asp?AID=617027|title=Бонсай|work=Мегаэнциклопедия Кирилла и Мефодия|publisher=Компания «Кирилл и Мефодий»|accessdate=2011-01-30|archiveurl=http://www.webcitation.org/65rGpG3DR|archivedate=2012-03-02}}</ref>.

Культурныя формы размножваюць {{нп4нп5|Прышчэпка, батаніка|прышчэпкай|ru|Прививка (ботаника)}}, {{нп4нп5|адводкі|адводкамі|ru|Отводки}} і гадавымі {{нп4нп5|Тронак|тронкамі|ru|Черенок}}.

У Заходняй Еўропе бук еўрапейскі і яго культурныя формы шырока выкарыстоўваюцца ў ландшафтным дызайне. {{нп4нп5|Парк Мансуры||fr|Parc Montsouris}} ў [[Горад Парыж|Парыжы]] вядомы сваімі ніцымі букамі вакол цэнтральнага возера<ref>{{cite web|url=http://ourflo.ucoz.ru/publ/78-1-0-493|title=Парк Монсори|date=2008-11-28|work=Наши цветы — всё о комнатных и садовых растениях|publisher=Наши цветы|accessdate=2011-01-30|archiveurl=http://www.webcitation.org/65rGqFp66|archivedate=2012-03-02}}</ref>, ёсць цудоўны экземпляр гэтай формы бука і ў [[Гайд-парк]]у.

У маёнтку [[Іван Сяргеевіч Тургенеў|І. С. Тургенева]] «Ясені» ў Францыі захаваўся ніцы бук, пасаджаны пісьменнікам перад вілай [[Паліна Віярдо-Гарсія|П. Вірдо]]<ref>{{артыкул|аўтар=Артамонов В.|загаловак=Бук|спасылка=http://n-t.ru/nj/nz/1988/0707.htm|выданне=Наука и жизнь|тып=часопіс|год=1988|нумар=7}}</ref>. У {{нп4нп5|парк Мускау|знакамітым парку|ru|Парк Мускау}} князя {{нп4нп5|Герман фон Пюклер-Мускау|Пюклера-Мускау|ru|Пюклер-Мускау, Герман фон}} ў {{нп4нп5|Горад Бад-Мускау|Бад-Мускау|ru|Бад-Мускау}} горны ўчастак засаджаны букам еўрапейскім<ref>{{cite web|url=http://www.vashsad.ua/landscape-design/styles/articles/show/7224/|title=Парк Мускау — самый крупный английский парк в Центральной Европе|author=Леся Васько.|date=2009-12-09|work=vashsad.ua|publisher=Ваш Сад|accessdate=2011-01-30|archiveurl=http://www.webcitation.org/65rGsGHHR|archivedate=2012-03-02}}</ref>. У {{нп4нп5|Валуарскія сады|Валуарскіх садах|fr|Jardins de Valloires}} у Францыі, у «вар’яцкім» садзе знайшлося месца звілістай форме бука з лесу Вярзі<ref>{{cite web

}}</ref>. Асабліва папулярныя ў Заходняй Еўропе ў пачатку XX стагоддзя былі «габеленавыя» жывыя загарадзі, складзеныя з залацістых, зялёных, шызых і бронзавых карлікавых форм бука. Вядомая сваімі 8-метровымі букавымі жывымі дрэвамі, якія служылі для абароны ад ветру, вёска {{нп4нп5|Айхершайд||de|Eicherscheid_(Simmerath)}}<ref>{{cite web|url=http://www.eicherscheid.de/eicherscheid/ort.php|title=Unser Ort stellt sich vor|work=eicherscheid.de|publisher=Eicherscheid|accessdate=2011-01-17|archiveurl=http://www.webcitation.org/65rGvi9RV|archivedate=2012-03-02}}</ref> на захадзе [[Германія|Германіі]]. Характэрная і {{нп4нп5|Міклюрскі жываплот||en|Meikleour Beech Hedges}}, які знаходзіцца ў ваколіцах {{нп4нп5|Міклюр, Шатландыя|Міклюра|en|Meikleour}} ў [[Шатландыя|Шатландыі]], вышынёй 30 м і даўжынёй 530 м. Яго занеслі ў [[Кніга рэкордаў Гінэса|Кнігу рэкордаў Гінэса]] як найвышэйшы і самы доўгі жываплот свету. Букавыя дрэвы ў ім былі пасаджаныя ў 1745 годзе, іх стрыгуць кожныя дзесяць гадоў<ref>{{cite web|url=http://www.perthshirebigtreecountry.co.uk/index.asp?pg=31|title=Meikleour Beech Hedge|work=perthshirebigtreecountry.co.uk|publisher=Big Tree Country|accessdate=2011-02-20|lang=en|archiveurl=http://www.webcitation.org/65rGwKCJQ|archivedate=2012-03-02}}</ref>. Упрыгожваннем {{нп4нп5|Каралеўскі батанічны сад Эдынбурга|Каралеўскага батанічнага саду ў Эдынбургу|ru|Королевский ботанический сад Эдинбурга}} з’яўляецца травяністы бардзюр даўжынёй 165 м, які эфектна выглядае на фоне жываплота з бука. Гэтая загарадзь складаецца са 150 дрэў узростам большым за 100 гадоў<ref>{{cite web|url=http://www.beautygarden.ru/sady-i-parki-mira/angliya-shotlandiya/korolevskiy-botanicheskiy-sad-edinburga|title=Королевский ботанический сад Эдинбурга. Royal Botanic Garden Edinburgh (Великобритания, Шотландия, Эдинбург)|work=beautygarden.ru|publisher=Прекрасный сад|accessdate=2011-04-09|lang=en|archiveurl=http://www.webcitation.org/65rGwqsuw|archivedate=2012-03-02}}</ref>. Букавыя прысады ў лесе {{нп4нп5|Лес Сэвернэйк|Сэвернэйк|en|Savernake Forest}} занесеныя ў Кнігу рэкордаў Гінеса як самая доўгая алея ў Вялікабрытаніі. Яе заклалі ў канцы 1790-х гадоў, даўжыня яе больш за 6,6 кіламетраў<ref>{{cite web

}}</ref>. Вядомая алея з букаў звілістай формы ў горадзе {{нп4нп5|Горад Бад-Нендорф|Бад-Нендорфе|ru|Бад-Нендорф}} ў Германіі, яе складаюць амаль 100 дрэў, {{дроб|2|3}} з якіх з’явіліся з каранёвых атожылкаў<ref>{{cite web|url=http://www.suentelbuche.info/suntelbuche.html |title=Suntelbuche|work=suentelbuche.info|publisher=Suntelbuche|accessdate=2011-04-19|lang=de|archiveurl=http://www.webcitation.org/65rHCGeum|archivedate=2012-03-02}}</ref>.

Вядома {{нп4нп5|Культурныя сарты і формы бука еўрапейскага|мноства культурных|ru|Культурные сорта и формы бука европейского}} {{нп4нп5|Інфравідавыя рангі|формаў|ru|Инфравидовые ранги}} і [[сорт|сартоў]] бука еўрапейскага, адрозныя {{нп4нп5|Аблічча расліны|габітусам|ru|Облик растения}}, формай, афарбоўкай і памерамі лісця, а таксама будынкам кары.

Бук еўрапейскі вырошчваецца ў многіх батанічных садах свету з падыходнымі кліматычнымі ўмовамі, у тым ліку ў кіеўскім {{нп4нп5|Нацыянальны батанічны сад імя М. М. Грышко|Нацыянальным батанічным садзе імя Грышко|ru|Национальный ботанический сад им. Н. Н. Гришко НАН Украины}}, дзе ён уваходзіць у склад трох экспазіцый: «Заходняя, або букавая, дуброва», «Украінскія Карпаты» і «Крым»<ref name="БотСад">{{cite web

}}</ref>. Прадстаўлены бук еўрапейскі і ў {{нп4нп5|Альпіна, батанічны сад|батанічным садзе «Альпіна»|it|Giardino botanico Alpinia)}} ў Італіі, які спецыялізуецца на вырошчванні {{нп4нп5|Альпійскія расліны|альпійскіх раслін|ru|Альпийские растения}}<ref>{{cite web|url=http://www.giardinoalpinia.it/ |title=Giardino Botanico Alpinia|work=giardinoalpinia.it|publisher=Giardino Alpinia|accessdate=2011-02-20|lang=it|archiveurl=http://www.webcitation.org/65rHEPWdA|archivedate=2012-03-02}}</ref>.

{{Біяфота|Tervuren ARB2JPG.jpg|ш=270|left|«Каралеўскія» букавыя прысады ў дэндрапарку {{нп4нп5|Тэрвюран|Тэрвюрана|ru|Тервюрен}}, Бельгія|color=lightgreen}}

Букавыя лясы і лясы з удзелам бука ў сваім першапачатковым выглядзе захаваліся на нязначнай плошчы. Часта бук еўрапейскі фармуе лясы, якія ўтвараюцца пасля ўмяшання чалавека. Фарміраванне шыракалістых лясоў натуральным шляхам адбываецца пасля шматразовых высечак лесу без моцных парушэнняў глебавага покрыва<ref name="УАА" />{{Стар.|314—315}}. Дзякуючы сваёй ценявынослівасці і канкурэнтаздольнасці бук здольны нармальна аднаўляцца як у полідамінантных лясах, так і ў бучынах<ref name="УАА"/>{{Стар.|242}}. Пасля {{нп4нп5|выбарачная рубка|выбарачных|ru|Выборочная рубка}} і прыісковых высечак, якія выкарыстоўвалі ў працэсе лесанарыхтовак з X—XII стагоддзяў да сярэдзіны XIX стагоддзя ў ялова-піхтава-букавых лясах Карпат, адбывалася зарастанне ўтвораных вокнаў букам — як насенным, так і вегетатыўным шляхам. Пазіцыі елкі і піхты слабелі, яны цалкам выпадалі з [[дрэвастой|дрэвастою]], памяншаўся відавы склад кустоў і траў за кошт выпадзення святлалюбных відаў. Пасля выкарыстаных за апошнія 100—150 гадоў суцэльна-лесасечных высечак утварыліся высечкі, якія засаджвалі, наадварот, елкай і піхтай<ref name="УАА"/>{{Стар.|109—110}}.

{{Біяфота|Fagus sylvatica pliocenica MHNT.PAL.VEG.2002.31.jpg|ш=250|left|Адбітак ліста бука еўрапейскага у {{нп4нп5|Пліяцэн|пліяцэнавых|ru|Плиоцен}} адкладах, [[Дэпартамент Канталь|Канталь]], Францыя|color=lightgreen}}

У [[міяцэн]]авых адкладах [[Заходняя Сібір|Заходняй Сібіры]] сустракаюцца [[плюска|плюскі]] віду {{btname|Fagus decurrens|C.Reid et E.Reid (1915)}}<ref name="meller">{{кніга|аўтар=Meller Barbara, Denk Vienna and Thomas.|загаловак=The 10th Plant Taphonomy Meeting|частка=Beech cupules from beach deposits and the problem of fossil ''Fagus'' species|спасылка=http://www.equisetites.de/tapho/leeds.html#meller|месца=Stockholm|год=1999}}</ref>, вельмі блізкага буку еўрапейскаму і яшчэ больш блізкага {{bt-bellat||Fagus orientalis}}<ref name="КАН">{{кніга|аўтар={{нп4нп5|Афрыкан Мікалаевіч Крыштафовіч|Криштофович А. Н.|ru|Криштофович, Африкан Николаевич}}|загаловак=Палеоботаника|спасылка=http://herba.msu.ru/shipunov/school/books/krishtofovich1957_paleobotanika.djvu|месца=Л.|выдавецтва=Гостоптехиздат|год=1957}}</ref>{{Стар.|383}}. Рэшткі бука еўрапейскага былі знойдзены ў {{нп4нп5|пліяцэн|постпліяцэнавых|ru|Плиоцен}} адкладах [[Волжска-Данскі фларыстычны раён|Волжска-Данскога раёна]] (горад [[Горад Чакалін|Чакалін]]) і [[Перадкаўказзе|Перадкаўказзя]] (гара [[Гара Машук|Машук]])<ref name="ФСССР" />. У [[Англія|Англіі]] бук еўрапейскі з’явіўся пазней, за 2000 год да наступу [[ледніковы перыяд|ледніковага перыяду]] і ўтварэння праліва [[Праліў Ла-Манш|Ла-Манш]]. Магчыма, ён быў занесены туды чалавекам [[каменны век|каменнага веку]]<ref name="sensag" /><ref>{{cite web|url=http://www.forestry.gov.uk/forestry/infd-6zpgub|title=The story of our native trees|work=forestry.gov.uk|publisher=Forestry Comission — Westonbirt National Arboretum|accessdate=2011-05-05|lang=en|archiveurl=http://www.webcitation.org/65rHF7Hbt|archivedate=2012-03-02}}</ref>. У Скандынавію бук пракраўся з поўдня ў канцы каменнага і пачатку бронзавага веку, значна пазней елі. Пранікненне елі і бука ў Скандынавію характарызуе апошні, яшчэ не скончаны этап у развіцці яе расліннасці.

У сярэдзіне [[Трацічны перыяд|трацічнага перыяду]] [[тургайская флора]], у склад якой уваходзілі лістападныя дрэвы, у тым ліку і бук, займала большую частку Еўразіі. Згодна з [[Тэорыя Гуда|тэорыяй распаўсюджвання раслін Гуда]], [[ледніковы перыяд]] выклікаў зрушэнні арэала тургайскай флоры да поўдня. Але і ў гэты час астравы лясных масіваў захоўваліся ў Еўропе, пры адступленні льдоў яны адразу ж пачыналі распаўсюджвацца. Нават у перыяд максімальнага зледзянення заставаліся ўчасткі з букам, напрыклад, у Чэхіі<ref name="КАН" />{{Стар.|561}}. У {{нп4нп5|Міндэль-рыскае межледавікоўе|Міндэль-рыскі час|es|Interglaciar Mindel-Riss}} на поўначы [[Усходне-Еўрапейская раўніна|Рускай раўніны]] існаваў [[Мяшаныя лясы|змешаны лес]], у склад якога ўваходзіў бук.

Арэал бука ў [[галацэн]]е ўключаў басейны [[Рака Заходняя Дзвіна|Заходняй Дзвіны]] і [[Рака Прыпяць|Прыпяці]], паўднёва-заходняе Прыільменне і вярхоўі [[Рака Ака|Акі]]. У сярэднім галацэне пылок бука знойдзены ў [[Прыбалтыка|Прыбалтыцы]], Беларусі і басейне [[Рака Дон|Дона]]. У познім галацэне рэшткі бука выяўленыя ў заходняй частцы [[Усходне-Еўрапейская раўніна|Рускай раўніны]], [[Сярэдняруская нізіна|Сярэднярускай]] і [[Прыволжская нізіна|Прыволжскай]] нізінах<ref name="УАА" />{{Стар.|120—121}}. Ён быў знойдзены ля возера {{нп4нп5|Возера Паліста|Паліста|ru|Полисто}} ў {{нп4нп5|Бежаніцкі раён|Бежаніцкім раёне|ru|Бежаницкий район}}, ля [[Горад Віцебск|Віцебска]] і [[Горад Бабруйск|Бабруйска]] ў Ясенскім балоце. Клімат у галацэне неаднаразова мяняўся. Пры пацяпленні адбывалася пашырэнне зоны лясоў, а пры пахаладанні — яе скарачэнне. Найбольш спрыяльныя ўмовы для лясной расліннасці склаліся ў атлантычны перыяд. Некаторыя навукоўцы лічаць, што ў гэты час шыракалістыя віды ў складзе змешаных лясоў распаўсюджваліся на 500—600 км далей на поўнач і паўночны ўсход у параўнанні з іх сучасным становішчам. Прыхільнікі гэтых тэорый не ўлічваюць здольнасці драўняных парод да распаўсюджвання на вялікія адлегласці. Так, буку на пераадоленне адлегласці ў 100 км патрабуецца 10-25 тысяч гадоў. Хутчэй за ўсё бук еўрапейскі заўсёды прысутнічаў на тэрыторыі сучаснага свайго арэала ў прытулках<ref name="УАА" />{{Стар.|137}}. Такія прытулкі былі на поўначы Іспаніі, у Міжземнамор’і і паўднёвай Францыі<ref>{{артыкул|мова=en|аўтар=Magri D.|загаловак=Patterns of post-glacial spread and the extent of glacial refugia of European beech (Fagus sylvatica)|выданне=Journal of Biogeography|тып=часопіс|год=2008|нумар=35|pages=450—463}}</ref>. Найбольш паўночныя з прытулкаў бука еўрапейскага знаходзіліся на паўднёва-ўсходняй ўскраіне Альпаў ў Славеніі, або [[Істрыя|Істрыі]]<ref name="MD">{{артыкул|мова=en|аўтар=Magri D. et al.|загаловак=A new scenario for the Quaternary history of European beech populations: paleobotanical evidence und genetic consequences|выданне=New Phitol.|тып=журнал|год=2006|нумар=171|pages=199—221}}</ref>. Самы паўночны прытулак быў асноўным у распаўсюдзе бука на поўнач па ўсёй Цэнтральнай Еўропе, а таксама на захад<ref name="MD" /> і на паўднёвы ўсход Грэцыі<ref>{{артыкул|мова=en|аўтар=Hatziskakis S. et al.|загаловак=High chloroplast haplotype diversity in Greek populations of Beech (Fagus sylvatica)|выданне=Plant Biology|тып=часопіс|год=2009|нумар=11|pages=425—433}}</ref>. Са сваіх сховішчаў у Цэнтральнай Еўропе бук раней за ўсё з’явіўся ў Швейцарыі (у канцы барэальнай або ў атлантычнай фазе), затым у Баварыі і ў басейне ракі [[Рака Вісла|Віслы]]<ref name="КАН" />{{Стар.|565}}. Паводле іншых звестак, бук з’явіўся ў Швецыі, Германіі і Польшчы ў суббарэальную фазу<ref name="БНА">{{кніга|аўтар=Буш Н. А.|загаловак=Ботанико-географический очерк Европейской части СССР и Кавказа|спасылка=http://herba.msu.ru/shipunov/school/books/bush1936_bot_geogr_ocherk.djvu |месца=М.-Л.|выдавецтва=Издательство Академии Наук СССР|год=1936}}</ref>{{Стар.|85}}. Дадзеныя пылковага аналізу сведчаць пра пасляледавіковае распаўсюджанне бука на поўнач з Балканскага паўвострава ўздоўж Альпаў. Найбольшага распаўсюджвання ён дасягнуў у Цэнтральнай Еўропе да канца [[Бронзавы век|бронзавага веку]], прыкладна за 800 гадоў да нашай эры. Да канца XVIII стагоддзя бук захоўваўся ў нязначнай колькасці на [[Валдайскае ўзвышша|Валдаі]]<ref>{{кніга|аўтар=[[Самуіл Готліб Гмелін|Гмелин С. Г.]]|загаловак=Путешествие по России для исследования трёх царств природы естества|частка=Часть первая. Путешествие из Санкт-Петербурга до Черкасска, Главного города Донских казаков в 1768 и 1769 годах|месца=СПб.|год=1771|старонкі=272}}</ref><ref>{{кніга|аўтар=[[Петэр Сімон Палас|Паллас П. С.]]|загаловак=Путешествие по разным местам Российского государства|частка=Часть 1|месца=СПб.|год=1773|старонкі=117}}</ref>. [[Уладзіслаў Шафер|У. Шафер]], правёўшы аналіз раслін розных рэгіёнаў Карпат, выявіў нямала відаў, уласцівых букавым і букава-піхтавым фармацыям ляснога пояса (600—1250 м над узроўнем мора), якія сустракаюцца распылена на прылеглых раўнінных тэрыторыях. Многія з гэтых раслін ставяцца да «частковых рэліктаў», першая хваля міграцыі гэтых відаў была цесна звязана з распаўсюджваннем бука і піхты ў {{нп4нп5|Кліматычны оптымум|атлантычную фазу|ru|Климатический оптимум}}<ref>{{артыкул|мова=pl|аўтар=Szafer.|загаловак=Element gorski we florze nizn polskiego|месца=Krakov|выданне=Rozpr. Wydz. mat-przyrodn. Polsk. Acad. Umiejent.|тып=часопіс|год=1930|нумар=3}}</ref>. Па сучасных дадзеных, існуе нямала доказаў таго, што зусім нядаўна, гэта значыць 600—800 або 1000 гадоў таму букавыя лясы сустракаліся па ўсяму Прыдняпроўскаму ўзвышшу аж да сярэдняга цячэння Дняпра<ref>{{артыкул|мова=uk|аўтар={{нп4нп5|Васіль Іванавіч Белавус|Білоус В. І.|uk|Білоус Василь Іванович}}|загаловак=Поширення лісового бука на Україні в минулому|месца=К.|выданне=Вісник с.-г. науки|тып=часопіс|год=1962|нумар=2|старонкі=80—82}}</ref>. Некаторыя ўскосныя дадзеныя, напрыклад, брукаванне маставых ў [[Горад Вялікі Ноўгарад|Ноўгарадзе]] ў XII стагоддзі дошчачкамі з бука, дазваляюць выказаць здагадку, што лясы з удзелам бука на захадзе Рускай раўніны захоўваліся да канца [[жалезны век|жалезнага веку]]<ref name="УАА" />{{Стар.|161}}.

Сярод усіх еўразійскіх відаў роду бук еўрапейскі лічыцца самым маладым<ref>{{кніга|аўтар=Lämmermayr L.|загаловак=Die Entwiklung der Buchenassoziation seit dem Tertiär|частка=Fedde Repert sp. nov. Beihefte|месца=Dahlem|год=1923}}</ref>. Пра гэта сведчыць і найменшая колькасць жылак на яго лісці, што лічыцца больш маладой {{нп4нп5|Марфалогія раслін|марфалагічнай|ru|Морфология растений}} прыкметай<ref name="КЮД">{{кніга|аўтар={{нп4нп5|Юрый Дзмітрыевіч Кляопаў|Клеопов Ю. Д.|ru|Клеопов, Юрий Дмитриевич}}|загаловак=Анализ флоры широколиственных лесов европейской части СССР|спасылка=http://herba.msu.ru/shipunov/school/books/kleopov1990_analiz_fl_shirokol_lesov.djvu|месца=Киев|выдавецтва=Наукова думка|год=1990}}</ref>{{Стар.|274}}. Існуе меркаванне пра паходжанне бука еўрапейскага ад бука ўсходняга, які з’яўляецца рэліктам трацічнай флоры.

Бук мае для археолагаў Еўропы вялікае значэнне, паколькі з яго стагоддзямі вырабляліся [[Вясло|вёслы]], дзяржальні разнастайных прадметаў, {{нп4нп5|Чаўнок, ткацкі|трацкія чаўнакі|ru|Челнок (ткацкий)}}<ref name="ie">''{{нп4нп5|Джэймс Патрык Мэлары|J. P. Mallory|ru|Мэллори, Джеймс Патрик}}, {{нп4нп5|Дуглас Квенцін Адамс|Douglas Q. Adams|ru|Адамс, Дуглас Квентин}}.'' Encyclopedia of Indo-European Culture. London: Fitzroy Dearborn Publishers, 1997. ISBN 978-1-884964-98-5. P. 58—60.</ref>. З часоў [[неаліт]]у пладамі бука кармілі свіней. Алей пладоў ішоў у ежу. Гладкая шэрая кара бука ідэальна падыходзіла для нанясення пісьмёнаў, гэта значыць рэлігійных тэкстаў; невыпадкова букавыя гаі ў {{нп4нп5|Альбанскія горы|Альбанскіх гарах|ru|Альбанские горы}} былі святымі<ref name="ie"/>. У [[Германскія мовы|германскіх мовах]] ад назвы бука ўтвораны словы для абазначэння [[Кніга|кнігі]] ({{lang-de|Buch}}, {{lang-en|book}}) і [[Літара|літары]] ({{lang-got|boka}})<ref name="ie"/>. Славянскія словы «бук» і «буква» лічацца запазычанымі ў германцаў<ref>Гл. артыкул «бук» і «буква» ў {{нп4нп5|Этымалагічны слоўнік рускай мовы М. Фасмера|слоўніку Фасмера|ru|Этимологический словарь русского языка М. Фасмера}}.</ref>.

{{нп4нп5|Букавы аргумент|Усходняя мяжа распаўсюджвання бука|ru|Буковый аргумент}} ў Еўропе доўгі час разглядалася як ключавы аргумент за тое, што {{нп4нп5|прарадзіма||ru|Прародина}} [[Індаеўрапейцы|індаеўрапейцаў]] знаходзілася на захад ад гэтай лініі, а прарадзіма славян — на ўсход<ref name="ie"/>. Аднак у пасляваенны час устаноўлена, што праславутая «букавая мяжа» вельмі рухомая і што распаўсюджванне бука па Заходняй Еўропе прыйшлося на параўнальна позні перыяд — на [[бронзавы век]]<ref name="ie"/>.

У Чэхіі ў 1985 годзе [[Помнікі прыроды|помнікам прыроды]] абвешчаны двухсотгадовы бук, які расце ў горадзе {{нп4нп5|Горад Ракіцані|Ракіцані|ru|Рокицани}}. Пры вымярэнні 1998 г. ён дасягаў вышыні 32 м, а акружнасць ствала складала 4,28 м. Увесну 2003 года ён моцна пацярпеў ад ветру, а ў 2009 годзе абламілася яго апошняя трохметровая галіна. Узрост «{{нп4нп5|Каменагорскі бук|Каменагорскага бука|cs|Kamenohorský buk}}» ацэньваецца таксама ў 200 гадоў, яго вышыня 18,5 м, акружнасць ствала 4,62 м, дыяметр кроны 16 м, ствол камкаваты і полы ўнутры. Заслугоўвае ўвагі і «{{нп4нп5|Асялецкі бук||cs|Buk v Oselcích}}», які расце ў ваколіцах сяла {{нп4нп5|Сяло Асялец|Асялец|cs|Oselce}}. Яго ствол складаецца з некалькіх зрослых ствалоў і мае акружнасць 5,97 м. Дрэва дасягае вышыні 32 м і надзелены, паводле павер’яў, моцнай энергіяй. Найбуйнейшым букам у Чэхіі быў да гібелі «{{нп4нп5|Гаракаў бук||cs|Horákův buk}}», ці «Гаракаўскі бук», ці «Вялікі бук», ці «Бук князя {{нп4нп5|Род Кінскіх|Кінскі|ru|Кинские}}». Ён быў узяты пад ахову яшчэ ў XIX стагоддзі графам Ёзэфам Кінскі, які выкупiў яго ў мясцовага фермера. У 1993 годзе вышыня гэтага бука складала 37 м, акружнасць ствала — 7,5 м<ref>{{cite web|url=http://drusop.nature.cz/ost/chrobjekty/pstromy/index.php?frame&SHOW_ONE=1&ID=8237|title=Horákův buk|work=drusop.nature.cz|publisher=Registr památných stromů AOPK ČR|accessdate=2011-03-22|lang=cs|archiveurl=http://www.webcitation.org/65rHFoZCN|archivedate=2012-03-02}}</ref>. Яго ўзрост ацэньваўся ў 1940 годзе ў 350—400 гадоў. Загінуў і «Пагранічны бук» у Чынаўцы, былы вядомы помнік прыроды. Гэты бук ставіцца да дрэў, высаджаных у якасці мяжы паміж Чэхіяй і Германіяй. Вядома, што «{{нп4нп5|Пагранічны бук||cs|Hraniční buk (Cínovec)}}» быў высаджаны ў 1537 годзе і канчаткова загінуў у 70-х гадах XX стагоддзя. Па словах аднаго з мясцовых жыхароў, пад гэтым букам адпачываў [[Напалеон I Банапарт|Напалеон Банапарт]] перад адным з апошніх баёў<ref>{{cite web|url=http://www.cinovec.estranky.cz/clanky/povesti-historky.html|title=Pověst o hraničním buku|work=cinovec.estranky.cz|publisher=Cínovec v Krušných horách|accessdate=2011-03-22|lang=cs|archiveurl=http://www.webcitation.org/65rHGIDZa|archivedate=2012-03-02}}</ref>. «Пагранічны бук» быў сведкам двух паездак імператара [[Іосіф II Габсбург|Іосіфа II]] у [[Рудныя горы]] (1766 і 1779 гады), падарожжа [[Іаган Вольфганг фон Гётэ|Гётэ]] з [[Горад Цепліцы|Цепліцаў]] у 1813 годзе, уварвання гітлераўскай арміі ў час [[Другая сусветная вайна|Другой сусветнай вайны]], а таксама [[Савецкая армія|Савецкай арміі]] ў 1968 годзе<ref>{{cite web|url=http://www.zinnwald-im-erzgebirge.de/zinnwalder-grenzbuche-geschichte|title=Zur Geschichte der Zinnwalder Grenzbuche|work=ezv-zinnwald.de|publisher=Zinnwald-Georgenfeld|accessdate=2011-03-22|lang=cs}}</ref>.

Вядомы трохсотгадовы «{{нп4нп5|Шціфтараў бук||cs|Stifterův buk}}» з ваколіц горада {{нп4нп5|Горад Гарні Плана|Гарні Плана|cs|Horní Planá}}, радзімы пісьменніка {{нп4нп5|Адальберт Шціфтар|Адальберта Шціфтара|ru|Штифтер, Адальберт}}, пад кронай якога пісьменнік любіў сядзець. Бук быў пашкоджаны бурай ў 1979 годзе, але існаваў да 1994 года. Захаваўся яго павалены ствол. Ён быў вышынёй 17 м, акружнасць яго ствала дасягала 5,7 м, шырыня кроны была 21 м

«{{нп4нп5|Дзядуля Бук||pl|Buk Dziadek}}», ці «Бук Альфонс» — помнік прыроды ў {{нп4нп5|Астшашуўскі павет|Астшашуўскім павеце|ru|Остшешувский повят}} [[Велікапольскае ваяводства|Велікапольскага ваяводства]] Польшчы, вышынёй 27 м, акружнасць ствала на вышыні 1,3 м — 6,7 м<ref>{{cite web|url=http://dzieci.erys.pl/lesnoteka/najgrubsze_drzewa/buk|title=Buk pospolity|work=dzieci.erys.pl|publisher=Leśny Wortal Edukacyjny|accessdate=2011-03-17|lang=pl|archiveurl=http://www.webcitation.org/65rHHpMxg|archivedate=2012-03-02}}</ref>. Гэта бук з самым тоўстым ствалом на тэрыторыі Польшчы. У вёсцы {{нп4нп5|Свяркляны-Горне||pl|Świerklany Górne}} гміны [[Гміна Свяркляны|Свяркляны]] {{нп4нп5|Рыбніцкі павет|Рыбніцкага павета|ru|Рыбницкий повят}} [[Сілезскае ваяводства|Сілезскага ваяводства]] знаходзіцца «Бук Сабескага», звязаны з імем польскага палкаводца XVII стагоддзя [[Ян Сабескі|Яна III Сабескага]].

Самы вялікі бук ў Бельгіі — «{{нп4нп5|Блажэнны Гесэ||fr|Bonnerue (Houffalize)}}» — знаходзіцца ў вёсцы {{нп4нп5|Мабомпрэ||fr|Mabompré}} ў камуне {{нп4нп5|Уфаліз||ru|Уффализ}}. Акружнасць яго ствала ў 1,5 м ад зямлі 8 м.

У Нідэрландах асобнікі еўрапейскіх букаў з’яўляюцца самымі высокімі з шыракалістых дрэў. Да 2005 года гэта былі букі на тэрыторыі замка {{нп4нп5|Замак Мідахтэн|Мідахтэн|nl|Kasteel Middachten}} паблізу [[Горад Арнем|Арнема]], пасаджаныя ў 1873 годзе, якія дасягалі вышыні больш за 44 м, а самыя высокія з іх — 46 м і 48,5 м. Яны былі высечаныя ў лістападзе 2005 года. Цяпер самымі высокімі шырокалісцевымі дрэвамі з’яўляюцца букі, якія растуць у гэтым жа раёне, вышынёй 41 м<ref>{{cite web|url=http://bomeninfo.nl/tall%20trees.htm|title=Tall Trees|work=bomeninfo.nl|accessdate=2011-02-12|lang=en}}</ref>.

У Іспаніі ў правінцыі {{нп4нп5|Правінцыя Леон|Леон|ru|Леон (провинция)}} самы вялікі бук мае дыяметр ствала 6,32 м, яго ўзрост ацэньваецца ў 500 гадоў<ref name="elmundo" />.

300-гадовыя букі растуць ва [[Усходнія Карпаты|Усходніх Карпатах]] у запаведніку {{нп4нп5|Гарганы, запаведнік|Гарганы|ru|Горганы (заповедник)}}<ref>Паводле інфармацыі на сайце Плантарыум; гл. «[[#Спасылкі|Спасылкі]]».</ref>. У нацыянальным парку «{{нп4нп5|Нацыянальны парк Сяменік — Цясніны Караша|Сяменік — Цясніны Караша|ro|Parcul Național Semenic - Cheile Carașului}}» ў Румыніі сустракаюцца дрэвы з дыяметрам ствала да 1,4 м на ўзроўні грудзей і вышынёй да 50 м. Узрост самых старых дрэў 350—400 гадоў.

У Германіі калісьці самым вядомым сярод букаў звілістай формы быў «{{нп4нп5|Бук Цілі||de|Tilly-Buche}}» ў лесе Зюнтэль у горным масіве Везель, што знаходзіцца на тэрыторыі прыроднага парку {{нп4нп5|Везербергланд-Шаўмбург-Гамельн||de|Naturpark Weserbergland Schaumburg-Hameln}}. Ён праіснаваў з 1739 па 1994 год. Людская гаворка, звязваючы гэта дрэва з [[фельдмаршал]]ам і знакамітым палкаводцам [[Трыццацігадовая вайна|Трыццацігадовай вайны]] [[Іаган Церклас Цілі|Цілі]] (1559—1632), пераацэньвала яго ўзрост. У гэтым лесе ёсць яшчэ некалькі знакамітых дрэў звілістай формы. Самым буйным з іх у цяперашні час лічыцца «{{нп4нп5|Бук-галава||de|Kopfbuche bei Gremsheim}}». Вышыня яго 14 м, дыяметр кроны 24 м, абхват ствала 6 м, штогадовы прырост дыяметра ствала складае 9,6 мм.

Адзін з самых знакамітых і «фотагенічных» букаў — «{{нп4нп5|Баварскі бук||de|Bavaria-Buche}}», які расце ў [[Верхняя Баварыя|Верхняй Баварыі]] каля вёскі {{нп4нп5|Пондарф||de|Pondorf (Altmannstein)}}. Яго ўзрост ацэньваецца ў 500—800 гадоў, пры тым што букі рэдка жывуць больш за 300 гадоў. У абхваце ён дасягаў 9,8 м, у вышыню — 22 м. Крона мела дыяметр 30 м і займала плошчу ў 750 квадратных метраў. Дрэва моцна пацярпела падчас буры 19 жніўня 2006 года.

Шэраг самых буйных букаў унесены ў {{нп4нп5|Нямецкі рэестр дрэў||de|Deutsches Baumarchiv}}. Сярод іх 250-гадовы {{нп4нп5|бук Ханесе||de|Hannesebuche}} 6,15 м у абхваце і 21 м вышынёй. Вельмі цікавы бук з Мітгенфельда<ref>{{cite web|url=http://www.tedac.de/ext/altebaeume/Mitgen.html|title=Die «Urbuche» von Mitgenfeld|work=tedac.de|publisher=Mitgenfeld|accessdate=2011-01-17|lang=de|archiveurl=http://www.webcitation.org/65rHLTWdP|archivedate=2012-03-02}}</ref>, у абхваце 7,6 м, які складаецца з двух паловак, якія растуць паасобку. У Германіі вядомы «{{нп4нп5|Пашавы бук, Тодмас|«пашавы бук у Тодмасе|de|Weidbuche in Todtmoos}}» з {{нп4нп5|Тодмас|Тодмаса|ru|Тодтмос}} узростам 400 гадоў.

У {{нп4нп5|Спіс самых магутных букаў Германіі|Спісе самых магутных букаў Германіі|de|Liste_der_dicksten_Buchen_in_Deutschland}} 34 дрэва, яны маюць ствалы абхватам ад 6,25 да 9,8 метраў на вышыні 1 метр ад зямлі.

Назву адзінцы кіравання ў Швейцарыі {{нп4нп5|Бух-ам-Ірхель||ru|Бух-ам-Ирхель}} даў асобнік пурпурнага бука {{bt|Fagus sylvatica||f=purpurea}}, які існуе ў рэчаіснасці на гары [[Штамберг]], дакументальна зарэгістраваны ў 1680 годзе. Гэта найстарэйшы з вядомых пурпурных букаў у Еўропе. У 2007 годзе ён моцна пацярпеў ад буры. Існуе [[сага]], згодна з якой лісце дрэва афарбавалася крывёй падчас братазабойства, што адбылося тут.

* Сімвал мудрасці, бук разам з [[дуб]]ам, [[бяроза]]й і [[Масліна еўрапейская|маслінай]] складае аснову {{нп4нп5|Неадруідызм|неадруідычнага|ru|Neo-Druidism}} [[Трапічны год|сонечнага года]]. У [[гараскоп]]е [[друіды|друідаў]] буку адпавядае дата 21-22 снежня. Бук выступае як сімвал велічы, сілы і перамогі, стойкасці і паўнаты жыццёвых сіл. З ім звязваюць сімволіку [[пісьменства]] і [[друк|кнігадрукавання]]<ref>{{cite web|url=http://myfhology.info/planta/buk.html|title=Растения и миф. Бук|work=myfhology.info|publisher=Мифологическая энциклопедия|accessdate=2011-01-02|archiveurl=http://www.webcitation.org/65rHMDDBz|archivedate=2012-03-02}}</ref>.

* У {{нп4нп5|Французскі рэспубліканскі каляндар|Французскім рэспубліканскім календары|be-x-old|Францускі рэспубліканскі каляндар}} буку прысвечаны 14 дзень вясновага месяца [[жэрміналь]], што адпавядае 3 красавіка.

{{Біяфота|LiebmanmemoserviceF3Kösen.jpg|right|ш=250|{{нп4нп5|Макс Ліберман||ru|Либерман, Макс}}. Памінальная служба па памерламу імператару [[Фрыдрых III Гогенцолерн|Фрыдрыху III]] у «Букавай зале» {{нп4нп5|Горад Бад-Кёзен|Бад-Кёзена|ru|Бад-Кёзен}}. 1888|color=lightgreen}}

* Бук у лесе ля вёскі {{нп4нп5|Дамрэмі||ru|Домреми}} ў Францыі вядомы са старажытных часоў як аб’ект пакланення вясковых жыхароў, а таксама звязаны з імем [[Жанна д'Арк|Жанны д’Арк]]. Яго называлі «Дрэвам Дамы» ({{lang-fr|abre des Dames}} ад слова на дыялекце Латырынгіі abre={{lang-fr|arbre}} і {{lang-fr2|Dames}}), ці «Прыгажосцю мая» ({{lang-fr2|Le Beau Mai}}), у іншым перакладзе «Майскім дрэвам». На судовым працэсе Жанны д’Арк адзінаццаць сведак спасылаліся на гэта дрэва, як на жывога сведку<ref name="PGH"/>{{Стар.|54—55}}. Гл. {{нп4нп5|Ключ і дрэва фей||ru|Ключ и дерево фей}}. Лес, у якім расло гэта дрэва, называлі «Лесам фей» ({{lang-fr2|les Fées}}), дзе «феі танчаць». Мяркуюць, што гэта лес Вярзі, дзе растуць скрыўленыя букі звілістай формы. Як вядома з легенд пра Жану д’Арк, пад раскідзістым букам незвычайнай прыгажосці ў дні сваёй маладосці ёй было бачанне, якое вызначыла ўвесь яе далейшы лёс.

* Незвычайны бук са скульптурай [[Ісус Хрыстос|Хрыста]], якая ўрасла ў яго («{{нп4нп5|Бальцэр Хергат||de|Balzer Herrgott}}») з’яўляецца аб’ектам пакланення шматлікіх турыстаў і [[паломніцтва|паломнікаў]]. Гэта дрэва знаходзіцца ў [[Шварцвальд]]зе, паміж {{нп4нп5|Зімансвальд|Зімансвальдам|ru|Зимонсвальд}} і {{нп4нп5|Фуртванген, Шварцвальд|Фуртвангенам|ru|Фуртванген (Шварцвальд)}} і ўяўляе сабой «пашавы бук». Скульптура ўкрыжаванага Хрыста выканана з вапняка і знаходзіцца ў нішы, усярэдзіне нараста на ствале бука. Узрост самога дрэва дасягае, па розных ацэнках, ад 200 да 300 гадоў. Постаць Хрыста першапачаткова была выканана ў поўны рост, але без рук і без ног. У цяперашні час яна ўдалася ў дрэва так, што бачная адна галава. Гісторыі ўзнікнення гэтай скульптуры шматлікія і супярэчлівыя, з імі звязаныя розныя, часта фантастычныя, легенды. Па адной версіі, яе пакінулі на ўзгорку [[гугеноты]], уцекачы з Францыі, па іншай — [[раялісты]], уцекачы ў час [[Вялікая французская рэвалюцыя|Французскай рэвалюцыі]], па трэцяй — скульптуру схавалі ў лесе падчас вайны {{нп4нп5|Манаства|манахі|ru|Монашество}}. Такія ж супярэчлівыя версіі існуюць з нагоды знікнення ў скульптуры канечнасцяў. Адны сцвярджаюць, што канечнасці ёй адбіў у прыступе гневу ад няўдалага палявання паляўнічы, іншыя — канечнасці былі зламаныя свойскімі жывёламі, якія пасвіліся побач, калі скульптура ляжала на зямлі. Па яшчэ адной здагадцы, якая лічыцца найбольш праўдападобнай, у выніку сходу лавіны была пахавана вёска, а статуя пашкоджана, да букавага дрэва яе прымацавалі на мяжы стагоддзяў два чалядніка гадзіншчыка<ref>{{cite web|url=http://www.frsw.de/mythen.htm#Balzer%20Herrgott%20in%20Wildgutach|title=Zeitgeschichte des Balzer Herrgotts — Ausstellung|date=28-02-2008|work=frsw.de|publisher=Freilburg-Schwarzwald.de|accessdate=2011-02-04|lang=de|archiveurl=http://www.webcitation.org/65rHRdihU|archivedate=2012-03-02}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.baumwunder.de/informationen/balzer-herrgott.html|title=Balzer Herrgott|work=baumwunder.de|publisher=Baumwunder Balzer-Herrgott|accessdate=2011-02-04|lang=de|archiveurl=http://www.webcitation.org/65rHSAjK5|archivedate=2012-03-02}}</ref>. Вядома таксама, што ў Еўропе хрысціянскія лідары часта {{нп4нп5|Пропаведзь|прапаведавалі|ru|Проповедь}} ля святых дрэў, усталёўвалі ля найбольш шанаваных дрэў [[алтар]]ы, а на дрэвах размяшчалі {{нп4нп5|Распяцце, дэкаратыўна-прыкладное мастацтва|распяцці|ru|Распятие (декоративно-прикладное искусство)}} і [[ікона|абразы]] [[Багародзіца|Дзевы Марыі]].

** Каб даведацца, якой будзе зіма, трэба ў {{нп4нп5|Сабор усіх святых|Дзень усіх святых|ru|Собор всех святых}} зрэзаць галінку бука. Калі зрэз будзе сухім, зіма будзе цёплай, калі вільготным — халоднай<ref name="sv"/>.

Выява і назва бука шырока {{нп4нп5|Бук еўрапейскі ў тапаніміцы і геральдыцы|выкарыстаны ў тапаніміцы і геральдыцы|ru|Бук европейский в топонимике и геральдике}}. З імем бука звязаныя назвы: [[Букавіна]] — гістарычная вобласць ва Усходняй Еўропе (займае частку Украіны і частку Румыніі), на тэрыторыі якой бук займаў калісьці шырокія плошчы, {{нп4нп5|Букавецкая паланіна||uk|Буковецька полонина}} — плоскаверхавіннае ўзвышша ва Украінскіх Карпатах. Існуе мноства геаграфічных назваў Букавец на тэрыторыі Балгарыі, Украіны, Польшчы, Харватыі, Славакіі.

|{{нп4нп5|Хацінскі раён||ru|Хотинский район}}

У Швейцарыі існуе больш за 700 геаграфічных назваў, звязаных з букам, сярод іх Бухтален, {{нп4нп5|Шоненбух, Базель-Ланд|Шоненбух|ru|Шёненбух (Базель-Ланд)}}, {{нп4нп5|Бух-ам-Ірхель||ru|Бух-ам-Ирхель}}, {{нп4нп5|Буокс||ru|Буокс}}, а таксама {{нп4нп5|Бухегберг, узвышша|Бухегберг|de|Bucheggberg}} — [[Лёс, горная парода|лёсавае]] ўзвышша<ref>{{кніга|аўтар=Jean-Denis Godet.|загаловак=Bäume und Sträucher|месца=Melsungen|выдавецтва=Neumann-Neudamm|год=1989|pages=30|isbn=3-7888-0583-8}}</ref>.

|{{нп4нп5|Вальдмюнхен||ru|Вальдмюнхен}}

|{{нп4нп5|Бухен, Адэнвальд|Бухен|ru|Бухен (Оденвальд)}}

|{{нп4нп5|Вальдэнбух||ru|Вальденбух}}

|{{нп4нп5|Горад Блумберг|Блумберг|de|Blumberg}}

|{{нп4нп5|Бад-Бухау||ru|Бад-Бухау}}

|{{нп4нп5|Меркіш-Буххольц||ru|Меркиш-Буххольц}}

|{{нп4нп5|Гросрэшэн||ru|Гросрешен}}

|{{нп4нп5|Нойбукаў||ru|Нойбуков}}

|{{нп4нп5|Бухгольц-ін-дэр-Нардхайде||ru|Бухгольц-ин-дер-Нордхайде}}

У Венгрыі з букам звязаны {{нп4нп5|Бюк, горны масіў|Бюк|ru|Бюкк (горный массив)}} — горны масіў і горад, {{нп4нп5|Баконь||ru|Баконь}} — горны масіў. На тэрыторыі Румыніі і Малдавіі з букам звязаны назвы некалькіх сёлаў і рэк з назвай Быкавец.

* {{нп4нп5|Dub Buk||ru|Dub Buk}} — украінскі [[рок-гурт]] у стылі «меладычны [[блэк-метал]]», утвораны ў [[Горад Харкаў|Харкаве]] ў 1997 годзе.

Першыя згадкі бука ў літаратуры сустракаюцца ў аўтараў [[Антычнасць|антычных часоў]]. Абодва Вергілія ([[Публій Вергілій Марон]] і {{нп4нп5|Палідор Вергілій||ru|Полидор Вергилий}}) і [[Пліній Малодшы]] згадвалі яго ў сваіх творах. Пліній апісваў букавы гай, прысвечаны [[Дыяна, багіня|Дыяне]]. {{нп4нп5|Гай Салюстый Крысп Пасіен|Салюстый|ru|Гай Саллюстий Крисп Пассиен}} пісаў, што ён лічыць бук дрэвам, праўзыходным усе іншыя сваёй прыгажосцю, і ён «не толькі рады адпачыць пад ценем бука, але і часта налівае віна на яго карані і абдымае яго». Са старажытных часоў у закаханых засталася традыцыя прызначаць спатканні пад букавымі дрэвамі і пакідаць прызнанні ў каханні на іх гладкай кары.

Амерыканскі паэт {{нп4нп5|Уільям Кален Браянт|Уільям Браянт|ru|Брайант, Уильям Каллен}} пісаў:

І хоць [[Уільям Шэкспір|Шэкспір]] не ўдакладняе від дрэва, але напэўна ён меў на ўвазе бук, калі напісаў у сваёй камедыі «{{нп4нп5|Як вам гэта спадабаецца||ru|Как вам это понравится}}»:

Салавей у «{{нп4нп5|Ода салаўю|Одзе салаўю|be-x-old|Ода салаўю}}» [[Джон Кітс|Кітса]] спявае ў «зеляніне буку».

Магчыма, найбольш вядомым паэтычным прысвячэннем буку з’яўляецца твор {{нп4нп5|Томас Кэмпбэл|Томаса Кэмпбэла|ru|Кэмпбелл, Томас (поэт)}} «The Beech Tree’s Petition». Французскі паэт {{нп4нп5|Жазэ Марыя дэ Эрэдзіа||ru|Эредиа, Жозе Мария де}} напісаў паэму «Le Dieu Hêtre», назву якой можна перавесці як «Бажэственны бук». Паэтычны вобраз букаў ён выкарыстаў і ў «Сяброўскім пасланні».

[[Жуль Верн]] у творы «{{нп4нп5|Замак у Карпатах||ru|Замок в Карпатах}}» апісаў стары бук, які кожны год губляў па адной галінцы, тым самым нібыта набліжаючы разбурэнне закінутага карпацкага замка, размешчанага высока ў гарах і населенага, ва ўяўленні мясцовага насельніцтва, нячыстай сілай<ref>{{кніга

* {{ФлораСССР|аўтар={{нп4нп5|Яўген Уладзіміравіч Вульф|Вульф Е. В.|ru|Вульф, Евгений Владимирович}}|частка=Род 368. Fagus — Бук|том=5|стар=356—359}}