Вікіпедыя

Уладзімір Мікалаевіч Перцаў: Розніца паміж версіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
[недагледжаная версія][недагледжаная версія]
← Папярэдняя праўкаНаступная праўка →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
Няма тлумачэння праўкі
Няма тлумачэння праўкі
Радок 4:
[[File:BGU-1922.jpg|thumb|350px|злева|Першыя прафесары БДУ, 1922 год (злева направа): <br />Ніжні рад: [[Саламон Захаравіч Кацэнбоген|С. З. Кацэнбоген]], [[Аляксандр Мікалаевіч Вазнясенскі|А. М. Вазнясенскі]], [[Мікалай Міхайлавіч Нікольскі|М. М. Нікольскі]], [[Уладзімір Іванавіч Пічэта|У. І. Пічэта]], [[Усевалад Макаравіч Ігнатоўскі|У. М. Ігнатоўскі]], [[Іван Іванавіч Замоцін|І. І. Замоцін]], ?; <br />Сярэдні рад: ?, [[Сямён Якаўлевіч Вальфсон|С. Я. Вальфсон]], Я. І. Барычэўскі, ?, [[Дзмітрый Аляксеевіч Жарынаў|Д. А. Жарынаў]], [[Яўген Канстанцінавіч Успенскі|Я. К. Успенскі]], [[Ілля Якаўлевіч Герцык|І. Я. Герцык]]; <br />Верхні рад: [[Уладзімір Мікалаевіч Перцаў|У. М. Перцаў]], [[Мікалай Мікалаевіч Шчакаціхін|М. М. Шчакаціхін]], ?, ?.]]
 
Нарадзіўся 15 (27) ліпеня [[1877]] ў г. Курску[[Курск]]у. Бацька — Мікалай Ніканоравіч Перцаў — «сярэдні служачы» (са слоў У. М. Перцава), быў стацкім дарадцам, а таксама членам апякунскай рады жаночай прагімназіі. У [[1888]]—[[1895]] Уладзімір Перцаў па патрабаванні бацькі прайшоў поўны курс у Курскім рэальным вучылішчы. Смерць бацькі ў [[1890]] годзе сур'ёзна ўскладніла матэрыяльнае становішча будучага вучонага. Тым не менш, Перцаў працягнуў сваю вучобу. Перцаў працягнуў сваю вучобу. Вось што ён з гэтай нагоды пісаў у сваёй афіцыйнай аўтабіяграфіі:
 
"Мяне прыцягвалі да сябе гуманітарныя навукі, але доступ ва ўніверсітэты ў той час для скончыўшых рэальнае вучылішча быў зачынены. Я стаў рыхтавацца да іспыту экстэрнам за курс гімназіі, пакуль жа паступіў спачатку ў Пецярбургскі тэхналагічны інстытут, потым у Варшаўскі ветэрынарны інстытут. У [[1897]] г. я вытрымаў экзамен на атэстат сталасці і паступіў у лік студэнтаў Маскоўскага ўніверсітэта на гісторыка-філалагічны факультэт. Ва ўніверсітэце я займаўся ў прафесараў В. В. ВиппераВіппера, П. Г. Вінаградава і М. С. Карэліна, напісаўшы ў кіраваных імі семінарах шэраг работ у неабавязковым парадку. За ўдзел у студэнцкіх хваляваннях я два разы падвяргаўся выключэнню з універсітэта (у [[1899]] і [[1901]] гг.), прычым пасля кароткага (2-х тыднёвага) зняволення ў Бутырскай перасылачнай турме кожны раз падвяргаўся высылцы з Масквы ў Курск пад наглядам паліцыі. Адзін час я страціў нават надзею скончыць універсітэцкі курс у Расіі і ў [[1901]] г. на сабраныя ўрокамі грошы, з частковай дапамогай маёй маці (бацька памёр у [[1890]] г.) здзейсніў паездку за мяжу. Я слухаў лекцыі ў Венскім і Берлінскім універсітэтах, але недахоп сродкаў заахвоціў мяне вярнуцца ў Расію, дзе я быў зноў прыняты ва ўніверсітэт».
 
У [[1903]] годзе скончыў Маскоўскі універсітэт. У тым жа годзе быў пакінуты на кафедры ўсеагульнай гісторыі ў прафесара Р. Ю. Віпера для падрыхтоўкі да прафесарскага звання (з атрыманнем Стыпендыі). З 1903 ён пачаў выкладаць у сярэдніх навучальных установах г.Масквы «таксама з перапынкамі, бо ўжо ў канцы [[1903]] года Маскоўскі граданачальнік адмовіў мне ў выдачы пасведчання аб палітычнай добранадзейнасці, матывуючы гэта маім удзелам у бытнасць студэнтам у студэнцкіх хваляваннях».
 
Выкладчыцкую дзейнасць Перцаў змог аднавіць толькі ў [[1905 годзе]] ў сувязі з [[Рэвалюцыя_1905—1907_гадоў_у_Расіі|рэвалюцыяй 1905-1907]]. Акрамя таго, гісторык чытаў лекцыі для працоўных Замаскварэчча і займаўся навуковай працай. «У прамежак паміж 1903-1917 гг. мною было напісана каля 20 буйных работ на гістарычныя тэмы ў розных выданнях, часопісах і зборніках і, акрамя таго, шмат дробных рэцэнзій і аглядаў гістарычнай літаратуры таксама ў часопісах і некаторых зборніках», — пісаў Уладзімір Мікалаевіч у аўтабіяграфіі. Да [[1917]] перцаўПерцаў апублікаваў каля 150 прац.
 
У [[1918]] разам з [[Уладзімір_Іванавіч_Пічэта|У. І. ПичетойПічэтай]], [[Мікалай_Міхайлавіч_Нікольскі|М. М. Нікольскім]], У. М. ДзьяковымДзьякавым і іншымі навукоўцамі выехаў у Заходнюю вобласць, дзе ўвайшоў у склад Вучонага савета [[Смаленскі_дзяржаўны_ўніверсітэт|Смаленскага дзяржаўнага універсітэта]]. [[7 лістапада]] [[1918]] быў абраны прафесарам кафедры гісторыі Германіі. Прыблізна ў гэты ж час Перцаў працаваў у Маскоўскім педагагічным інстытуце, Смаленскам і Віцебскам інстытутах народнай адукацыі.
 
[[Лета|Улетку]] [[1921]] Перцаў прымаў актыўны ўдзел у падрыхтоўцы да адкрыцця Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта. [[1 кастрычніка]] [[1921]] быў абраны прафесарам кафедры ўсеагульнай гісторыі [[Беларускі_дзяржаўны_ўніверсітэт|БДУ]] (адначасова быў прафесарам кафедры народнай гаспадаркі БДУ). У кастрычніку[[кастрычнік]]у Уладзімір Перцаў ўпершыню прыехаў у [[Мінск]]. У першы час працы ў БДУ выкладаў на факультэце грамадскіх навук, чытаючы курсы па гісторыі Новага часу на розных аддзяленнях. [[Вясна|Увесну]] [[1922]] разам М. М. Нікольскім звярнуўся ў праўленне БДУ з просьбай дапамагчы з пераездам сям'і ў Мінск на пастаяннае месца жыхарства. Пераезд адбыўся ў [[Чэрвень|чэрвені]] [[1922]]. Гэтым жа летам Перцаў стаў выкладаць і на педагагічным факультэце БДУ, які быў выдзелены з факультэта грамадскіх навук. Асобныя лекцыі чытаў на працоўным факультэце.
 
У 1922 У. М. Перцаў удзельнічаў у стварэнні двух паказальных школ пры БДУ — з беларускім і габрэйскім (ідыш) мовай навучання. Восенню-зімой таго ж года (і, хутчэй за ўсё, у 1923) Перцаў, па даручэнні кіраўніцтва БДУ, прымаў маёмасць Віцебскага аддзялення Маскоўскага археалагічнага інстытута. Віцебскае, а таксама Смаленскае аддзяленне інстытута зачынілі для падтрымкі новага універсітэта і для уніфікацыі адукацыі ў маладой рэспублікі. У аддзяленнях захоўваліся багатая фонды літаратуры і гістарычных крыніц. Перцаў выявіў у Віцебску бібліятэку і музей. 8 тысяч тамоў бібліятэкі ўтрымлівалі ў сабе ў асноўным кнігі на латыні і польскай мове з езуіцкіх калегіумаў, рукапісы па гісторыі супрацьстаяння праваслаўя і каталіцызму і ў цэлым па гісторыі Беларусі. У музеі захоўваліся ў асноўным іконы старога пісьма, а таксама знаходкі археалагічных і этнаграфічных экспедыцый па Беларусі. На працягу кастрычніка, лістапада і снежня вяліся доўгія бюракратычныя перапіскі. Аднойчы Віцебскі губернскі выканаўчы камітэт як член камісіі па перадачы маёмасці нават адмяніў пастанову цэнтральных органаў улады БССР, чым стварыў юрыдычны тупік. Тым не менш, маёмасць была перададзена, і Праўленне БДУ асабліва адзначыла асабістую заслугу Перцава ў гэтай справе.
 
Шмат гадоў У. М. Перцаў удзельнічаў у працы прыёмнай камісіі БДУ, за што яго не раз заахвочвалі грашыма (напрыклад, у [[1923]] яму выдалі прэмію ў 110 [[Савецкі_рубель|рублёў]]. Аб матэрыяльным становішчы таго часу можна судзіць, у прыватнасці, па наступным факце. [[20 чэрвеня]] [[1920]] Перцаву выдалі пасведчанне, у якім было адзначана: «Сим удостоверяется, что гражд. В. Н. Перцев отправляется в служебную командировку в гор. Витебск и нуждается в дорожном чайнике». Таксама Перцаў займаўся навукова-асветнай працай сярод рабочых і салдат. Яго публічная лекцыя на тэму «Аграрны пытанне на Захадзе» [[16 студзеня]] [[1927]] сабрала вялікую аўдыторыю, ледзь умясціўшуюся, як адзначыў [https://bsu.by/?guid=58531 А. І. Малюгін], у актавай зале ўніверсітэта.
 
Пасля вылучэння педфака БДУ у асобны [[Беларускі_дзяржаўны_педагагічны_ўніверсітэт_імя_Максіма_Танка|Вышэйшы педагагічны інстытут]] Уладзімір Перцаў перайшоў на працу ў новы вну. Там з [[1 жніўня]] [[1931]] і (з перапынкамі) да [[1947]] ён працаваў прафесарам і загадчыкам кафедры гісторыі Захаду (з [[1934]] — усеагульнай гісторыі). Таксама У. М. Перцаў працаваў у [[Беларускі_дзяржаўны_эканамічны_ўніверсітэт|Інстытуце народнай гаспадаркі]].
 
Пасля ўтварэння ў [[1934]] [[Гістарычны_факультэт_БДУ|гістарычнага факультэта БДУ]] Уладзімір перцаўПерцаў вярнуўся ў Белдзяржуніверсітэт. [[5 чэрвеня]] [[1935]] па сукупнасці навуковых публікацый рашэннем кваліфікацыйнай камісіі Народнага Камісарыята асветы БССР Перцаву было прысуджана званне [[Доктар_навук|доктара гістарычных навук]]. З [[1939]] па [[1955]] (з невялікімі перапынкамі) загадваў кафедрай гісторыі сярэдніх вякоў; у [[1955]]-[[1960]] узначальваў аб'яднаную кафедру гісторыі старажытнага свету і сярэдніх вякоў. [[11 красавіка]] [[1940]] гісторык быў абраны сапраўдным членам [[Нацыянальная_акадэмія_навук_Беларусі|АН БССР]].
 
Аб працы Перцава ў [[1930-я|1930-х]] А. І. Малюгін пісаў наступнае:
 
«У першыя гады існавання гістарычнага факультэта БДУ Уладзімір Мікалаевіч працаваў на ім па сумяшчальніцтве, бо асноўным месцам працы быў педінстытут. Але кіраўніцтва ўніверсітэта пайшла на незвычайны крок, апісаны ў тлумачальнай запісцы да штатнага фармуляра на 1937/38 навучальны год: «Профессор Перцев В. Н. зачислен штатным работником по Белорусскому Государственному Университету, несмотря на то, что он зачислен штатным работником и по Минскому пединституту; это объясняется тем, что в БГУ нагрузка по древней и средней истории очень большая (600 профессорских часов в год), а другого работника по этим предметам у нас нет». Такому каштоўнаму і незаменнаму спецыялісту быў усталяваны павышаны персанальны аклад.
Радок 32:
<...>
 
У дакладной запісцы [[Лаўрэнцій_Фаміч_Цанава|Л. Ф. Цанавы]] ад [[2 чэрвеня]] [[1939|1939 г.]] на імя першага сакратара ЦК КП (б)б П. К. Панамарэнка было адзначана, што У. М. Перцаў настроены па-антысавецку, вядзе контррэвалюцыйную прапаганду, у выкладанні робіць акцэнт на гісторыю Германіі. Яму таксама ўзгадалі захапленне партыяй кадэтаў у дарэвалюцыйны час. У выніку ўзнагароду [у гонар 35-годдзя навукова-педагагічнай дзейнасці] тады так і не ўручылі, што было найменшым злом з усіх магчымых.
 
Гэта быў не адзіны выпадак пільнай увагі органаў да паважанага прафесара. Яшчэ ў [[1932|1932 г.]] ён праходзіў па дакументах [[Дзяржаўнае_палітычнае_ўпраўленне_пры_ЦВК_Беларусі|ОГПУ]] як "антысавецкі элемент". У яго характарыстыцы, напісанай не пазней за [[1937|1937 г.]], адзначаны такога роду "недахопы": "... марксісцкай метадалогіяй валодае недастаткова. Адсюль у галіне абагульненняў т. Перцаў не дае таго, што патрабуецца ад гісторыка-марксіста. У грамадскім жыцці прымае недастатковае удзел”. Зразумела, што такія водгукі змушалі Уладзіміра Мікалаевіча апраўдвацца: “артыкулы і кнігі, напісаныя ў асноўным да 1930 г., не заўсёды і не ва ўсім задавальнялі патрабаванням марксісцка-ленінскай метадалогіі”. Але варта адзначыць, што і ў наступных выданнях сваіх работ ён працягваў прытрымлівацца тых самых поглядаў, за якія яго крытыкавалі ідэолагі. Зрэшты, непахвальныя водгукі аб пазіцыі Уладзіміра Мікалаевіча не перашкодзілі беларускім акадэмікам 11 красавіка 1940 г. абраць яго сапраўдным членам Акадэміі навук БССР. Да 1941 г. У. М. Перцаў, разам са сваім даўнім калегам і таварышам М. М. Нікольскім, — адна з найбольш знакавых асобаў усяго ўніверсітэта і, безумоўна, вядучы навуковы супрацоўнік Акадэміі навук. А значыць - усёй Беларусі».
 
24 чэрвеня 1941 У. М. Перцаў эвакуіраваўся з Мінска ў Курск. Да кастрычніка працаваў прафесарам у Курскім педагагічным інстытуце. У кастрычніку пераехаў у г. Сарапул Удмурцкай АССР. З 15 снежня 1941 па 1 верасня 1943 працаваў прафесарам і загадчыкам кафедры ўсеагульнай гісторыі Удмурцкага педінстытута. У верасні 1943 пераехаў у Падмаскоўе і стаў працаваць прафесарам і загадчыкам кафедры гісторыі сярэдніх вякоў Беларускага ўніверсітэта на станцыі Сходня пад Масквой. З 1 снежня 1943 па 1959 працаваў акадэмікам-сакратаром Аддзялення грамадскіх навук АН БССР.
Узята з "https://be.wikipedia.org/wiki/Уладзімір_Мікалаевіч_Перцаў"