|
}}
'''Чуўк''', або састарэлая назва '''трук''' (саманазва ''Chuuk'') — народ, карэнныя насельнікі [[Каралінскія астравы|Каралінскіх астравоў]]. Зараз жывуць ва ўсіх частках [[Федэратыўныя Штаты Мікранезіі|Федэратыўных Штатаў Мікранезіі]]. Абшчыны чуўк таксама ёсць у [[ЗША]] і на [[Гуам]]е. Колькасць у Федэратыўных Штатах Мікранезіі - — 53595 чал. (2000 г.) <ref>[http://www.fsmgov.org/info/people.html Афіцыйная старонка ўрада ФШМ]</ref>.
== Гісторыя ==
Чуўк адносяцца да часткі [[мікранезійцы|мікранезійцаў]], якая размаўляе на адной з усходніх малайска-палінезійскіх [[мова|моў]]. Іх паходжанне да канца не высветлена. Мяркуецца, што першыя насельнікі з'явілісяз’явіліся на [[астравы Чуўк|астравах Чуўк]] каля 2000 гадоў таму. Згодна паданням саміх чуўк, іх продкі Ірас і Качаў прыплылі ў XII - XIII XII—XIII стст. з усходу. Існуюць міфы, падобныя на [[палінезійцы|палінезійскія]], аб выманні першапродкамі [[востраў|астравоў]] з [[акіян]]у.
У [[XVI стагоддзе н.э.|XVI ст.]] чуўк упершыню сутыкнуліся з [[Еўропа|еўрапейцамі]]. Дзякуючы [[Іспанія|іспанцам]], тубыльцы пазнаёміліся з [[жалеза]]м, якое высока імі шанавалася. Арганізоўваліся марскія гандлёвыя экспедыцыі за жалезнымі рэчамі на [[Гуам]].
З кан. [[XVIII стагоддзе |XVIII ст.]] на астравах Чуўк з'явілісяз’явіліся прадстаўнікі іншых еўрапейскіх дзяржаў - — [[Вялікабрытанія|Вялікабрытаніі]], [[Францыя|Францыі]] і [[Расійская імперыя|Расіі]]. Прычым, адносіны паміж маракамі і абарыгенамі не заўсёды мелі мірны характар. З аднаго боку, чуўк былі зацікаўлены ў абмене правіянту на еўрапейскія тавары. З іншага, здаралісь напады на гандляроў і даследчыкаў, якія скончваліся вялікімі ахвярамі сярод саміх жа астравіцян. З кан. [[XIX стагоддзе н.э.|XIX ст.]] на астравах з'явілісяз’явіліся [[Японія|японскія]] гандляры.
З [[1874]] г. сярод чуўк пачало распаўсюджвацца [[хрысціянства]].
У [[1885]] г. [[Каралінскія астравы]] былі анэксаваны Іспаніяй. У [[1899]] г. - — абвешчаны калоніяй [[Германія|Германіі]]. У [[1914]] г. - — заняты Японіяй. Японцы ўкаранілі сістэму школьнага выхавання, пабудавалі першы шпіталь, пачалі прымаць абарыгенаў на адміністрацыйныя пасады, уладковаць на працу на іншых астравах Мікранезіі. З 1930-ых гг. пачалася міграцыя каланістаў з Японіі (каля 4000 чал. з 18000 чал. агульнага насельніцтва на астравах Чуўк у 1937 г.), якія ўцягвалі мясцовае насельніцтва ў прамысловы лоў рыбы. "«Мясцовыя людзі куплялі квіткі на параходы ў іншыя часткі Мікранезіі і веласіпеды для сваіх дзетак. У чуўк дагэтуль ніколі не было столькі грошай"», - — зазначаецца ў чарнавіку афіцыйнай справаздачы ўрада [[Федэратыўныя Штаты Мікранезіі|Федэратыўных Штатаў Мікранезіі]] <ref>[http://www.pacificweb.org/PDF/FSM/chuuk89.pdf CHUUK STATE 1989 CENSUS OF POPULATION AND HOUSING, FEDERATED STATES OF MICRONESIA, 1992.] Р. 9</ref>.
У [[1944]] г. астравы былі акупаваны [[ЗША]], якія пазней атрымалі ад [[ААН]] мандат на кіраванне Мікранезіяй як падапечнай тэрыторыяй. У [[1986]] г. быў створаны штат Чуўк у складзе Федэратыўных Штатаў Мікранезіі.
== Асаблівасці культуры ==
[[File:Atlas pittoresque pl 099.jpg|thumb|Напад чуўк на французскіх маракоў, мал. 1846 г.]]
Традыцыйныя заняткі - — [[сельская гаспадарка]], аснову якой складае земляробства (вырошчвалі [[Colocasia esculenta|тара]], [[какосавая пальма|какосы]], [[хлебнае дрэва]], [[садавіна|садавіну]]), і лоў [[рыбы]]. Чуўк лічыліся выдатнымі мараплаўцамі. Жытлы [[Драўніна|драўляныя]], адкрытага тыпу, з шырокім [[дах]]ам, часцяком без [[Сцяна|сцен]].
[[сям'я|Сем'іСем’і]] пераважна вялікія пашыраныя. Існаваў звычай жыцця жаніха і нявесты ў сям'ісям’і наканаванага да абвяшчэння афіцыйнага [[шлюб]]у. Старэйшыя члены сем'яўсем’яў заўсёды разглядаліся сацыяльна вышэйшымі за малодшых, але ў адрозненні ад суседзяў на [[Астравы Чуўк|Чуўк]] не склаўся моцны пласт правадыроў. Паміж жыхарамі розных астравоў успыхвалі ўзброеныя канфлікты.
Распаўсюджаны [[татуіроўка]], шнараванне цела. Традыцыйнае [[мастацтва]] - — пляценне, рэзь па дрэву, вытворчасць [[Тапа (тканіна)|тапы]], мастацкая апрацоўка [[Ракавіна малюскаў|ракавін]].
Астравы Чуўк з'яўляюццаз’яўляюцца найбольш беднай часткай [[Федэратыўныя Штаты Мікранезіі|Федэратыўных Штатаў Мікранезіі]], што адмоўна адбіваецца на развіцці прафесійнай культуры і адукацыі.
== Мова ==
Мова чуўк адносіцца да ўсходніх малайска-палінезійскіх моў. З'яўляеццаЗ’яўляецца афіцыйнай у [[Федэратыўныя Штаты Мікранезіі|Федэратыўных Штатах Мікранезіі]]. Пісьмовасць на аснове [[лацінскі алфавіт|лацінкі]]. Сярод чуўк таксама шырока распаўсюджана [[англійская мова]], якая абавязкова вывучаецца ў школах і шырока выкарыстоўваецца ў паўседзённым жыцці.
{{зноскі}}
== Спасылкі ==
* [http://www.visit-fsm.org/visitors/culture.html Культура Мікранезіі]
* [http://alphaomegatranslations.com/2011/02/08/the-challenges-of-chuukese-translation-and-interpretation-3/ Асаблівасці мовы чуўк]
* [http://www.visit-fsm.org/visitors/culture.html Каталіцкая царква на астравах Чуўк]
[[Катэгорыя:Народы Аўстраліі і Акіяніі]]
| 