Пралетарый (кінатэатр, Мінск): Розніца паміж версіямі

'''«Пралета́рый»''' (арыг. '''«Пролета́рый»''') — колішні [[кінатэатр]] у Мінску. Размяшчаўся па [[Праспект Незалежнасці, (Мінск)|вул. Савецкай]], 87 насупраць [[Аляксандраўскі сквер, (Мінск)|Цэнтральнага сквера]] на месцы сучаснай [[Кастрычніцкая плошча, (Мінск)|Кастрычніцкай плошчы]], недалёка ад скрыжавання [[Вуліца Энгельса, (Мінск)|вул. Энгельса]] з пр. Незалежнасці (тагачаснай Савецкай вуліцы). Будынак кінатэатра ў стылі [[Канструктывізм (мастацтва)|канструктывізм]] пабудаваны паводле праекта вядомага беларускага архітэктара [[Герасім Васілевіч Якушка|Герасіма Якушкі]].

З 1907 года на [[Праспект Пераможцаў, (Мінск)|вуліцы Захар'еўскайЗахар’еўскай]] на першым паверсе правай часткі чатырохпавярховага [[дом Поляка|дома ўладальніка Поляка]] працаваў [[кінатэатрКінатэатр «Ілюзіён», (Мінск)|кінатэатр «Ілюзіён»]], які меў вялікую папулярнасць. Паводле паведамлення газеты «[[Звязда (1917газета)|Звязда]]», у чэрвені 1924 года ў былым памяшканні кінатэатра «Ілюзіён» адкрыўся новы кінатэатр «Пралетарый» на 300 месцаў. Пазней кінатэатр, верагодна, быў перайменаваны, бо ў шэрагу публікацый адзначалася, што 15 ліпеня 1924 года ў тым жа памяшканні па вул. Савецкай, 87 прыняў першых гледачоў новы кінатэатр «'''Чырвоны факел'''». У кастрычніку 1928 года тут арганізавалі прагляд фільмаў для дзяцей, і кінатэатр атрымаў назву «'''Юны піянер'''». У гэтым статусе ён праіснаваў некаторы час, пакуль да яго не вярнулася ранейшая назва — «Пралетарый»<ref name="arcp"/>.

На пасяджэнні Сакратарыята МінскагаМенскага гарадскога камітэта [[Камуністычная партыя Беларусі (1918)|КП(б)Б]] 1 красавіка 1932 года было прынята рашэнне: ''«На працягу будаўнічага сэзону г.г. пераабсталяваць кіно „Пролетарый“, зрабіўшы яго на 600—700 мейсц, шляхам дабудовы глядзельнай залі»''. Праект рэканструкцыі быў выкананы [[Герасім ВасільевічВасілевіч Якушка|Герасімам Якушкам]] у вельмі кароткі тэрмін і прадугледжваў не павелічэнне ўмяшчальнасці старой глядзельнай залы, а ўзвядзенне новага будынка<ref name="arcp"/>.

Новы кінатэатр «Пралетарый» быў адкрыты ў жніўні 1934 года. Па ўмяшчальнасці ён быў другім паводле велічыні пасля [[кінатэатр «Чырвоная зорка» (кінатэатр, Мінск)|кінатэатра «Чырвоная зорка»]]. На яго экране дэманстраваліся як [[Кінематограф СССР|савецкія]], у тым ліку і [[Кінематограф Беларусі|беларускія]], так і замежныя фільмы. Напрыклад, 13 верасня 1938 года адбыўся паказ знакамітага фільма [[Чарлі Чаплін]]а «[[Агні вялікага горада, (фільм)|Агні вялікага горада]]»<ref name="arcp"/>.

21 чэрвеня 1941 года ў кінатэатры «Радзіма» прайшло апошняе ў горадзе даваеннае грамадскае мерапрыемства: вячэрняя дэманстрацыя фільма «[[Франтавыя сяброўкі, фільм|Франтавыя сяброўкі]]», паўночнае вясёлае выступленне «Тэа-джаза» і а 0:20, ужо 22 чэрвеня 1941, — дадатковы сеанс фільма. 24 чэрвеня 1941 года а 9:40 нямецкая авіяцыя пачала асабліва масіраваную эшаланаваную [[бамбардзіроўка Мінска|бамбардзіроўку Мінска]]. Кінатэатр і прылеглыя да яго будынкі цалкам выгарэлі і ўяўлялісталі сабой скрыніскрынямі-руіныруінамі. Пасля вайны гэты квартал горада не аднавілі<ref name="arcp"/>.

Фасад будынка быў заглыблены адносна фронту фасадаў суседніх будынкаў і рэзка кантраставаў з імі [[канструктывізмКанструктывізм (мастацтва)|канструктывісцкім]] характарам свайго [[кампазіцыя,Архітэктурная архітэктуракампазіцыя|кампазіцыйнага рашэння]]. Паводле вобразнага рашэння і функцыянальнай структуры ён стэрэатыпна ўспрымаецца як фасад жылога дома з крамнымі вітрынамі на першым паверсе, што абумоўлена абмежаваннямі, у якіх ажыццяўлялася распрацоўка функцыянальна-планіровачнага рашэння — прыстасаванне вузкай прасторы, 15 м па шырыні, паміж будынкамі пад размяшчэнне аб'ёмуаб’ёму [[глядзельная зала|глядзельнай залы]] значнай умяшчальнасці з забеспячэннем нарматыўных выхадаў з яго, а таксама [[фае]] з [[каса]]вым [[вестыбюль|вестыбюлем]] і шэрагам дапаможных памяшканняў. Пры гэтым вырашалася задача рацыянальнага выкарыстання параўнальна невялікай прасторы над аб'ёмам кінатэатра, якая была адведзена пад жылыя памяшканні. Пра прыналежнасць будынка інфармаваў толькі аб'ёмны [[надпіс]] на [[атык]]у — «КIНО» і ўнізе над сцяной-вітражом, зашклёнай вертыкальнымі палотнамі ў выглядзе «гармоніка»  — «ПРОЛЕТАРЫЙ»<ref name="arcp"/>.

Унутрывуглавыя [[балкон]]ы на жылых паверхах будынка кінатэатра ўспрымаліся як завяршэнні гарызантальных [[Чляненне, (архітэктура)|чляненняў]] фасадаў суседніх будынкаў, што забяспечыла іх кампазіцыйна-ансамблевую ўзаемасувязь. Памер і форма аконных праёмаў жылых паверхаў вырашаны ў канструктывісцкай манеры — амаль [[стужачнае шкленне]] з праёмамі на ўсю шырыню пакояў, з вузкімі міжаконнямі і трохстворкавымі рамамі. Паводле праекта ўсе паверхі мелі аднолькавае вырашэнне вокнаў, пазней форма і колькасць аконных праёмаў верхняга паверху былі зменены на шэраг вузкіх вертыкальных, што ў пэўнай ступені ажывіла агульную кампазіцыю фасада. Быў уведзены глухі [[франтон]] па вышыні да ўзроўню [[карніз]]аў суседніх будынкаў і [[казырок|казыркі]] над вуглавымі балконамі верхняга паверху, што ў яшчэ большай ступені забяспечыла кампазіцыйную сувязь з суседнімі фасадамі<ref name="arcp">''Жутяев Ю.'' [http://arcp.by/ru/article/kinoteatr-proletariy Кинотеатр «Пролетарий»] [об архитектурном проекте: Минск] // [[Архитектура и строительство]] № 2, 2015. — С. 60-62.</ref>.