Стандартная мадэль: Розніца паміж версіямі
| [недагледжаная версія] | [недагледжаная версія] |
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
др →Палажэння |
др афармленне, стыль, арфаграфія |
||
Радок 1:
[[Выява:Standartnaja Madel Elementarnych Čaścinak be.svg|thumb|300px|right|Стандартная мадэль [[Элементарная часціца|элементарных часціц]]; у чырвоным слупку справа
'''Стандартная мадэль''' — тэарэтычная канструкцыя ў [[фізіка элементарных часціц|фізіцы элементарных часціц]], якая апісвае электрамагнітнае, [[слабае ўзаемадзеянне|слабае]] і [[моцнае ўзаемадзеянне]] ўсіх [[элементарная часціца|элементарных часціц]]. Стандартная мадэль не з'яўляецца тэорыяй усяго, бо не апісвае [[цёмная матэрыя|цёмную матэрыю]], [[цёмная энергія|цёмную энергію]] і не ўключае ў сябе [[гравітацыя|гравітацыю]]. Эксперыментальнае пацвярджэнне існавання прамежкавых вектарных [[базон]]аў ў сярэдзіне 80-ых гадоў завяршыла пабудову Стандартнай мадэлі і яе прыняцце як асноўнай. Неабходнасць нязначнага пашырэння мадэлі ўзнікла ў 2002 годзе пасля выяўлення [[нейтрынныя асцыляцыі|нейтрынных асцыляцый]], а пацвярджэнне існавання [[базон Хігса|базона Хігса]] ў 2012 годзе завяршыла эксперыментальнае выяўленне прадказальных Стандартнай мадэллю элементарных часціц.
== Палажэнні ==
* Усё рэчыва складаецца з 12 фундаментальных [[Квантавая тэорыя поля|квантавых]] [[Поле (фізіка)|палёў]] [[Спін|спіна]] ½, квантамі якіх з'яўляюцца [[Фундаментальная часціца|фундаментальныя часціцы]]-[[Ферміён|
* Кваркі ўдзельнічаюць у моцных, слабых і электрамагнітных узаемадзеяннях; зараджаныя лептоны (электрон, мюон,
▲Стандартная мадэль складаецца з наступных палажэнняў:
* Усе тры
:: 8 [[Глюон|глюонаў]] для моцнага ўзаемадзеяння (група сіметрыі SU(3)); 3 цяжкіх [[Калібровачны базон|калібровачных базона]] (W +, W-, Z0) для
▲* Усё рэчыва складаецца з 12 фундаментальных [[Квантавая тэорыя поля|квантавых]] [[Поле (фізіка)|палёў]] [[Спін|спіна]] ½, квантамі якіх з'яўляюцца [[Фундаментальная часціца|фундаментальныя часціцы]]-[[Ферміён|фермиёны]], якія можна аб'яднаць у [[Пакаленне элементарных часціц|тры пакаленні фермиёнаў]]: 6 [[Лептон|лептонаў]] ([[электрон]], [[мюон]], [[тау-лептон]], [[электроннае нейтрына]], [[мюоннае нейтрына]] і [[тау-нейтрына]]), 6 [[Кварк|кваркаў]] (u, d, s, c, b, t) і 12 адпаведных ім антычасціц.
▲* Кваркі ўдзельнічаюць у моцных, слабых і электрамагнітных узаемадзеяннях; зараджаныя лептоны (электрон, мюон, таў-лептон) — у слабых і электрамагнітных; нейтрына - толькі ў слабых узаемадзеяннях.
▲* Усе тры тыпу узаемадзеянняў ўзнікаюць як следства пастулату, што наш свет сіметрычны адносна трох тыпаў [[Калибровачная інварыянтнасць|калібровачных пераўтварэнняў]]. Часціцамі-пераносчыкамі узаемадзеянняў з'яўляюцца [[Базон|базоны]]:
* У адрозненне ад электрамагнітнага і моцнага,
▲:: 8 [[Глюон|глюонаў]] для моцнага ўзаемадзеяння (група сіметрыі SU(3)); 3 цяжкіх [[Калібровачны базон|калібровачных базона]] (W +, W-, Z0) для слабога ўзаемадзеяння (група сіметрыі SU(2)); адзін [[фатон]] для электрамагнітнага ўзаемадзеяння (група сіметрыі U(1)).
▲* У адрозненне ад электрамагнітнага і моцнага, слабое ўзаемадзеянне можа змешваць фермионы з розных пакаленняў, што прыводзіць да нестабільнасці ўсіх часціц, за выключэннем самых лёгкіх, і да такіх эфектаў, як [[парушэнне CP-інварыянтнасці]] і [[Нейтрынныя асцыляцыі|нейтрыннай асцыляцыі]].
* Знешнімі параметрамі стандартнай мадэлі з'яўляюцца:
** масы лептонаў (3 параметры, нейтрына прымаюцца безмасавымі) і кваркаў (6 параметраў), інтэрпрэтаваных як [[Канстанта ўзаемадзеяння|канстанты ўзаемадзеяння]] іх палёў з полем [[Базон Хігса|базона Хігса]],
** параметры [[
** два параметры [[Поле Хігса|поля Хігса]], якія звязаны адназначна з яго вакуумным сярэднім і масай [[Базон Хігса|базона Хігса]],
** тры канстанты ўзаемадзеяння, якія звязаныя адпаведна з
У сувязі з тым, што выяўлены [[нейтрынныя асцыляцыі]], стандартная мадэль мае патрэбу ў пашырэнні, якое ўводзіць дадаткова 3 масы нейтрына і як мінімум 4
== Зноскі ==
▲У сувязі з тым, што выяўлены [[нейтрынныя асцыляцыі]], стандартная мадэль мае патрэбу ў пашырэнні, якое ўводзіць дадаткова 3 масы нейтрына і як мінімум 4 параметру [[PMNS-матрыца|PMNS-матрыцы змешвання нейтрына]], аналагічныя CKM-матрыцы змешвання кваркаў, і, магчыма, яшчэ 2 параметра змешвання, калі нейтрына з'яўляюцца [[Майораноўскі ферміон|майораноўскімі часціцамі]]. Таксама ў лік параметраў стандартнай мадэлі часам ўводзяць [[вакуумны кут квантавай хромодінамікі]]. Характэрна, што матэматычная мадэль з наборам з 20 з невялікім лікаў здольная апісаць вынікі мільёнаў праведзеных да цяперашняга часу ў фізіцы эксперыментаў.<ref>''Раман Парпалак''. Гісторыя развіцця тэарэтычнай фізікі высокіх энергій (20 чэрвеня 2011 года).</ref>
{{reflist}}
== Спасылкі ==
| |||