Пасад (Мсціслаў): Розніца паміж версіямі

[[Файл:План Мсціслава XII-XIII стст.JPG|thumb|300пкс|План Мсціслава XII-XIII XII—XIII стст.]]

'''Пасад''' — гістарычны раён [[Мсціслаў|Мсціслава]] ў [[12XII стагоддзе|12XII]]—[[13XIII стагоддзе|13XIII]] стст. складаўся з некалькіх частак.

Першая (плошчай каля 5—5,5 га) размяшчалася на ўсход і паўднёвы захад ад [[Замкавая гара (Мсціслаў)|Замкавай гары]], на месцы паселішча 10—11 X—XI стст., на берагавым [[плато]], з усходу і поўчаны абмежаваным [[яр]]амі. Другая — на Падоле, уздоўж р. [[Віхра]] і ручая [[Здаравец]] (вядомы з сярэдзіны 13XIII ст.), які цячэ паміж Замкавай, [[Троіцкая гара (Мсціслаў)|Троіцкай]] і [[Панівойская гара|Панівойскай]] гарамі; плошча каля 2,5—3 га.

Даследавалі ў [[1957]] [[Л. В. Аляксееў]], у [[1981]]—[[1987]] [[А. А. Трусаў]], у [[1987]] і [[2008]] [[А. А. Мяцельскі]]. Найбольш магутны [[культурны пласт]] 1-й часткі пасада — да 3 м на падыходах да Замкавай гары ў раёне [[Мсціслаўскі касцёл кармелітаў|касцёла кармелітаў]]; на асобных участках — да 0,8 м (адклады эпохі [[Кіеўская Русь|Кіеўскай Русі]]). У ім знойдзены [[кераміка|керамічны]] [[посуд]], [[шкло|шкляныя]] [[бранзалет]]ы, [[сланец|сланцавыя]] [[прасліца|прасліцы]], [[ключКлюч (інструмент)|ключы]]ы ад замкоў, [[энкалпіён|крыж-энкалпіён]], [[бронза]]вы [[абраз]]ок. Культурны пласт 2-й часткі пасада з матэрыяламі [[13XIII ст.]] прасочваецца на працягу 200—250 м уніз па р. Віхра ад Замкавай гары і каля 100 м уверх ад яе. Уздоўж ракі, за 200 м вышэй і ніжэй ад упадзення ў яе ручая Здаравец, на схіле Троіцкай і Панівойскай гор знойдзена [[кераміка]] [[12XII стагоддзе|12XII]]—[[13XIII стагоддзе|13XIII]] стст., што сведчыць пра існаванне часткі пасада плошчай каля 2 га уздоўж Троіцкай гары. У [[12 стагоддзе|12]]—[[13 стагоддзе|13]] ст. паселішча існавала і на Панівойскай гары (плошча каля 1,5—2 га), насупраць Замкавай. Тут пад час [[шурфоўка|шурфоўкі]] быў выяўлены культурны пласт 0,3 м, у якім была знойдзена кераміка гэтага часу і матэрыялы [[16XVI стагоддзе|16XVI]]—[[18XVIII стагоддзе|18XVIII]] стст. Агульная плошча Мсціслава ў 12—13 стст. складала каля 12—15 [[га]].

У сярэдзіна [[14XIV ст.]] вакол пасада на паўднёвы захад ад Замкавай гары былі ўзведзены штучныя гліняна-драўляныя [[Умацаванне|ўмацаванні]] ў выглядзе вала вышынёй 1,5 м і шырынёй у падэшвы 4—10 м, што ператварыла пасад у вакольны горад (пл. каля 5,5—6 га). У крыніцах 16—18 XVI—XVIII стст. адзначаны як «баркан», «паркан», «астрог» . Сярод вытворчых комплексаў выяўлена [[Мсціслаўская касцярэзная майстэрня]] 15—16 XV—XVI стст. 3 вакольнага горада выводзілі [[брама|брамы]]-[[вежа|вежы]] Троіцкая, Спаская, Афанасьеўская (Шляхецкая), Папоўская (Васкрасенская), Хіславіцкая (з [[17XVII ст.]]). Планіровачным цэнтрам горада, акрамя замка, з’яўляўся [[рынак]] пад замкам, які пазней быў перанесены ў цэнтр вакольнага горада, дзе існаваў да канца [[18XVIII ст.]]

У 14—15 XIV—XV стст. тэрыторыя Падола пачала пашырацца (кераміка гэтага часу сустракаецца ўздоўж ручая Здаравец і р. Віхра). Насельніцтва асвойвала схіл [[Пятніцкая гара (Мсціслаў)|Пятніцкай гары]] з боку р. Віхра, шырынёй да 100 м ад [[рэчышча]], паміж сучаснымі [[вуліца Пушкіна (Мсціслаў)|вуліцамі Пушкіна]] і [[Рэспубліканская вуліца (Мсціслаў)|Рэспубліканскай]]. Была актыўна заселена і тэрыторыя на ўсходнім схіле Троіцкай гары вышэй вусця ручая Здаравец. Агульная плошча пасада на Падоле ў гэты час дасягала не меней за 7—8 [[га]].

Верагодна, ужо з канца [[15XV ст.]] пачало засяляцца і ўзвышша на левым беразе р. Віхра насупраць горада. Пазней за межамі гарадскога вала пачалі развівацца [[слабада|слабоды]] — Яўрэйская, Казіміроўская, Пячкоўская, Здаровец-Падол; фарміраваліся Зарэчча, паселішча вакол [[Тупічэўскі манастыр (Мсціслаў)|Мсціслаўскага Тупічэўскага манастыра]]. Да сярэдзіны [[17XVII ст.]] горад значна павялічыў свае памеры (агульная плошча складала не меней за 45—50 га); з’яўляўся буйным цэнтрам [[кафлярства]] і [[шкларобства]].