Вірус табачнай мазаікі: Розніца паміж версіямі

[[Файл:Tobacco_Mosaic_Virus_structure.png|справа|міні|250пкс|Мадэль малекулы {{нп3|Пратамер|пратамеру|uk|Протомер}} вірусу тытунёвайтабачнай мазаікі]]

'''Вірус тытунёвайтабачнай мазаікі'''<ref name="ЭПБ">{{Крыніцы/ЭПБ|1|Вірусныя хваробы раслін}}. — С. 461</ref> ('''TMV''') - [[Рыбануклеінавыя кіслоты|РНК]]-[[Вірусы|вірус,]] які заражае [[расліны]] роду {{bt-bellat|тытунь|Nicotiana}} і іншых прадстаўнікоў [[Сямейства (біялогія)|сямейства]] {{bt-bellat|паслёнавыя|Solanaceae}}. Першы вядомы вірус, адкрыты ў 1892 годзе [[Дзмітрый Іосіфавіч Іваноўскі|Дзмітрыем Іваноўскім]] . У адрозненне ад многіх вірусаў раслін, TMV паспяхова размнажаецца ў культурах {{нп3|Пратапласт|пратапластаў|ru|Протопласт}}, што палягчае працу з гэтым аб'ектам{{Sfn|Prescott|2002|p=412—414}}. TMV - адзін з найбольш дасканала вывучаных раслінных вірусаў.

Вірус тытунёвайтабачнай мазаікі характарызуецца вінтавой сіметрыяй. Яго {{нп3|Вірыён|вірыёны|ru|Вирион}} падобныя на 15–18 цвёрдых полых палачак памерам 15-18×300 нм {{Sfn|Prescott|2002}}, [[капсід]] складаецца з 2130 аднолькавых [[Бялкі|бялкоў]] {{нп3|Пратамер|пратамераў|uk|Протомер}} . [[Геном]] прадстаўлены адналанцуговай (+) [[Рыбануклеінавыя кіслоты|РНК]].

У 1886 г. дацкі навуковец {{нп3|Адольф Эдуард Маер|Адольф Маер|ru|Майер, Адольф Эдуард}} паказаў, што тытунёваятабачная мазаічная хвароба перадаецца з адной расліны на іншую{{Sfn|Tortora et al|2009|p=367}}. У 1892 годзе расійскі батанік [[Дзмітрый Іосіфавіч Іваноўскі|Дзмітрый Іваноўскі]] паспрабаваў ізаляваць узбуджальніка хваробы. Ён паказаў, што экстракт з хворай расліны захоўвае інфекцыйныя ўласцівасці нават пасля праходжання праз керамічны фільтр з порамі, у якіх затрымліваецца найменшая з вядомых на той час бактэрый. Так былі выяўлены вірус тытунёвайтабачнай мазаікі і вірусы наогул . Аднак Іваноўскі выказаў здагадку, што інфекцыйныя ўласцівасці соку могуць быць звязаны з наяўнасцю пэўнага таксіну {{Sfn|Prescott|2002|p=362}} .

Далейшыя даследаванні, у тым ліку даследаванні [[Марцін Беерынк|Марціна Беерынка]] ў 1898–1900 [[Марцін Беерынк|гадах]], дазволілі ў поўнай меры ацаніць значэнне адкрыцця Іваноўскага. Ён заўважыў, што ўзбуджальнік тытунёвайтабачнай мазаікі распаўсюджваецца толькі ў жывых клетках, але можа захоўвацца ў высушаным стане доўгі час{{Sfn|Prescott|2002}}. Менавіта Беерынк пачаў вучэнне пра вірусы, якіх ён назваў {{Lang-la|«contagium vivum fluidum»}}&nbsp; - жывыя растваральныя мікробы {{Sfn|Cann|2005}}.

У 1935 годзе [[Уэндэл Мерэдыт Стэнлі|Уэндэл Стэнлі]] нарэшце прадэманстраваў, што вірус тытунёвайтабачнай мазаікі не з'яўляецца вадкасцю, але існуе ў выглядзе дробных часціц, якія, аднак, дзіўна адрозніваюцца ад іншых мікраарганізмаў тым, што яны могуць крышталізавацца як хімікаты з-за прастаты і аднастайнасці структуры{{Sfn|Tortora et al|2009|p=16}}. У 1930-я гады [[Электронны мікраскоп|электронныя мікраскопы]] таксама выкарыстоўваліся для вывучэння біялагічных аб'ектаў. Першая электронная мікраграфія TMV была апублікаваная ў 1939 годзе{{Sfn|Cann|2005|p=16}}.

Вірус тытунёвайтабачнай мазаікі - адзін з тыповых прадстаўнікоў вялікага класа вірусаў з вінтавой сіметрыяй. Яго часціцы маюць форму цвёрдых полых палачак памерам 15-18 × 300 нм і складаюцца з бялковых пратамераў і РНК. Бялкі спіралі, утвараючы ўсяго 130 абаротаў у 23 [[Ангстрэм|ангстрэмы]]. У агульнай складанасці капсід змяшчае 2130 пратамераў, кожны з даўжынёй 158 [[Амінакіслоты|амінакіслотных]] рэшткаў. Асноўная функцыя капсіду &nbsp; - абарона {{нп3|Генетычны матэрыял|генетычнага матэрыялу|ru|Генетичний матеріал}} віруса &nbsp; - адналанцуговая малекула [[Рыбануклеінавыя кіслоты|РНК]], якая апускаецца ў бялок бліжэй да ўнутранай паверхні «палачкі» і паўтарае этапы спіралі бялку<ref name="goodsell">{{Cite web|url=http://www.rcsb.org/pdb/101/motm.do?momID=109|title=Tobacco Mosaic Virus|author=David Goodsell|date=January 2009|language=en|accessdate=30 листопада 2013}}</ref>{{Sfn|Cann|2005}}.