|
[[Файл:План мсціслаўскага дзяцінца (Замкавай гары).jpg|thumb|План мсціслаўскага дзяцінца (Замкавай гары)]]
{{значэнні|Замкавая гара}}
'''Замкавая гара''' — [[гарадзішча]] ([[дзяцінецдзядзінец]]), першапачатковы цэнтр старажытнага [[Мсціслаў|Мсціслава]], на высокім правым беразе р. [[Віхра]], узвышаецца на 20 м над узроўнем вады. Пляцоўка плошчай каля 2 [[га]] па перыметры была ўмацавана кальцавым [[Вал (фартыфікацыя)|валам]], ад якога захаваўся паўднёва-ўсходні ўчастак.
Абследавалі ў [[1893]] годзе [[Еўдакім Раманавіч Раманаў|Е. Р. Раманаў]], у [[1925]] годзе [[Аляксандр Мікалаевіч Ляўданскі|А. М. Ляўданскі]], у [[1928]] годзе [[Сяргей Антонавіч Дубінскі|С. А. Дубінскі]], у [[1978]] годзе [[Міхаіл Аляксандравіч Ткачоў|М. А. Ткачоў]]. Раскопкі праводзілі ў 1956—1985 гадах [[1956]]—1985Леанід [[Васілевіч Аляксееў|Л. В. Аляксееў]] (ускрыта больш за 1200 [[м²]]) і ў [[2014]] годзе [[І.Ігар Аляксандравіч Марзалюк]]. [[Культурны пласт]] (3,3 м) з 3 гарызонтаў. Ніжні (0,8—0,9 м над [[мацярык (археалогія)|мацерыком]]) склаўся з часоў існавання першапачатковага пасялення да ўзнікнення вулічных драўляных [[маставая|маставых]]І. Знойдзены [[Падвеска (упрыгажэнне)|падвескі]] ў выглядзе [[абраз]]а, [[сегнерава кола]] з выявай [[крыж]]а і іншА., рэшткі драўляных [[пабудова|пабудоўМарзалюк]] (самая ранняя датуецца [[1204]]). У паўночнай частцы дзяцінца ў мацерыку выяўлены [[могільнік]] першых жыхароў Мсціслава, а таксама рэшткі знішчаных [[пажар]]ам пабудоў.
[[Культурны пласт]] (3,3 м) з 3 гарызонтаў. Ніжні (0,8—0,9 м над [[мацярык (археалогія)|мацерыком]]) склаўся з часоў існавання першапачатковага пасялення да ўзнікнення вулічных драўляных [[маставая|маставых]]. Знойдзены [[Падвеска (упрыгажэнне)|падвескі]] ў выглядзе [[Ікона|абраза]], [[сегнерава кола]] з выявай [[крыж]]а і інш., рэшткі драўляных [[пабудова|пабудоў]] (самая ранняя датуецца 1204 годам). У паўночнай частцы дзяцінца ў мацерыку выяўлены [[могільнік]] першых жыхароў Мсціслава, а таксама рэшткі знішчаных [[пажар]]ам пабудоў.
У сярэднім пласце па драўляных [[насціл]]ах вуліц вылучаюцца адначасовыя напластаванні помніка. Выяўлены рэшткі 2 вымашчаных [[бервяно|бярвёнамі]] перакрыжаваных [[вуліца|вуліц]]. Старажытная [[маставая]] была пракладзена ў [[1230-я|1230]]—[[1240-я]] гг. ▼
▲У сярэднім пласце па драўляных [[насціл]]ах вуліц вылучаюцца адначасовыя напластаванні помніка. Выяўлены рэшткі 2 вымашчаных [[бервяно|бярвёнамі]] перакрыжаваных [[вуліца|вуліц]]. Старажытная [[маставая]] была пракладзена ў [[12301230—1240-я |1230]]—[[1240-я]] гггады.
У верхнім пласце з-за ўмоў залягання драўляныя рэшткі не захаваліся. Заходні бок вуліцы, што ішла ў напрамку поўнач—поўдзень, быў шчыльна забудаваны [[клець|клецямі]], сярод якіх вылучаўся дом з [[падлога]]й і [[глінабітныя пабудовы|глінабітнай]] [[печ]]чу. На ўсходнім баку вуліцы стаяла чатырохвугольная ў плане [[капліца]] з [[алтар]]ом і пахаваннямі ўнутры. Паводле раскопак найбольш інтэнсіўнае будаўніцтва ў Мсціславе прыпадае на [[1260-я]] гг. Прасочваюцца межы [[двор|двароў]], абнесеных [[вастракол]]ам. Выяўлены рэшткі абарончай [[данжон|вежы-данжона]], у якой, верагодна, размяшчалася і [[царква]]. У пачатку [[XIV ст.]] [[пажар]] знішчыў большасць пабудоў у Мсціславе. Пасля аднаўлення горада змянілася яго [[планіроўка]]. ▼
▲У верхнім пласце з-за ўмоў залягання драўляныя рэшткі не захаваліся. Заходні бок вуліцы, што ішла ў напрамку поўнач—поўдзень, быў шчыльна забудаваны [[ клецьАмбар|клецямі]], сярод якіх вылучаўся дом з [[падлога]]й і [[глінабітныя пабудовы|глінабітнай]] [[печ]]чу. На ўсходнім баку вуліцы стаяла чатырохвугольная ў плане [[капліца]] з [[алтар]]ом і пахаваннямі ўнутры. Паводле раскопак найбольш інтэнсіўнае будаўніцтва ў Мсціславе прыпадае на [[1260-я ]] гг. Прасочваюцца межы [[двор|двароў]], абнесеных [[вастракол]]ам. Выяўлены рэшткі абарончай [[данжон|вежы-данжона]], у якой, верагодна, размяшчалася і [[царква ]]. У пачатку [[XIV ст. ]] [[пажар]] знішчыў большасць пабудоў у Мсціславе. Пасля аднаўлення горада змянілася яго [[планіроўка]].
[[Файл:Мсціслаўская берасцяная грамата.jpg|thumb|Мсціслаўская берасцяная грамата]]
Сярод знаходак — [[бронза]]вы [[энкалпіён |крыж-энкалпіён]] (канец [[XII ст.]]) з надпісам ''«Богородица помогай»'', фрагмент [[Мсціслаўская берасцяная грамата (1980)|берасцяной граматы]], [[пісалаСтыло|пісалы]] з надрапанымі [[літара]]мі НТА, Ж, РВ, [[шахматныя фігуры]] з дрэва і косці ([[пешка]] і [[ладдзя]]), асколкі [[шкло|шклянога]] [[келіх]]а з [[Арабская мова|арабскім надпісам]], рэшткі разбітых [[звон|званоў]], сагнуты [[наканечнік]] вялікай [[рагаціна|рагаціны]] [[XIIXII—XIII ст.|XII]]—[[XIII ст.|XIII]] стст.стагоддзяў
У культурным пласце [[XIV ст.|XIV]]—[[XVII ст.|XVII]]XIV—XVII стст. знойдзена шмат фрагментаў чорнаглянцаванага [[ПаліванаяПаліва (кераміка)|паліванага]] і [[шкло|шклянога]] [[посуд]]у, [[тэракота]]вая і паліхромная паліваная [[кафля]], гліняныя [[пісанка|пісанкі]], вырабы з [[жалеза]] і [[косць|косці]], дэталі [[арбалет]]аў, [[тыгель|тыглі]] і ліцейныя формы, асколкі гарматных [[Ядро (артылерыя)|ядраў]], 6 наканечнікаў [[страла|стрэл]] 1-й паловы — сярэдзіны [[XVII ст.]] Выяўлены сляды [[гарбарства|гарбарнай]] майстэрні з кавалкамі [[скура|скур]] і касцянымі пласцінкамі-накладкамі на [[калчан]] з [[зааморфны арнамент|зааморфным]] і [[геаметрычны арнамент|геаметрычным арнаментам]]. Мясцовыя жыхары займаліся ў асноўным [[ганчарства|ганчарным]], [[гарбарства|гарбарным]], [[ювелірная справа|ювелірным]] і інш. рамёствамі, [[гандль|гандлявалі]] з [[Кіеў|Кіевам]], [[Валынь|Валынню]], [[Каўказ]]ам, апасродкавана — з [[Блізкі Усход|арабскім Усходам]].
У час раскопак у [[2014]] годзе выяўлены дом, які, верагодна, належаў камусьці з багатых гараджан, або з’яўляўся часткай княжацкага падворка. Тут былі выяўлены [[Мсціслаўская берасцяная грамата (2014)|берасцяная грамата]] [[XII ст.]], невялікае [[прасліца]] з надрапанымі на ім літарамі [[Ѯ]], [[А]], [[І]] і [[Л]], асколак візантыйскага куфля, распісанага [[золата]]м, крыжы-машчавікі [[XII]] — першай паловы [[XIII]] стагоддзя, рэшткі скуранога [[абутак|абутку]], мноства жаночых [[упрыгажэнне|упрыгажэнняў]], [[зброя]], а таксама кавалачак бяросты з прастаўленым на ёй знакам княжацкага [[трызуб]]ца<ref>[https://www.kp.by/daily/26257.4/3136374/ В Мстиславле нашли детские прописи XII века]</ref><ref name="budzma">[http://budzma.by/news/u-mscislavye-adshukali-samuyu-starazhytnuyu-na-byelarusi-byerascyanuyu-hramatu.html У Мсціславе адшукалі самую старажытную на Беларусі берасцяную грамату]</ref>.
[[Файл:Amścisłaŭski zamak. Амсьціслаўскі замак (1654, 1912).jpg|thumb|Фрэска «Штурм мсціслаўскага замка маскоўскім войскам князя Трубяцкога ў 1654 г.». Здымак 1912 г. На Замкавай гары выразна вылучаецца царква XI—XII стст.]]
Паводле пісьмовых крыніц, на дзяцінцы існавалі 2 царквы — Багародзіцы і Св. Мікалая. Ад першай захаваліся фрагменты [[плінфа|плінфы]] рубяжа [[XII ст.|XII]]—XII—[[XIII стагоддзе|XIII]] стст., рэшткамі другой з’яўляецца, відаць, выяўленая абарончая [[данжон|вежа-данжон]]. Канструкцыя апошняй дае падставу меркаваць, што [[храм абарончага тыпу|цэрквы абарончага тыпу]] існавалі ў [[Беларусь|Беларусі]] раней за [[XV стагоддзе|XV]]—[[XVI стагоддзе|XVI]] стст. (тады іх узводзілі з дрэва). Дзяцінец знішчаны ў [[1654]] годзе у час штурму Мсціслава рускім ваяводам [[Аляксей Мікітавіч Трубяцкой|А. М. ТрубяцкіТрубяцкім]]м.
== Гл. таксама ==
|
