Хімічнае рэчыва: Розніца паміж версіямі

'''Рэчыва ў [[Хімія|хіміі]]''' — [[Фізіка|фізічная]] [[субстанцыя]] са спецыфічным [[Хімічны складсастаў|хімічным складамсаставам]]. У філасофскім слоўніку Рыгора Цяплова ў [[1751]] годзе словам рэчыва перакладаўся лацінскі тэрмін Substantia.

Рэчыва ў сучаснай фізіцы, як правіла, разумеецца як від [[Матэрыя|матэрыі]], які складаецца з [[ферміён]]аў або змяшчае ферміёны разам з [[базон]]амі; валодае [[маса спакою|масай спакою]], у адрозненне ад некаторых тыпаў палёў, як напрыклад, [[Электрамагнітнае поле|электрамагнітнае]]<ref>Гэтае адрозненне было ў мінулым аднымадною з прыкмет класіфікацыі фізічных аб'ектаў на рэчывы і «палі», аднак на сапраўдны момантцяпер такая класіфікацыя састарэла: у аснове рэчыва таксама ляжаць квантаваныя палі, а падзел фундаментальных палёў на асноўныя класы (супастаўныя са старым дзяленнем на рэчыва і поле) адбываецца ў асноўным па прыкмеце [[спін]]а; хоць можна прызнаць, што на некаторым глыбінным узроўні ўсёўсе [[базон]]ныя фундаментальныя поляпалі бязмасавыя, аднак у выніку некаторыя з іх (напрыклад, поле-пераносчык [[слабае ўзаемадзеянне|слабага ўзаемадзеяння]]) усё ж набываенабываюць масу, а механізм ж набыцця масы ферміённымі палямі недастаткова ясны, што перашкаджае зрабіць масіўнасць або бязмасавасць асновай нейкай змястоўнай класіфікацыі, асабліва ўлічваючы, што пытанне аб наяўнасці масы ў [[нейтрына]] было доўгі час адкрытым і вырашана толькі эксперыментальна.</ref>. Звычайна (пры параўнальна нізкіх [[тэмпература]]х і [[Шчыльнасць|шчыльнасцях]]) рэчыва складаецца з часціц, сярод якіх часцей за ўсё сустракаюцца [[электрон]]ы, [[пратон]]ы і [[нейтрон]]ы. Апошнія два ўтвараюць [[Атамнае ядро|атамныя ядра]], а ўсе разам — [[атам]]ы (атамнае рэчыва), з якіх — [[Малекула|малекулы]], [[крышталічныя целы|крышталі]] і т. д. У некаторых умовах, як напрыклад у [[Нейтронная зорка|нейтронных зорках]], могуць існаваць досыць незвычайныя віды рэчыва.

Гістарычна ў [[Фізіка|фізіцы]] рабілася фундаментальнае адрозненне паміж рэчывам і полем. Поле, у адрозненне ад рэчыва, лічылася бесперапыннымнепарыўным і пранікаючым, у той час як часціцы рэчыва прадстаўляліся дыскрэтнымі, або па крайняй меры дастаткова лакалізаванымі. Вядомыя ў класічнай фізіцы палі, такія як электрамагнітнае і [[Гравітацыйнае поле|гравітацыйнае]], проціпастаўляліся масіўным і часам электрычна зараджаным часціцам рэчыва.

Сучасная фізіка нівеліруе адрозненне паміж рэчывам і полем, лічачы, што ўсе часціцы (у тым ліку і часціцы рэчывы, роўна як і часціцы, якія адносяцца да класічных палёў) ёсць квантавыя ўзбуджэнні розных фундаментальных палёў, і так ці інакш усё часціцы праяўляюць такія тыпова палявыя ўласцівасці, як дэлакалізаванасць і падпарадкаванне ўраўненням руху, якія па сутнасці не адрознымадрозніваюцца ад палявых (пра што можна казаць як аб [[Хваля|хвалевых]] уласцівасцях усіх часціц, у тым ліку і часціц рэчыва). Выяўленне цеснай узаемасувязі паміж полем і рэчывам прывяло да паглыблення ўяўленняў аб адзінстве ўсіх формаўформ і структуры фізічнай карціны свету.

Зрэшты ў кантэксце задач, якія адносяцца да класічнай фізіцыфізікі, а часам і некалькі шырэй, бывае часам даволі зручна карыстацца і старой тэрміналогіяй, хоць у кантэксце фізікі ў цэлым яна ўжо і выглядае [[анахранізм]]ам. Напрыклад, калі гаворка ідзе аб узаемадзеянні зараджаных часціц з электрамагнітным полем, даволі зручна, вынікаючыпа традыцыі называць адно «полем», а іншае «рэчывам», асабліва калі рэчыва разглядаецца або чыста класічна, або — калі квантава — то ў тэрмінах хвалевых функцый (што дазваляе пазбегнуць чыста тэрміналагічна нязручнага перасячэння паняццяў).

Кожнаму рэчыву ўласцівы набор спецыфічных уласцівасцей — аб'ектыўных характарыстык, якія вызначаюць індывідуальнасць канкрэтнага рэчыва і тым самым дазваляюць адрозніць яго ад усіх іншых рэчываў. Да найбольш характэрнымхарактэрных фізіка-хімічных уласцівасцей адносяцца канстанты — [[шчыльнасць]], [[тэмпература плаўлення]], [[тэмпература кіпення]], тэрмадынамічныя характарыстыкі, параметры крышталічнай структуры. Да асноўных характарыстыкаххарактарыстык рэчыва належаць яго хімічныя ўласцівасці.

У хіміі прынята падзяляць усе аб'екты вывучэння на індывідуальныя рэчывы (інакш — злучэнні) і іх сумесі. Пад індывідуальным рэчывам разумеюць абстрактнае паняцце, якое пазначае набор атамаў, звязаных адзін з адным па пэўнаму закону. Мяжа паміж індывідуальным рэчывам і сумессю рэчываў даволі расплывістымрасплыўчатая, так якбо існуюць рэчывы непастаяннага складусаставу, для якіх, наогул кажучы, нельга прапанаваць дакладнай формулы. Акрамя таго, індывідуальнае рэчыва застаецца абстракцыяй з-за таго, што практычна дасягальная толькі канчатковаяканечная (не 100%-ая) чысціня рэчыва. Гэта значыць, што любы канкрэтны, рэальна існуючы ўзор уяўляе сабой сумесь рэчываў, хай і з вялікай перавагай аднаго з іх. Нягледзячы на ​​ўяўную надуманасць гэтага абмежавання, часцякомчаста чысціня рэчывырэчыва гуляеіграе ключавую ролю ў яго ўласцівасціўласцівасцях. Так, знакамітая трываласць [[тытан (хімічны элемент)|тытану]]а праяўляецца толькі пасля таго, як ён ачышчаны ад [[кісларод]]у да вызначанайпэўнай мяжыграніцы (менш за сотыя долі [[працэнт]]а).

Усе хімічныя рэчывы ў прынцыпе могуць існаваць у трох агрэгатных станах — [[Цвёрдае цела|цвёрдым]], [[Вадкасць|вадкім]] і [[газ]]ападобным. Так, лёд, вадкая вада і вадзяная пара — гэта цвёрдаецвёрды, вадкаевадкы і газападобнаегазападобны станустан аднаго і таго ж хімічнага рэчыва — [[Вада|вады]] H₂O. Цвёрдыя, вадкія і газападобныя формы не з'яўляюцца індывідуальнымі характарыстыкамі хімічных рэчываў, а адпавядаюць толькі розным станам існавання хімічных рэчываў, якія залежаць ад знешніх фізічных умоў. Таму нельга прыпісваць вадзе толькі прыкметапрыкметы вадкасці, кіслароду — прыкметапрыкметы газу, а [[Соль|хларыд натрыю]] — прыкметапрыкметы цвёрдага стану. Кожнае з гэтых (і ўсіх іншых рэчываў) пры змене ўмоў можа перайсці ў любы іншы з трох агрэгатных станаў.

Пры пераходзе ад ідэальных мадэляўмадэлей цвёрдага, вадкага і газападобнага станаў да рэальных выяўляецца некалькі пагранічных прамежкавых тыпаў, агульнавядомымі з якіх з'яўляюцца [[Аморфныя целы|аморфны]] (шклопадобны) стан, стан вадкага крышталя і высокаэластычны (палімерны) стан. У сувязі з гэтым часта карыстаюцца больш шырокім паняццем «фаза».

У фізіцы разглядаецца чацвёрты агрэгатны стан рэчыва — [[плазма]], часткова або цалкам іанізаваны стан, у якім шчыльнасць станоўчыхдадатных і адмоўных зарадаў аднолькавая (плазма электранейтральная).