Вікіпедыя

Барыс Самуілавіч Клейн: Розніца паміж версіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
[дагледжаная версія][дагледжаная версія]
← Папярэдняя праўкаНаступная праўка →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
дапаўненне
Арфаграфія, дапаўненні
Радок 2:
{{цёзкі2|Клейн}}
'''Барыс Самуілавіч Клейн''' ({{ДН|1|11|1928}}, [[Віцебск]] — {{ДС|4|10|2020}}<ref>{{Cite web|url=https://nashaniva.by/?c=ar&i=260180|title=Памёр Барыс Клейн|publisher=[[Наша Ніва (1991)|Наша Ніва]]|date=2020-10-06|дата доступу=2020-10-06}}</ref>) — беларускі гісторык, доктар гістарычных навук, прафесар. Аўтар навуковых прац па гісторыі нацыянальна-вызваленчых і рэвалюцыйных рухаў Беларусі, Літвы і Расіі, прац па генеалогіі вядомых грамадскіх і культурных дзеячаў ([[Дзмітрый Дзмітрыевіч Шастаковіч|Дзмітрый Шастаковіч]], [[Зыгмунт Мінейка]], [[Мікалай Судзілоўскі]]). Пачынальнік археалагічных даследаванняў сядзіб і двароў дробнай і сярэдняй шляхты ([[Сядзіба Міцкевічаў (Завоссе)|Завоссе]], [[Карчова|Туганавічы]], [[Мерачоўшчына]], [[Больцінікі]]). Ініцыятар і кіраўнік праектаў «Шлях Адама Міцкевіча», «Тадэвуш Касцюшка».
У 1960-70-я гады пераследаваўся ўладамі за «памылковыя» палітычныя погляды, быў пазбаўлены навуковай ступені, звання, працы, а таксама магчымасці працаўладкавання па спецыяльнасці. Узноўлены ў правах вучонага ў 1979 годзе. З 1992 года жывежыў ўу ЗША.
 
== Біяграфія ==
Нарадзіўся ў 1928 годзе ў Віцебску ў сям’і медыкаў. Малодшы брат вядомага ленінградскага археолага [[Леў Самуілавіч Клейн|Льва Самуілавіча Клейна]]. У 1951 годзе скончыў юрыдычны факультэт [[Санкт-Пецярбургскі дзяржаўны ўніверсітэт|Ленінградскага дзяржаўнага ўніверсітэта]]. З 1951 года працаваў памочнікам пракурора ў Ленінградскай вобл.вобласці, потым юрысконсультам Гродзенскага аддзела беларускай чыгункі. Жыў у Гродна разам з бацькамі на вул. Энгельса, д. 27<ref>https://belisrael.info/?p=25738</ref>. У якасці лектара супрацоўнічаў з Таварыствамтаварыствам «Веды» і ў 1955 годзе увайшоўўвайшоў у Праўленне Гродзенскага абласнога аддзялення таварыства <ref> Дзярновіч, А. Клейн Барыс Самуілавіч / Алег Дзярновіч // Нонканфармізм у Беларусі, 1953—1985: Даведнік / Архіў найноўшае гісторыі; [Аўтар-уклад. А. Дзярновіч]. — Мінск: Athenaeum, 2004 </ref>.
 
На пачатку 1960-х — адзін са стваральнікаў (разам з пісьменнікамі [[Аляксей Нічыпаравіч Карпюк|Аляксеем Карпюком]] і [[Васіль Уладзіміравіч Быкаў|Васілём Быкавым]]) нефармальнага клуба гарадзенскіх інтэлектуалаў. У асобных навуковых працах за гэтым клубам замацавалася назва «Гарадзенскі трохкутнік» <ref> Дзярновіч, А. «Гродзенскі трохкутнік» // Arche. № 1-2, 2010 </ref>.
Радок 13:
У другой палове 1960-х — 1970-я гады Б. С. Клейн патрапіў пад палітычны пераслед. Пераслед быў абумоўлены не толькі нонканфармісцкай пазіцыяй вучонага, сяброўствам з «апальнымі» пісьменнікамі [[Васіль Быкаў|В. Быкавым]] і А. Карпюком, але і адмовай Б. С. Клейна ўдзельнічаць у стварэнні падробных дысертацый. Пра апошняе падрабязна напісана ва ўспамінах Б. С. Клейна «Недосказанное» <ref> Клейн, Б. Недосказанное. Имена / Борис Клейн. — Минск: Лимариус, 2008. — С. 62—63, 70—71] </ref>.
 
У выніку пераследу Б. С. Клейн ўу 1971 годзе быў выключаны з КПСС, пазбаўлены вучонай ступені, звання, працы і магчымасці працаўладкавання па спецыяльнасці. Быў вымушаны працаваць юрконсультамюрысконсультам на гарадской базе гародніны, пазней — кіраўніком групы сацыялагічных даследаванняў гродзенскага [[Гродна Азот|хімкамбіната «Азот»]].
 
Пасля працяглага змагання за аднаўленне правоў у 1976 годзе рашэннем Бюро ЦК КПБ Б. С. Клейн быў адноўлены ў КПСС. 20 красавіка 1979 года рашэннем Прэзідыума ВАК СССР адноўлены ў вучонай ступені кандыдата гістарычных навук і ў вучоным званні дацэнта. З гэтага часу атрымаў магчымасць працаваць ва ўніверсітэце — на кафедры гісторыі СССР і БССР [[Гродзенскі дзяржаўны ўніверсітэт імя Янкі Купалы|Гродзенскага дзяржаўнага ўніверсітэта]].
 
У канцы 1980-х гадоў Б. С. Клейн з'яўляўся адным з найбольш прыкметных педагогаў універсітэта. Як пісалі яго вучні В. Карнялюк і І. Соркіна, «Лекцыі Б. С. Клейна былі не такія, як у іншых выкладчыкаў. Гэта былі разважанні аб гісторыі і, адначасова, думкі пра наш час. Так умелі весці заняткі не ўсе»<ref name=":0">https://belisrael.info/?p=25746</ref>. Ён цікавіўся таксама грамадскай дзейнасцю, быў актыўным членам гродзенскага кінаклуба «Ракурс»<ref name=":0" />.
У 1989 годзе ў [[Вільнюскі ўніверсітэт|Віленскім універсітэце]] абараніў доктарскую дысертацыю па тэме «Палітычная дзейнасць марксіска-ленінскай партыі па забеспячэнні самаабароны ва ўмовах падполля (на матэрыялах Кампартыі Заходняй Беларусі, 1920—1938 гг.)». У 1990 годзе атрымаў званне прафесара.▼
 
▲У 1989 годзе ў [[Вільнюскі ўніверсітэт|Віленскім універсітэце]] Б. Клейн абараніў доктарскую дысертацыю па тэме «Палітычная дзейнасць марксіска-ленінскай партыі па забеспячэнні самаабароны ва ўмовах падполля (на матэрыялах Кампартыі Заходняй Беларусі, 1920—1938 гг.)». У 1990 годзе атрымаў званне прафесара.
 
У 1992 г. эміграваў у ЗША. За мяжой працягнуў навуковую дзейнасць. Выступаў з лекцыямі ва ўніверсітэце Мінесоны, працаваў у Цэнтры іудаікі Бостанскага ўніверсітэта, праводзіў даследаванні ў амерыканскіх архівах. Працягваў публікавацца ў выданнях ЗША і Расіі.
Радок 36 ⟶ 38:
У адпаведныя органы паступалі палітычныя даносы. Сярод даносчыкаў — дацэнт Гарадзенскага педінстытута Дз. Падафедаў, прарэктар Гродзенскага педінстытута [[Барыс Маркавіч Фіх|Барыс Фіх]], літоўскі гісторык Яўгеніуш Дзірвеле.
 
У прыватнасці, у 1966 годзе дацэнт Дз. Падафёдаў напісаў на Б. Клейна палітычны данос, у якім інфармаваў адпаведныя органы, што «Клейн чытае лекцыі з варожых пазіцый». Тады яшчэ жорсткіх мер ўу дачыненні да Б. Клейна прынята не было, абмежаваліся вымовай <ref> Клейн, Б. Недосказанное. Имена / Борис Клейн. — Минск : Лимариус, 2008. — С. 23</ref>.
 
У 1968 годзе Б. С. Клейн выступіў з крытыкай палітычнага курсу кіраўніцтва КПСС, асуджаючы увод войскаў краін Варшаўскай дамовы ў Чэхаславакію:
Радок 58 ⟶ 60:
}}
 
Пазней гісторыя з даносам літоўскага гісторыка на Б. Клейна стала сюжэтам быкаўскагаапавядання апавяданяВ. Быкава «Бедныя людзі» <ref> Шапран С. «Але вось сябрам не здраджвалі…». Справа супраць Б. Клейна. Справа супраць А. Карпюка // Васіль Быкаў. Гісторыя жыцця ў дакументах, публікацыях, успамінах, лістах. Частка ІІ. — Мінск-Гародня, 2009. — С. 4</ref>.
 
Апроч ідэалагічнага ціску супраць Б. С. Клейна выкарыстоўваліся іншыя спосабы запалохвання. У прыватнасці, В. Быкаў успамінаеуспамінаў:
 
{{Цытата|
Радок 90 ⟶ 92:
}}
 
Палітычны пераслед Б. С. Клейна суправаджаўся не толькі складанасцямі ў прафесійнапрафесійнай сферы, але таксама тэлефоннымі пагрозамі, адчужэннем грамадскасці. Як узгадвае А. Карпюк:
 
{{Цытата|
Радок 149 ⟶ 151:
* Политическая деятельность марксистско-ленинской партии по обеспечению самозащиты в условиях подполья: (07.00.01): (На материалах Компартии Зап. Белоруссии, 1920—1938 гг.) : Автореф. дис. на соиск. учен. степ. д-ра ист. наук / Вильн. гос. ун-т им. В. Капсукаса. — Вильнюс, 1988.
* Время выбора: Кн. для учащихся. — Мн. : Нар. асвета, 1987.
* В годину испытаний: историко-литературные очерки. — Минск : Мастацкая лiтаратура, 1986.
* За дело правое: Борьба КПЗБ с буржуазным террором (1920—1938 гг.). — Минск: Беларусь, 1986.
* Политическая деятельность марксистско-ленинской партии по обеспечению самозащиты в условиях подполья: (07.00.01): (На материалах Компартии Зап. Белоруссии, 1920—1938) : Автореф. дис. на соиск. учен. степ. д-ра ист. наук / Ин-т истории партии при ЦК КП Белоруссии-фил. Ин-та марксизма-ленинизма при ЦК КПСС. — Минск, 1986.
* Барацьба КаммуністычнайКамуністычнай партыі Заходняй Беларусі супраць буржуазнага тэррорутэрору (1926—1929 гг.) / Б. С. Клейн // Весці АН БССР. Сер. грамад. навук. — 1983. — № 4. — С. 67-73.
* Время выбора / Борис Клейн // Нёман. 1984. № 9. С. 140—147.
* Дело Бонч-Осмоловских // Нёман. 1970. № 11. С. 48-89.
Узята з "https://be.wikipedia.org/wiki/Барыс_Самуілавіч_Клейн"