Вікіпедыя

Джамалунгма: Розніца паміж версіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
[дагледжаная версія][дагледжаная версія]
← Папярэдняя праўкаНаступная праўка →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
Няма тлумачэння праўкі
арфаграфія
Радок 25:
Знаходзіцца ў [[Гімалаі|Гімалаях]], у хрыбце [[Махулангур-Хімал]] (у частцы, што завецца Кхумбу-Гімал). Паўднёвая вяршыня (8760 м) ляжыць на мяжы [[Непал]]а і [[Тыбецкі аўтаномны раён|Тыбецкага аўтаномнага раёна]] ([[Кітайская Народная Рэспубліка|Кітай]]), Паўночная (галоўная) вяршыня (8848 м) знаходзіцца на тэрыторыі Кітая.
 
Эверэст мае форму трохкантовай [[піраміда, геаметрыя|піраміды]], паўднёвы схіл круцейшы. На паўднёвым схіле і рэбрах [[снег]] і [[фірн]] не ўтрымваюцца, з прычыны чаго яны аголены. Вышыня Паўночна-усходняга пляча 8393  м. Вышыня ад падножжа да вяршыні каля 3550  м. Вяршыня складаецца галоўным чынам з [[Асадкавыя горныя пароды|асадкавых адкладаў]].
 
З поўдня Эверэст злучаецца [[перавал]]ам [[Паўднёвае сядло]] (7906 м) з [[Лхоцзэ]] (8516 м), званай часам Паўднёвай вяршыняй.
З поўначы крута спадальнае востра завостранае [[Паўночнае сядло]] (7020 м) злучае Эверэст з Паўночнай вяршыняй  — [[Чангу]] (7543 м). На ўсход крута абрываецца непраходная ўсходняя сцяна Кангашунг (3350 м). З [[Горны масіў|масіву]] ва ўсе бакі сцякаюць [[ледавік]]і, якія сканчаюцца на вышыні каля 5  км.
 
Джамалунгма часткова ўваходзіць у склад [[Нацыянальны парк Сагарматха|нацыянальнага парка Сагарматха]] ([[Непал]]).
Радок 35:
На вяршыні Джамалунгмы бываюць моцныя вятры, што дзьмуць з хуткасцю да 55 м/с.
 
Сярэднямесячная тэмпература паветра ў студзені -36 −36 °C (у асобныя ночы можа зніжацца да -50…−50…-60  °C), у ліпені каля нуля °C.
 
== Этымалогія ==
У перакладзе з [[Тыбецкая мова|тыбецкай]] «''Джамалунгма''» азначае «''Валадарка ці гаспадыня'' (jomo) ''вятроў'' (rlung)». Іншая [[Тыбецкая мова|тыбецкая]] назва вяршыні  — «Джэма Конг Кар» (jo-mo-gangs-dkar): «''Валадарка белых снягоў''».
 
Англійская назва «''Эверэст''» ({{lang-en|Mount Everest}}) прысвоена ў гонар сэра [[Джордж Эверэст|Джорджа Эверэста]] ({{lang-en|George Everest}}, [[1790]]—[[1866]]), кіраўніка геадэзічнай службы [[Брытанская Індыя|Брытанскай Індыі]] у [[1830]]—[[1843]] гадах. Гэту назву прапанаваў у [[1856]] годзе пераемнік Джорджа Эверэста Эндру Во ({{lang-en|Andrew Waugh}}, [[1810]]—[[1878]]), адначасна з публікацыяй вынікаў свайго супрацоўніка [[Радханат Сідар|Радханата Сідара]], які ў [[1852]] годзе ўпершыню памераў вышыню «Піка XV» і паказаў, што ён з'яўляеццаз’яўляецца найвышэйшым у рэгіёне і, напэўна, ва ўсім свеце<ref>[http://4sport.ua/articles.php?id=12962 Как был обнаружен Эверест]</ref>.
 
== Вымярэнні вышыні вяршыні ==
[[Файл:Everest 3D.gif|thumb|left|180px|[[Трохвымерная графіка|3D]]-анімацыя Джамалунгмы і наваколля [[ландшафт]]а.]]
Першым, хто вызначыў, што Джамалунгма з'яўляеццаз’яўляецца найвышэйшай горнай вяршыняй на [[Зямля|Зямлі]], быў індыйскі [[Матэматыка|матэматык]] і [[Тапаграфія|тапограф]] [[Радханат Сікдар]] у [[1852]] годзе на глебе [[Трыганаметрыя|трыганаметрычных]] разлікаў, калі ён знаходзіўся ў [[Індыя|Індыі]] у 240  км ад Джамалунгмы.
 
У [[1856]] годзе [[Геадэзія|геадэзічнай]] службай [[Брытанская Індыя|Брытанскай Індыі]] было зроблена першае вымярэнне вышыні вяршыні  — роўна 29 000 [[фут]]аў (8839 м), але абвешчана было, што вышыня Джамалунгмы складае 29 002 футы (8840 м). Гэта адвольнае даданне было зроблена, каб з-за круглага ліку 29 000 не паўстала ўражання, што дакладнасць вымярэнняў невысокая.
 
У [[1950-я|1950-х гадах]] [[Індыя|індыйскія]] [[Тапаграфія|тапографы]] пры дапамозе [[тэадаліт]]аў зноў памералі вышыню Джамалунгмы, якая склала 29 028 [[фут]]аў (8848 м) [[Вышыня над узроўнем мора|над узроўнем мора]].
 
У [[1975]] годзе [[кітай]]ская экспедыцыя ўдакладніла вышыню вяршыні 8848,13  м.
 
У [[1998]] годзе [[ЗША|амерыканская]] экспедыцыя з дапамогай [[GPS]] вызначыла вышыню вяршыні 8850  м, то бок на 11  м вышэй, чым вызначылі ў сярэдзіне [[XIX стагоддзе|XIX стагоддзя]] [[Вялікабрытанія|англійскія]] [[Тапаграфія|тапографы]] і [[Картаграфія|картографы]]. Прыкладна ў гэты ж час [[Італія|італьянскі]] [[Геалогія|геолаг]] Ардыта Дэза, выкарыстоўваючы сучасную радыёапаратуру, правёў уласныя вымярэнні вяршыні і заявіў, што яе вышыня складае 8872,5  м, то бок амаль на 25  м вышэй, чым лічыцца ў цяперашні момант<ref name=autogenerated4>[http://evolution.powernet.ru/library/rekordi_v_mire_prirodi/rekordi_v_mire_prirodi.html#_Toc201341870 Рекорды в мире природы]</ref>. Аднак ні тыя, ні іншыя вынікі афіцыйна не былі прызнаны.
 
У [[2005]] годзе дырэктар дзяржаўнага кіравання [[Геадэзія|геадэзіі]] і [[Картаграфія|картаграфіі]] [[Кітай|Кітая]] абнародаваў новыя, больш дакладныя вынікі вымярэнняў вышыні Джамалунгмы. Згодна гэтым вымярэнням, праведзенымі кітайскімі навукоўцамі падчас экспедыцыі на Джамалунгму ў маі 2005 года, вышыня гары складае 8844,43 м (±21 см) [[Вышыня над узроўнем мора|над узроўнем мора]]<ref name="membrana5223">[http://www.membrana.ru/lenta/?5223 Китайцы укоротили Эверест на 4 метра] 10 октября 2005</ref>.
 
З [[8 красавіка]] [[2010]] года афіцыйная вышыня Джамалунгмы фіксуецца на адзнацы 8848 м [[Вышыня над узроўнем мора|над узроўнем мора]], а вышыня цвёрдай [[Горная парода|пароды]] складае 8844 м<ref>[http://www.bbc.co.uk/russian/international/2010/04/100407_everest_height.shtml Китай согласился «приподнять» Эверест на 4 метра]  — Китай и Непал разрешили затянувшийся спор о пике Эверест, сайт bbc, 8 апреля 2010  г.</ref>.
 
Пасля [[Землетрасенне ў Непале, 2015|Непальскага землетрасення]] 2015 года па звестках некамерцыйнага кансорцыума геафізічных даследаванняў UNAVCO, вышыня Джамалунгмы зменшылася прыкладна на 2,54 сантыметра (1 цаля)<ref>[http://www.huffingtonpost.com/2015/05/02/nepal-earthquake-shrinks-mount-everest-_n_7191242.html Nepal’s Earthquake Made Mount Everest A Little Bit Shorter, Scientists Say]</ref>.
 
== Джамалунгма як аб'ектаб’ект альпінізму ==
[[Файл:Everest panorama from Kala Patthar.jpg|thumb|center|800px|Выгляд на Джамалунгму з вяршыні [[Кала-Патхар]].]]
Эверэст, з'яўляючысяз’яўляючыся найвышэйшай вяршыняй Зямлі, прыцягвае да сябе вялікая ўвагу альпіністаў; спробы ўзыходжанняў носяць рэгулярны характар.
 
Уздым на вяршыню займае каля 2-х месяцаў  — з [[Акліматызацыя|акліматызацыяй]] і ўсталёўкай лагераў. Страта масы за ўзыходжанне  — у сярэднім 10—15  кг. Краіны, на тэрыторыі якіх знаходзяцца подступы да вяршыні, бяруць за ўзыходжанне на вяршыню вялікія грошы<ref name="mountain.ru">[http://www.mountain.ru/world_mounts/himalayas/2001/cost2001/himal_cost2001.shtml Гималайский сезон 2001. Сколько это стоит / Mountain.RU]</ref>. Таксама грошы спаганяюцца за магчымасць уздыму<ref name="rian.ru">{{cite web|date=29 мая 2008|url=http://rian.ru/spravka/20080529/108798033.html|title=История покорения Эвереста. Справка|publisher=[[РИА Новости]]|accessdate=2010-08-13|archiveurl=http://www.webcitation.org/61849qlF3|archivedate=2011-08-22}}</ref>. Усталёўваецца чарговасць уздыму экспедыцый<ref name="rian.ru"/>. Танней усяго скарыць Джамалунгму з боку [[Тыбет]]а (КНР)<ref name="mountain.ru"/>.
 
[[Файл:Mount Everest as seen from Drukair2 PLW edit.jpg|thumb|350px|left|Выгляд на Эверэст з борта самалёта.]]
 
Асноўны сезон узыходжання на вяршыню  — вясна і восень, бо ў гэты час адсутнічаюць [[мусон]]ы. Найболей прыдатным сезонам для ўзыходжання па паўднёвым і паўночным схілах лічыцца вясна. Увосень можна падымацца толькі з поўдня<ref name=autogenerated4 />.
 
Значная частка ўзыходжанняў арганізуецца спецыялізаванымі фірмамі і здзяйсняецца ў складзе камерцыйных груп. Кліенты гэтых фірмаў сплачваюць паслугі гідаў, якія праводзяць патрэбнае навучанне, падаюць рыштунак і, наколькі гэта магчымае, забяспечваюць бяспеку на ўсім шляху. Кошт узыходжання складае да 65 тысяч [[Долар ЗША|долараў ЗША]], прытым адно толькі дазвол на ўзыходжанне, выдадзенае ўрадам [[Непал]]а, варта 10 тысяч долараў<ref>[http://4sport.ua/articles?id=13514 Сколько стоит восхождение на Эверест (в ценах на 2014 год)]</ref><ref name=autogenerated5>[http://www.alpklubspb.ru/ass/a90-4.htm Альпинисты Северной столицы. Гален Ровелл]</ref>.
 
У XXI стагоддзі, дзякуючы развіццю турыстычнай інфраструктуры адзначаецца значны ўзрост штогадовых узыходжанняў, так калі ў 1983 годзе вяршыні дасягнулі 8 чалавек, у 1990 каля сарака, тое ў 2012 годзе толькі за адзін дзень на Эверэст усталі 234 чалавекі<ref name=autogenerated20130614-1>{{cite web|url=http://www.bbc.co.uk/russian/society/2013/05/130528_everest_crowds.shtml|title=Толпы на Эвересте: самая высокогорная пробка в мире|accessdate=2013-05-30|archiveurl=http://www.webcitation.org/6H0nJl4Jl|archivedate=2013-05-31}}</ref>. При восхождении отмечены многочасовые пробки<ref name=autogenerated20130614-1 /> і нават бойкі паміж альпіністамі<ref name=autogenerated20130614-1 /><ref>{{cite web|url=http://www.bbc.co.uk/russian/society/2013/04/130429_everest_incident.shtml|title=Проводники напали на европейских альпинистов на Эвересте|accessdate=2013-05-30|archiveurl=http://www.webcitation.org/6H0nLCCMu|archivedate=2013-05-31}}</ref>.
 
Як лічаць спецыялісты, поспех экспедыцыі непасрэдна залежыць ад надвор'янадвор’я і экіпіявання вандроўнікаў<ref name="rian.ru"/>. Узыходжанне на Джамалунгму працягвае заставацца сур'ёзнымсур’ёзным выпрабаваннем для любога, па-за залежнасцю ад ступені яго падрыхтоўкі<ref name="rian.ru"/>. Істотную ролю гуляе [[акліматызацыя]] перад узыходжаннем на Эверэст. Тыповая экспедыцыя з паўднёвага боку марнуе да двух тыдняў на ўздым з Катманду да [[Базавы лагер Джамалунгмы|базавага лагера]] на вышыні 5364  м, і яшчэ каля месяца сыходзіць на акліматызацыю да вышыні, перш чым здзяйсняецца першая спроба ўзыходжання на вяршыню.
 
Самая складаная пляцоўка ўзыходжання на Эверэст  — апошнія 300  м, празваны ўзыходнікамі на гару «самай доўгай міляй на Зямлі». Для паспяховага праходжання гэтай пляцоўкі патрабуецца пераадолець круты гладкі каменны схіл, пакрыты церухападобным [[снег]]ам.
 
=== Цяжкасці ===
Узыходжанні на Эверэст з мэтай дасягнуць найвышэйшай кропкі гары характарызуюцца вылучнай цяжкасцю і часам сканчаюцца гібеллю як узыходнікаў, так і суправаджалых іх носчыкаў-[[Шэрпы|шэрпаў]]. Паказаная цяжкасць абумоўлена адменна неспрыяльнымі кліматычнымі ўмовамі верхавіннай зоны гары з прычыны значнай вышыні яе становішча. У ліку дадзеных неспрыяльных для арганізма чалавека кліматычных фактараў: высокая разрэджанасць атмасферы і, як вынік, вельмі нізкае ўтрыманне кіслароду ў ёй, што мяжуе са смяротна нізкім значэннем; нізкія тэмпературы да мінус 50-60 градусаў, што ў спалучэнні з перыядычнымі ўраганнымі вятрамі суб'ектыўнасуб’ектыўна адчуваецца чалавечым арганізмам як тэмпература да мінус 100—120 градусаў і здольна прывесці да тэмпературнай траўмы, якая вельмі хутка ўзнікае; немалое значэнне мае інтэнсіўная сонечная радыяцыя на такіх вышынях. Паказаныя асаблівасці дапаўняюцца «стандартнымі» небяспекамі альпінізму, уласцівымі і значна менш высокім вяршыням: сходы лавін, абрыў з крутых схілаў, паданне ў расколіны рэльефу.
 
=== Гісторыя ўзыходжанняў ===
[[Файл:Tengboche3.jpg|right|300px|міні|[[Лхоцзэ]], Джамалунгма і [[Ама-Даблам]]  — выгляд з боку [[Тэнгбочэ]].]]
[[Файл:Himalaya annotated.jpg|300px|міні|Найвышэйшыя вяршыні ў раёне Джамалунгмы]]
Да моманту першага ўзыходжання на вяршыню, якое адбылося ў [[1953]] годзе, было праведзена каля 50 экспедыцый у [[Гімалаі]] і [[Каракарум, горная сістэма|Каракарум]] (на Джамалунгму, [[Чагары]], [[Канчэнджанга|Канчэнджангу]], [[Нангапарбат]] і іншыя вяршыні). Іх удзельнікам атрымалася скарыць некалькі сямітысячнікаў гэтых горных раёнаў, але ніводная спроба штурму вяршынь [[васьмітысячнік]] поспеху не мела. У [[1950]] годзе французам атрымалася скарыць першы васьмітысячнік  — [[Анапурна|Анапурну]].
 
Найвялікшага выніку пры спробах узыходжання на Эверэст дамагліся англійскія альпіністы дзякуючы ўжыванню кіслароду. Пасля разведвальнай экспедыцыі [[1921]] года была экспедыцыя [[1922]] года, у якой Джордж Фінч і Джэфры Брус дасягнулі вышыні 8320  м, упершыню выкарыстаўшы кісларод. У [[1924]] годзе Нортан дасягнуў вышыні 8565  м, а [[Джордж Мэлары]] і Эндру Ірвін (як ацаніў Н. Одэл)  — больш 8600 м (ёсць версія, што яны загінулі ўжо пры спуску з вяршыні, спрэчка пра тое, дасягнулі яны вяршыні, ці не, працягваецца і сёння), у [[1933]] годзе П. Він-Харыс, Л. Уэйгер і Ф. Сміт  — 8565  м. У [[1934]] годзе эксцэнтрык [[Морыс Уілсан]], які не меў адмысловай альпінісцкай падрыхтоўкі і верыў у тое, што ён будзе ўзнесены на вяршыню звышнатуральнымі сіламі, загінуў на вышыні каля 7  км, хоць пасля часам лічылася, што ён зрабіў знойдзены пазнейшымі экспедыцыямі на вышыні 8,5  км намёт. Наступныя брытанскія экспедыцыі былі распачаты ў [[1936]] і [[1938]] гадах. У [[1947]] годзе канадзец Эрл Дэнман з дзвюма [[шэрпы|шэрпамі]] змог устаць толькі да 6,7  км.
 
Удзельнікі экспедыцый да [[1949]] года спрабавалі ўзысці на найвышэйшы пункт планеты з поўначы, з боку [[Тыбет]]а, таму што тэрыторыя [[Непал]]а да [[1948]] года была закрыта для еўрапейцаў<ref name=autogenerated1>[http://www.poxod.ru/literature/e82e2/p_e82e2_bormzbazaevedei_a.html Борьба за Эверест / Эверест, юго-западная стена]</ref>. Першая выведка на Эверэст з поўдня, з боку Непала, была распачата англічанамі ў [[1949]] годзе<ref name=autogenerated1 />. У [[1950]] годзе для еўрапейцаў фактычна зачыніўся Тыбет.
 
[[Файл:Edmund Hillary, c. 1953, autograph removed.jpg|thumb|180px|left|[[Эдмунд Хілары]] у 1953 годзе.]]
Першае ўзыходжанне здзейснена [[29 мая]] [[1953]] года [[Шэрпы|шэрпай]] [[Тэнцынг Норгэй|Тэнцынгам Норгэем]] і [[Новая Зеландыя|новазеландцам]] [[Эдмунд Хілары|Эдмундам Хілары]] праз [[Паўднёвае сядло]], па шляху, разведанаму напярэдадні швейцарцамі. Узыходнікі карысталіся кіслароднымі прыборамі. У працы экспедыцыі бралі ўдзел больш 30 шэрпаў<ref name=autogenerated1 /><ref>{{ГеоК}}. ''- Покорители вершин и глубин.  — с. 33.''</ref><ref>{{РП}}</ref>.
 
1 мая 1963 года Джым Уітакер (Jim Whittaker) стаў першым амерыканцам, які ступіў на вяршыню Эверэста.
Праз тры тыдні, другая група з той жа амерыканскай экспедыцыі здзейсніла яшчэ больш агаламшальнае ўзыходжанне  — перша-праходжаннепершапраходжанне раней нескаронага Заходняга рабра Эверэста<ref>[http://4sport.ua/articles?id=14492 Затерянные на Эвересте]</ref>.
 
Увесну [[1975]] года Эверэст упершыню штурмуе жаночая экспедыцыя. Першай кабетай, якая заваявала Джамалунгму, стала японская альпіністка [[Дзюнка Табэй]] ([[1976]]). Першай [[Еўропа|еўрапейкай]], якая ўстала на вяршыню, стала полька [[Ванда Руткевіч]] ([[1978]])
Радок 100:
24 верасня 1975 года {{Не перакладзена 5|Брытанская экспедыцыя на Эверэст, 1975|брытанская экспедыцыя|4=1975 British Mount Everest Southwest Face expedition}} пад кіраўніцтвам [[Крыс Бонінгтон|Крыса Бонінгтана]] ўпершыню прайшла Паўднёва-заходнюю сцяну Эверэста<ref>{{Cite web|accessdate = 2015-09-24|title = Этот день в истории: 40 лет тому назад впервые была пройдена Юго-Западная стена Эвереста - 4sport.ua|url = http://4sport.ua/articles?id=23400|publisher = 4sport.ua}}</ref>. На вяршыню ўсталі [[Даг Скот]] і {{Не перакладзена 5|Дугал Хэстан|Дугал Хэстан|4=Dougal Haston}}. Праз два дні, 26 верасня {{Не перакладзена 5|Пітэр Борман|Пітэр Борман|4=Peter Boardman}} і шэрпа Петэмба ({{Lang-en|Pertemba}}) паўтарылі іх шлях на вяршыню. {{Не перакладзена 5|Мік Берк,|Мік Берк|4=Mick Burke (mountaineer)}}, які рухаўся за імі, згінуў без весткі<ref>{{артыкул|аўтар=Doug Scott|загаловак=EVEREST SOUTH-WEST FACE CLIMBED|спасылка=https://www.himalayanclub.org/hj/34/1/everest-south-west-face-climbed/|мова=|адказны=Soli S. Mehta|выданне=The Himalayan Journal|тып=|год=1976|месяц=|чысло=|том=|нумар=|старонкі=|volume=34|issn=}}</ref>.
 
У наступныя гады, ізноў па класічным шляху першаўзыходнікаў, на Эверэст падымаюцца альпіністы [[Вялікабрытанія|Вялікабрытаніі]], [[Непал]]а, [[ЗША]], [[Рэспубліка Карэя|Паўднёвай Карэі]], [[Аўстрыя|Аўстрыі]] і [[ФРГ]], прытым [[Райнхальд Меснер]] і Пітэр Хабелер дасягаюць вяршыні, не карыстаючыся кіслародам на працягу ўсяго штурму. У складзе гэтых экспедыцый яшчэ дзвюм жанчынам  — польцы Вандзе Руткевіч (1978) і немцы Ханелоры Шмац (загінула пры спуску)  — атрымалася скарыць Эверэст. Французы Ж. Афанасьеф і Н. Жэжэ з 8  км да 6,5  км спусціліся на лыжах<ref name=autogenerated1 />.
 
Новае слова ў заваяванні вяршыні атрымалася сказаць палякам пад кіраўніцтвам А. Завады. Першымі ў свеце яны ўсталі на вяршыню Эверэста ўзімку. Гэта ўзыходжанне было здзейснена Л. Чыхі і [[Кшыштаф Валіцкі|Кшыштафам Валіцкім]] праз [[Паўднёвае сядло]]. А праз некалькі месяцаў (увесну [[1980]] года) палякі, кіраваныя тым жа А. Завадай, праклалі новы маршрут на Эверэст. Па паўднёвым грэбені на вяршыню ўзышлі Анджай Чок і [[Ежы Кукучка]]<ref name=autogenerated1 />.
 
Зазвычай, усе альпіністы падымаюцца на Эверэст у кіслародных масках. На вышыні 8  км паветра разрэджанае, і дыхаць вельмі цяжка. Першымі без кіслароду дасягнулі вяршыні італьянец [[Райнхальд Меснер]] і немец Пітэр Хабелер у [[1978]] годзе<ref name=autogenerated4 />.
 
У [[1980]] годзе [[Райнхальд Меснер]], гэтым разам у адзінотку, ізноў устаў на Эверэст і ўсталяваў адразу некалькі рэкордаў. Месеру першаму атрымалася скарыць вяршыню ў адзінотку без кіслароду, не звяртаючыся да дапамогі вышынных носчыкаў. Да таго ж ён першым вырашыўся кінуць выклік Эверэсту ў перыяд [[мусон]]аў і дасягнуў мэты<ref name=autogenerated1 />. Апроч таго, ён пераадолеў шлях ад базавага лагера, што знаходзіцца на вышыні 6,5  км, да вяршыні па новым варыянце шляху з Поўначы ўсяго за 3 дняну ў адзінотку без кіслароду, не звяртаючыся да дапамогі вышынных носчыкаў. Да таго ж ён першым вырашыўся кінуць выклік Эверэсту ў перыяд [[мусон]]аў і дасягнуў мэты<ref name=autogenerated4 />.
 
== Сувязь ==
З [[2007]] года [[кітай]]ская кампанія [[China Mobile]] падае [[Спадарожнікавая сувязь|спадарожнікавую сувязь]], але яна пакуль няўстойлівая і не дазваляе праводзіць [[Відэаканферэнцыя|відэаканферэнцыі]].
 
[[29 кастрычніка]] [[2010]] года аператар [[Сотавая сувязь|мабільнай сувязі]] Ncell (TeliaSonera Group) усталяваў у [[Непал]]е антэны на вышыні 5164  м. На Эверэсце з'явіўсяз’явіўся высакахуткаснай [[Інтэрнэт]], які ахапляе вяршыню гары<ref>[http://www.content-review.com/articles/13698/ На Эверест провели скоростной интернет]</ref>. З дапамогай Інтэрнэту інфармацыю ў глабальную сетку перадае [[вэб-камера Джамалунгмы]], якая ўсталяваная ў 2011 годзе італьянскімі навукоўцамі і з'яўляеццаз’яўляецца самай высокай вэб-камерай у свеце.
 
== Экалагічная сітуацыя ==
Існуе здагадка, што за апошнія 90 гадоў на вяршыні значна зменшылася колькасць лёду<ref>[http://news.ru.msn.com/article.aspx?cp-documentid=154143763 Фото 1921 года подтвердили, что на Эвересте тает лед]{{недаступная спасылка|url=http://news.ru.msn.com/article.aspx?cp-documentid=154143763}}</ref>.
 
Лік турыстаў, якія наведвалі гару з боку [[Непал]]а ў [[2000]]—[[2003]] годах, вылічаўся сотнямі тысяч<ref name=autogenerated2>[http://travel.newsru.com/article/24Jun2008/cneverest NEWSru.com | Китай ограничивает посещение Эвереста]</ref>. Аб'ёмАб’ём смецця, назапашанага на схілах гары, гэтак вялікі, што Эверэст завуць «самай высакагорнай звалкай у свеце»<ref name=autogenerated2 />.
 
У [[2007]] годзе толькі [[кітай]]скую частку самай высокай вяршыні нашай планеты наведалі 40 тысяч турыстаў<ref name=autogenerated2 />. Па падліках эколагаў, пасля іх засталося 120 тон смецця  — у сярэднім па 3  кг на кожнага<ref name=autogenerated2 />. [[Непал]]ьская авіякампанія Yeti Airlines сабрала 17 тон смецця ў наваколлі вёскі Лукла, якая з'яўляеццаз’яўляецца перавалачным пунктам для альпіністаў, якія ідуць да [[Базавы лагер Джамалунгмы|асноўнага лагера на Эверэсце]]<ref name=autogenerated2 />.
 
Для таго, каб прыбраць такую колькасць піўных бутэлек, пластыкавых пакетаў і алюмініевых слоікаў, кіслародных балонаў, вяровак і зламаных усходаў, запатрабавалася каля 2 месяцаў<ref name=autogenerated2 />.
Радок 124:
У маі [[2008]] года сіламі Тыбецкага аўтаномнага рэгіянальнага бюро па абароне навакольнага асяроддзя ў рэгіёне былі сабрана 8 тон адыходаў<ref name=autogenerated2 />.
 
Таксама вельмі актуальны пытанне пахавання цел загінулых альпіністаў, асабліва для мясцовых жыхароў  — [[шэрпы|шэрпаў]]<ref>{{cite web|date=18 июня 2004|url=http://www.newsru.com/world/18jun2004/ghosts.html|title=Духи погибших на Эвересте альпинистов не дают покоя жителям Непала|publisher=[[NEWSru]]|accessdate=2010-08-13|archiveurl=http://www.webcitation.org/6184DO0q0|archivedate=2011-08-22}}</ref>.
 
З 2014 года пастановай Міністэрства турызму і грамадзянскай авіяцыі Непала было прынята рашэнне пра тое, што кожны альпініст, які падымаецца на Эверэст, па вяртанні павінен вынесці са схілу горы не менш 8 кілаграмаў смецця<ref>{{cite web|url=http://4sport.ua/news?id=17394|title=Альпинисты займутся уборкой мусора на Эвересте|date=03.03.2014|publisher=''4sport.ua''|accessdate=2014-12-28}}</ref>.
Радок 137:
* Фриц Рудольф. «Джомолунгма и её дети». М., Радуга, [[1983]]. (Об Эвересте и доброй сотне вершин Гималаев).
* Reinhold Messner. «Everest: Expedition to the Ultimate» («Эверест: экспедиция к пределу»). New York/London, [[1979]].
* Reinhold Messner. «Everest Solo» (англ. издание «The Crystal Horizon: Everest  — The First Solo Ascent»), [[1980]].
* [[Райнхальд Меснер|Райнхольд Месснер]]. «Хрустальный горизонт». М., [[1990]]. (Пра першае адзінкавае ўзыходжанне на Эверэст без [[кісларод]]а і ў перыяд [[мусон]]аў).
* «Эверест-82». М., [[1983]] (материалы первой советской экспедиции).[http://poxod.ru/literature/e82/p_e82_otredaktorabla_a.html]
Радок 150:
* [https://maps.yandex.ru/-/CVglqWjg Джомолунгма] на службе [[Яндекс.Панорамы]] (подъём с высоты 5100 до 6500 метров)
* [http://www.explorersweb.com/webtv/videoconsol_everestarial.htm Маршруты восхождений на Джомолунгму (англ.)], при клике на цифре появляется краткая информация и статистика маршрута
* [http://www.mtns.ru/mountains/4700/mount_everest/ Джомолунгма и окружение  — интерактивная карта], при клике на вершине окружения на карте выводится информация о выбранной вершине.
* [http://alp.org.ua/?p=3598 Кто первым покорил Джомолунгму]
* [http://www.everestian.com/gora-everest-ru.html Описание горы Эверест]
Узята з "https://be.wikipedia.org/wiki/Джамалунгма"