Ad hominem: Розніца паміж версіямі
| [недагледжаная версія] | [недагледжаная версія] |
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Няма тлумачэння праўкі Тэгі: Візуальны рэдактар Праўка з маб. прылады Праўка праз мабільную версію сайта |
|||
Радок 44:
Абразлівы ''ad hominem'', званы таксама "пераходам на асабістасці", часта ўтрымлівае абразу або прыніжэнне апанента. У агульным выпадку ён складаецца ва ўказанні на факты, якія характарызуюць самога апанента, але якія не маюць дачынення да яго аргументацыі. Асноўнай яго прынцып — стварыць у гледачоў агульнае негатыўнае ўяўленне пра апанента асабіста і, такім чынам, стварыць ўражанне аб любой аргументацыі апанента, як тая, што зыходзіць ад нявартай даверу крыніцы.
Такі прыём прыводзіць да памылковай логіцы, замяняючы аргументацыю агульным уражаннем пра апанента, якое не мае адносінаў да прадстаўленых ім аргументаў, але ён бывае дзейсным дзякуючы так званаму [[Гало-эфект|гало-эфекту]].
{{ Аб чым можа спрачацца чалавек, які не змяніў пашпарт? Якія погляды на архітэктуру можа выказаць мужчына без прапіскі? Злоўлены на гарачым учынку, ён прызна́ецца і прызнае сябе зможаным. І наогул, хіба нас можа цікавіць меркаванне чалавека лысага, з такім носам? Няхай спачатку выправіць нос, вырасціць валасы, а потым і выкажацца.{{Канец цытаты|крыніца=[[Міхаіл Міхайлавіч Жванецкі|Міхаіл Жванецкі]]. [http://www.jvanetsky.ru/data/text/t7/stili_spora/ Стыль спрэчкі]}} === ''Ad hominem circumstantiae'' ===
Дадзеная адменнасць ''ad hominem'' складаецца ва ўказанні на абставіны, якія нібыта дыктуюць апаненту пэўную пазіцыю. Яна мае сваёй мэтай выказаць здагадку аб прадузятасці апанента і на гэтай падставе ўсумніцца ў яго аргументах. Такая аргументацыя таксама памылковая, паколькі той факт, што апанент чаму-небудзь схільны вылучыць менавіта гэты аргумент, не робіць сам аргумент з лагічнага пункту гледжання менш справядлівым. З гэтым перакрываецца паняцце [[Генетычная памылка|генетычнай памылкі]] (аргумент, які адхіляе зацвярджэнне толькі на падставе ягонай крыніцы). Хоць заўвага аб прадузятасці апанента можа быць і рацыянальнай, але яе, згодна логіцы, недастаткова для абвяржэння аргументу.
Прыклад:
: «Прадстаўнікі тытунёвых кампаній, якія сцвярджаюць, што [[паленне]] не шкодзіць вашаму здароўю, ''не маюць рацыі, бо'' яны абараняюць свае шматмільённыя фінансавыя інтарэсы». (Іх няправільнасць не даказваецца фінансавымі інтарэсамі. Калі яны не маюць рацыі, то не па гэтай прычыне.)
: «Ён фізічна залежны ад нікатыну. Вядома, ён будзе абараняць паленне!»
Падобныя выказванні можна перафармуляваць гэтак, каб пазбегнуць лагічнай памылкі:
: «Прадстаўнікі тытунёвых кампаній, якія сцвярджаюць, што паленне не шкодзіць вашаму здароўю, ''верагодна, прадузятыя, бо'' яны абараняюць свае шматмільённыя фінансавыя інтарэсы. Робячы падобныя заявы, яны могуць выдаваць жаданае за сапраўднае ці нават хлусіць».
: «Ён фізічна залежны ад нікатыну. Такім чынам, яго ''меркаванне'' аб паленні ''можа быць прадузятым''».
=== ''Ad hominem tu quoque'' ===
{{Main|Tu quoque}}
''Ad hominem tu quoque'' ({{lang-la|tu quoque}} — літаральна «ты таксама», «сам такі») абвінавачванне боку, які выказвае аргумент, у непаслядоўнасці, падкрэсліваючы неадпаведнасць яго слоў ці дзеянняў ягоннага жа аргументу. У прыватнасці, калі бок А крытыкуе дзеянні боку Б, адказ «tu quoque» сцвярджае, што і бок А паступала гэтак жа. Падобная аргументацыя па сутнасці сваёй памылковая, таму што яна не абвяргае аргумент боку А; калі апошні верны, то бок А, магчыма, праявіла [[ханжаства]], але гэта не робіць яго выказванні менш справядлівымі з лагічнага пункту гледжання. Больш за тое, бок А пры гэтым можа прывесці свой асабісты вопыт у падтрымку свайго аргументу. Напрыклад, бацька можа казаць сыну, каб ён не пачынаў паліць, паколькі ён пашкадуе аб гэтым ў будучыні, а сын можа зазначыць тое, што бацька сам паліць. Гэта не скасуе той факт, што сын сапраўды можа пашкадаваць ў будучыні аб тым, што паліў.
=== Знаходжанне аднадумца, які лёгка крытыкуе ===
Абвяржэнне тэзіса апанента замяняецца на зацвярджэнне, што падобны тэзіс выказваецца (выказваўся) нейкім агульнавядомым і вельмі уразлівым для крытыкі суб’ектам або проста добра спалучаецца з яго кшталтам і/ці светапоглядам. Распаўсюджаная адменнасць - [[Reductio ad Hitlerum|«звядзенне да Гітлера»]], калі апаненту заяўляюць, што яго погляды блізкія да пэўных поглядаў [[Адольф Гітлер|Адольфа Гітлера]] або нацыстаў наогул, напрыклад:
: «Як вы можаце казаць, што не трэба ёсць мяса? Аджа Гітлер быў вегетарыянцам!»
Механізм дзеяння аргументу аналагічны «абразліваму ''ad hominem''»: звязаць у свядомасці слухача аргумент з негатыўна ацэньванай асобай, каб слухач перанёс адмоўнае стаўленне да асобы на тэзіс:
* Гітлер-дрэнны (належыць не патрабавальным доказы), такім чынам, усё, што ён падтрымліваў-дрэнна.
* Гітлер падтрымліваў вегетарыянства, такім чынам, вегетарыянства-гэта дрэнна.
Лагічная памылка ў першым вывадзе наўна — тое, што чалавек па нейкіх параметрах "дрэнны", зусім не азначае, што ўсё, што ён падтрымлівае, аўтаматычна таксама з’яўляецца дрэнным. Аднак гэтая пазіцыя эмацыйна лёгка прымаецца. Прычым, калі ў выпадку «абразлівага ''ad hominem''» патрабуецца прадставіць хоць нейкія абгрунтаванні таго, што апанент «дрэнны», то ў дадзеным выпадку гэтага не патрабуецца — у якасці «аднадумца» апанента выбіраецца той, хто першапачаткова загадзя «дрэнны», і гэта нават не абмяркоўваецца.
| |||