Бярданка

Бярданка — (The Berdan rifle, Russian musket, Colt Berdan rifle, Вінтоўка Бердана) агульная назва дзвюх розных сістэм адназарадных вінтовак пад унітарны патрон калібру 10,67 мм. Распрацавана амерыканскім вынаходнікам Х. Берданам. Удасканалена ў 1860-я г. рускімі ваеннымі інжынерамі А. П. Горлавым і К. І. Гуніусам у ЗША, дзе атрымала назву «руская вінтоўка». Была на ўзбраенні Рускай імператарскай арміі ў 1868—1891 гадах.

У Расіі было прынята дзве розныя сістэмы з такой назвай: Бердан № 1 (вінтоўка ўзору 1868 года) з адкідным замком і Бердан № 2 (некалькі варыянтаў вінтоўкі ўзору 1870 года) з падоўжна-слізгальным замком. Найвялікае шыранне і слыннасць атрымала другая мадэль.

Гісторыя

Вінтоўка Бердана № 1 пад патрон калібру 4,5 лініі (11,43 мм) была распрацавана амерыканскім палкоўнікам Хайрамам Берданам. Яна мела адкідной угару замок з курком простага ходу. Ужыванне яе выявіла некаторыя нястачы: замок востра рэагаваў на волкасць, не заўсёды спрацоўваў ударнік, пры няўважлівым звароце замок мог няшчыльна зачыніцца. Два рускія афіцэры, камандзіраваныя напачатку 1860-х гадоў у Амерыку, Аляксандр Паўлавіч Горлаў і Карл Івановіч Гуніус, унеслі ў канструкцыю 25 розных удасканаленняў (ад арыгінальнага ўзору засталося мала чаго) і пераканструявалі яе на калібр 4,2 лініі; распрацавалі да яе патрон з суцэльнацягнутай гільзай — у Злучаных Штатах яе звалі няйнакш як «Russian musket». Вытворчасцю вінтовак у ЗША займалася кампанія «Кольт» на заводзе ў Хартфардзе, штат Канектыкут (таму ў Амерыцы яна вядома як «Кольт-Бердан», Colt Berdan rifle). Вінтоўка была прынята на ўзбраенне рускага войска ў 1868 годзе як «стралковая вінтоўка ўзору 1868 года» — без згадванняў яе выточнага стваральніка і наступных рацыяналізатараў (пасля ў дакументацыі практычна заўсёды ўжывалася выраз «вінтоўка Бердана», у прастамоўі - проста «бярданка»). З улікам яе досыць высокіх, на канец 1860-х — пачатак 1870-х гадоў, балістычных якасцяў, ёю ўзбройвалі насамперш стралковыя часткі (арганізацыйна асобную ад лінейнай пяхоты лёгкую пяхоту, што галоўным чынам дзейнічала ў рассыпным ладу агнявой зброяй і пазбягала блізкага бою). Да пачатку руска-турэцкай вайны 1877—1878 гг. было выпушчана каля 37 тысяч асобнікаў.

Літаратура

• Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т.3: Беларусы — Варанец / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш — Мн.: БелЭн, 1996. — Т. 3. — 511 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0068-4 (т. 3).