Вярхоўны крымінальны суд

Вярхоўны крымінальны суд — вышэйшы надзвычайны судовы орган Расійскай імперыі. Ствараўся для правядзення палітычных працэсаў дзекабрыстаў (1826), Д. Каракозава (1866), А. К. Салаўёва (1879) і інш. З 1906 судовы орган, які разглядаў буйныя крымінальныя справы як 1-я судовая інстанцыя.

Разгледжаныя справы

З часу выдання судовых статутаў Вярхоўны крымінальны суд склікаўся двойчы.

У першы раз Вярхоўны крымінальны суд быў заснаваны найвысачэйшым указам, дадзеным Кіруючаму Сенату 28 чэрвеня 1866 г., для суда над Дзмітрыем Каракозавым і 34 іншымі асобамі, якія абвінавачваліся ў прыналежнасці да таемнага рэвалюцыйнага таварыства. Следства вяла найвысачэйша зацверджаная следчая камісія пад старшынствам члена Дзяржаўнага савета графа Мураўёва. У склад Вярхоўнага крымінальнага суда па гэтай справе ўвайшлі: у якасці старшыні — віцэ-старшыня Дзяржаўнага савета князь Гагарын, а ў якасці членаў суда яго імп. выс. прынц Пётр Ольдэнбургскі, гр. Панін, Метлін, Башуцкі і Карніолін-Пінскі, пры міністру юстыцыі Замятніне і сакратару Есіповічу. Да ўдзелу ў абароне прыцягнутыя былі амаль усе прысяжныя павераныя першага складу. Справа разглядалася пры зачыненых дзвярах, і надрукаваны быў толькі прысуд суда. Па водгуках прысутных, дзеянні старшыні суда адрозніваліся выдатнай аб’ектыўнасцю: усе таксама аддавалі належнае стрыманасці абвінаваўцы. Каракозава абараняў прысяжны павераны Астракоў. Асаблівую ўвагу звярнула на сябе прамова абаронцы — прысяжнага паверанага Сярэбранага, чый кліент, які абвінавачваўся ў найбліжэйшым хаўрусніцтве з Каракозавым, быў цалкам апраўданы. Да смяротнага пакарання прысуджаны былі двое з ліку падсудных — Каракозаў і Ішуцін; але прыменена яно было толькі да першага.

Другі раз Вярхоўны крымінальны суд быў найвысачэйша скліканы 11 красавіка 1879, для суда над адстаўным калежскім сакратаром Аляксандрам Салаўёвым, які 2 красавіка 1879 зрабіў замах на жыццё імператара Аляксандра II. У склад суда пад старшынствам князя С. М. Урусава ўвайшлі: А. А. Абаза, Д. Н. Замятнін, І. Д. Дзялянаў, В. Г. Чарнаглаз, М. В. Паленаў, М. Я. Кавалеўскі; абавязкі сакратара выконваў І. І. Шамшын. Абвінавачваў міністр юстыцыі Д. Н. Набокаў, абараняў прысяжны павераны А. М. Турчанінаў. Падсудны быў прысуджаны да смяротнага пакарання.

Літаратура

• Проект Министра юстиции Об изменении порядка составления списков присяжных заседателей. — 1906—1913 / О преобразовании Верховного Уголовного Суда / Министерство юстиции. — 10 с. (руск.)
• Проект Министра юстиции Об изменении порядка составления списков присяжных заседателей. — 1906—1913 / Часть юрисконсультская. Министерство юстиции. Первый департамент. 1906. Март. 15. N 14651, О преобразовании Верховного Уголовного Суда. — 14 с. (руск.)
• Боленко К. Г. Верховный уголовный суд в системе российских судебных учреждений первой половины XIX века: диссертация … кандидата исторических наук: 07.00.02 / Боленко Константин Григорьевич; [Место защиты: Моск. гос. ун-т им. М. В. Ломоносова]. — Москва, 2009. — 350 с. (руск.)
• Верховный уголовный суд 1826 года: декабристская версия в историографической традиции / Боленко Константин Григорьевич; Самовер Наталья Владимировна. — Б.м. — С. 143—170. // Пушкинская конференция в Стэнфорде, 1999 = Материалы и исслед. / Бетеа Дэвид М.; Осповат Александр Львович, Охотин Н. Г. — Москва. — 508, [1] c. ISBN 5-942820-27-9 (руск.)
• Слободянюк И. П. Верховный уголовный суд над декабристами: монография / И. П. Слободянюк; Рос. гос. торгово-экон. ун-т, Рос. акад. правосудия. — М.: Изд-во Рос. гос. торгово-экон. ун-та, 2005. — 145 с. ISBN 5-87827-288-1 (руск.)