Заходняя добраахвотная армія

Заходняя добраахвотная армія (ЗДА) — антыбальшавіцкае вайсковае фарміраванне прагерманскай арыентацыі, сфарміраванае Паўлам Бермант-Авалавым з былых вайскоўцаў Рускай імператарскай арміі і нямецкіх добраахвотнікаў, у канцы 1918 — пачатку 1919 гадоў, у Прыбалтыке для барацьбы з бальшавікамі і абвешчанай 18 лістапада 1918 года Латвійскай Рэспублікай.

Заходняя добраахвотная армія
руск.: Западная добровольческая армия
Краіна	Расія
Уваходзіць у	Белая армія[d]
Тып	воінскае фарміраванне

Гісторыя дзейнасці

Аснову арміі складалі афіцэры, накіраваныя з Кіева ў Прыбалтыку пад кіраўніцтвам князя Паўла РАфаілавіча Бермант-Авалава ў канцы 1918 года ў рамках нямецкага праекта стварэння на тэрыторыях былой Расійскай імперыі, якія трапілі пад германскую акупацыю ў выніку заключэння Брэсцкага міру, двух прагерманскі і манархічна настроеных армій з рускіх добраахвотнікаў — «Паўднёвай» на тэрыторыях на тэрыторыях Украіны і Усявялікага войска Данскога і «Паўночнай» у Прыбалтыцы. Аднак, з-за пройгрышу Цэнтральных дзяржаў у Першай сусветнай вайне і неадкладна падзення рэжыму гетмана П. Скарападскага, планы фарміравання гэтых войскаў распаліся, а прыбылыя ў Прыбалтыку афіцэры разам з камандуючым былі інтэрнаваны германскімі ўладамі і часова размешчаны ў лагеры Зальцведаль.

У сакавіку 1919 года пры непасрэднай падтрымцы германскіх войскаў былі сфарміраваны два рускія добраахвотніцкія атрады — «Атрад імя графа Келера» пад камандаваннем Бермант-Авалава («Партызанскі атрад імя генерала-ад-кавалерыі графа Келера») і «Брыгада палкоўніка Вырголіча». Першапачаткова атрады ўваходзілі ў склад добраахвотніцкага корпуса найсвятлейшага князя А. Лівена, але ў ліпені 1919 камандуючыя Авалаў і Вырголіч адмовіліся падпарадкоўвацца найсвятлейшаму князю і вывелі свае войскі са складу корпуса. Тады ж атрад быў пераўтвораны ў «Заходні добраахвотніцкі генерала-ад-кавалерыі графа Келера корпус». (У жніўні атрад Вырголіча таксама быў перайменаваны ў «2-гі Заходні добраахвотніцкі корпус»). Месцам фарміравання арміі была абрана Мітава. 9 ліпеня было атрымана ад генерала М. Юдзеніча загад прыбыць на злучэнне з Паўночна-Заходняй арміяй на нарвскі фронт. У адсутнасць цяжка параненага князя А. Лівена па распараджэнні англійскага генерала Х. Гофа 1-ы і 3-і батальёны атрада Лівена былі паспешна пагружаны на англійскі транспарт і адпраўлены ў Рэвель і Нарву.

Палкоўнікі Бермант-Авалаў і Вырголіч адмовіліся выканаць загад М. Юдзеніча перайсці на Нарвскі фронт, бо фармаванне іх атрадаў яшчэ не было завершана. Акрамя гэтага існавала і іншае тлумачэнне адмовы — Бермант-Авалаў лічыў, што яго корпус не павінен пакідаць межаў Латвіі, а заставацца ў ёй у якасці «сапраўднай рускай ваеннай сілы» і сваё войска ён разглядаў як роўнае, а не якое падпарадкоўваецца Паўночна-Заходняй арміі.

У канцы жніўня было сфарміравана пранямецкі Заходне-рускі ўрад, які павінен быў, па задумцы немцаў, праводзіць патрэбную ім палітыку, у выпадку захопу ваеннай сілай Бермант-Авалава ўлады ў Прыбалтыцы. 5 верасня 1919 года атрады былі зведзены ў Рускае Заходняе добраахвотніцкае войска пад камандаваннем П. Бермант-Авалава, якое дзейнічала на падставе паўнамоцтваў ад гэтага ўрада і якая ставіла сваёй мэтай звяржэнне бальшавікоў. 20 верасня П. Бермант-Авалаў аб'явіў аб прыняцці на сябе ўсёй паўнаты ўлады ў Прыбалтыцы. Па звестках гісторыка Мікалая Карнатоўскага 21 верасня да арміі быў далучаны германскі Прыбалтыйскі ландэсвер (пасля ліквідацыі германскага корпуса Р. фон дэр Гольца). Армія налічвала 51-52 тысячы чалавек. Аднак з іншых крыніц вынікае, што камандаванне латвійскага войска баялася далучэння ландэсвера да арміі Бермант-Авалава і, пасля перафармавання, у пачатку верасня перавяло ландэсвер на фронт супраць бальшавікоў у Латгаліі.