Навойка

Навойка (вымаўляецца: [naˈvɔi̯ka] ; XIV—XV стагоддзі) — паўлегендарная сярэднявечная польская жанчына, якая, як вядома, апраналася ў хлопчыка, каб вучыцца ў Кракаўскім універсітэце ў XV стагоддзі. Пазней стала манашкай. Яна лічыцца першай студэнткай і настаўніцай у Польшчы.

Навойка
Род дзейнасці	манахіня
Дата нараджэння	XIV стагоддзе
Дата смерці	XV стагоддзе
Веравызнанне	Каталіцкая Царква

Легенды

Упершыню яе гісторыю распавёў абат Марцін з Лейбіца (пам. 1464 годзе) у Вене прыкладна ў 1429 годзе. Існуе некалькі розных версій легенды.

Паводле адной з версій, яна была дачкой настаўніка царкоўнай школы ў Гнезне, якую навучаў яе бацька, які вырашыў працягваць навучанне любымі сродкамі. Па іншай версіі, яна была дзяўчынай, якая атрымала ў спадчыну стан, калі асірацела. Яшчэ ў адным варыянце апавядання («[гэта] сцвярджэнне так жа добра дакументавана, як і любое іншае»), яна паходзіла з Добжыня над Віслан . Ва ўсякім выпадку, апрануўшыся як хлопчык, яна паступіла ў Кракаўскі ўніверсітэт пад імем Анджэя (ці Якуба; паведамляюцца дзве версіі імя, якое яна ўжывала). У той час жанчынам было забаронена наведваць універсітэты.

Адкрыцці

Навойка ўдала ўсіх падманула і вучылася два гады, праславіўшыся як выдатны вучоны і сур’ёзны студэнт. Згодна з пазнейшым дадаткам да гісторыі, ёй прапанавалі працу хатняй памочніцай аднаго з прафесараў, але яна адмовілася: у той час слугі павінны былі суправаджаць сваіх гаспадароў у лазню.

Аднойчы яе выкрылі як жанчыну. Версіі і тут разыходзяцца: па адной, два салдаты зрабілі заклад, што студэнт, які праходзіў побач, насамрэч жанчына, і выкрылі яе; паводле другой, яе знайшоў сын войта з Гнезна, які паступіў у школу; паводле трэцяга, яна захварэла, і лекар, які яе аглядаў, даведаўся праўду.

Калі яе прывялі да начальства, каб патлумачыць, чаму яна маскіравала свой пол, яна проста адказала: «Для волі навучання». Калі яны дапытвалі яе аднакурснікаў і выкладчыкаў, то не знайшлі нікога, каб абвінаваціць яе ў амаральных паводзінах. Яе студэнцкая рэпутацыя была выдатнай. Яна не была асуджана ні за якое злачынства, але суддзі не хацелі апраўдваць яе цалкам. Па словах Марціна з Лейбіца, яна прасіла, каб яе адвезлі ў манастыр. Там яна прыняла пострыг, стала настаўніцай і кіраўніком кляштарнай школы, а ў рэшце рэшт — ігуменняй .

Гэтая гісторыя можа быць ня праўдай. Некаторыя гісторыкі кажуць, што, калі гэта праўда, яна вучылася ва ўніверсітэце прыкладна ў 1407—1409 гадах.

Спадчына

Ягелонскі ўніверсітэт не дазваляў жанчынам вучыцца да 1897 года, а займаць навуковыя пасады нельга было да 1906 года. Імем Навойкі быў названы першы ва ўніверсітэце жаночы інтэрнат, адкрыты ў 1936 годзе. Яе імем названа і адна з вуліц у Кракаве.

Спасылкі

• Карта вуліц, якая паказвае месцазнаходжанне вуліцы Навойкі і інтэрната Навойкі ў Кракаве
• Польская літаратура ў перакладзе на англійскую мову: Малітоўнік Навойкі