Ордэн «За заслугі» (Францыя)

Нацыянальны ордэн «За заслугі», таксама ордэн Заслуг (фр.: Ordre national du Mérite) — нацыянальны ордэн Францыі. Заснаваны дэкрэтам ад 3 снежня 1963 года прэзідэнтам Францыі генералам дэ Голем у якасці замены шматлікім ведамасным ордэнам заслуг.

Ордэн «За заслугі»
Ordre national du Mérite
Арыгінальная назва	Ordre national du Mérite
Краіна	Францыя
Тып	Ордэн
Каму ўручаецца	Ваенным і грамадзянскім асобам
Кім уручаецца	Прэзідэнт Францыі
Падставы ўзнагароджання	За выдатныя заслугі, аказаныя французскай нацыі
Дата заснавання	3 снежня 1963 года
Статус	Уручаецца
Чарговасць узнагарод
Старэйшая	Ваенны медаль
Малодшая	Ваенны крыж
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Ордэнам могуць быць узнагароджаны французскія грамадзяне, за значныя грамадзянскія і ваенныя заслугі, у той жа час недастатковыя для ўзнагароджання ордэнам Ганаровага легіёна. Ордэнам могуць узнагароджвацца таксама і замежнікі. Рашэнне аб узнагароджанні прымае прэм'ер-міністр Францыі, які з'яўляецца Гросмайстрам ордэна, па прадстаўленні Урада. Прэм'ер-міністр Францыі становіцца кавалерам Вялікага крыжа па заканчэнні 6 месяцаў дзейнасці на сваёй пасадзе.

Вялікі канцлер ордэна Ганаровага легіёна таксама з'яўляецца і канцлерам ордэна Заслуг.

Ордэн заслуг з'яўляецца чацвёртай па значнасці ўзнагародай Францыі пасля ордэны Ганаровага легіёна, ордэна Вызвалення і Ваеннага медаля.

27 ліпеня 1972 года было створана Грамадства ўзаемадапамогі членам Нацыянальнага ордэна Заслуг, пераназванае 26 кастрычніка 1974 года ў Асацыяцыю членаў Нацыянальнага ордэна Заслуг.

Адмененыя ордэны

Пры заснаванні ордэна Заслуг былі скасаваны наступныя ведамасныя і каланіяльныя ўзнагароды:

• Ордэн Сацыяльных заслуг (фр.: L'Ordre du Mérite social), заснаваны ў 1936;
• Ордэн Аховы здароўя (фр.: L'Ordre de la Santé publique), заснаваны ў 1938;
• Ордэн Гандлёвых і прамысловых заслуг (фр.: L'Ordre du Mérite commercial et industriel), заснаваны ў 1939 (1961);
• Ордэн Турыстычных заслуг (фр.: L'Ordre du Mérite touristique), заснаваны ў 1949;
• Ордэн Рамесных заслуг (фр.: L'Ordre du Mérite artisanal), заснаваны ў 1948;
• Ордэн Заслуг перад ветэранамі (фр.: L'Ordre du Mérite combattant), заснаваны ў 1953;
• Ордэн Паштовых заслуг (фр.: L'Ordre du Mérite postal), заснаваны ў 1953;
• Ордэн Народнай гаспадаркі (фр.: L'Ordre de l'Économie nationale), заснаваны ў 1954;
• Ордэн Спартыўных заслуг (фр.: L'Ordre du Mérite sportif), заснаваны ў 1956;
• Ордэн Ваенных заслуг (фр.: L'Ordre du Mérite militaire), заснаваны ў 1957;
• Ордэн Працоўных заслуг (фр.: L'Ordre du Mérite du Travail), заснаваны ў 1957;
• Ордэн Грамадзянскіх заслуг (фр.: L'Ordre du Mérite civil), заснаваны ў 1957;
• Ордэн Сахарскіх заслуг (фр.: L'Ordre du Mérite saharien), заснаваны ў 1958;
• Ордэн Чорнай зоркі (фр.: L'Ordre de l'Étoile noire), заснаваны ў 1889;
• Ордэн Зоркі Анжуана (фр.: L'Ordre de l'Étoile d'Anjouan), заснаваны ў 1874;
• Ордэн Нішан-эль-Ануар (фр.: L'Ordre du Nichan el Anouar), заснаваны ў 1887.

Ступені

Зорка ордэна «За заслугі»

Ордэн Заслуг мае пяць ступеняў:

Кавалер Вялікага крыжа (фр.: Grand'croix) — знак ордэна на шырокай стужцы праз правае плячо і залатая зорка на левай боку грудзей;

Вялікі афіцэр (фр.: Grand officier) — знак ордэна на стужцы з разеткай на грудзях і сярэбраная зорка на правым боку грудзей;

Камандор (фр.: Commandeur) — знак ордэна на шыйнай стужцы;

Афіцэр (фр.: Officier) — знак ордэна на стужцы з разеткай на грудзі;

Кавалер (фр.: Chevalier) — знак ордэна на стужцы на грудзях.

Знакі ордэна

Знак ордэна, рэверс.

Знак — шасціканцовы крыж з раздвоенымі канцамі, пакрыты сіняй эмаллю. Паміж плячамі крыжа лісце лаўра, якое ўтварае востраканцовыя прамяні. У цэнтральным медальёне з пярэдняга боку выява галавы Марыяны, якая сімвалізуе сабой Французскую Рэспубліку, акружаная надпісам «République Française»; з адваротнага боку — два перакрыжаваныя французскія сцягі, пакрытыя эмалямі, і акружаныя назвай ордэна і датай яго заснавання. Крыж падвешаны да лаўровага вянка, які праз кольца мацуецца да стужкі. Знакі першых чатырох ступеняў — пазалочаныя, а знак кавалера — сярэбраны. Дыяметр знака кавалера Вялікага крыжа — 70 мм, камандора — 60 мм, вялікага афіцэра, афіцэра і кавалера — 40 мм.

Зорка — дванаццаціканцовы крыж, з раздвоенымі канцамі, без эмалі. Канцы прамянёў увянчаны шарыкамі. Паміж плячамі крыжа востраканцовыя прамяні, пакрытыя сіняй эмаллю. У цэнтральным медальёне — выява галавы Марыяны і па крузе, на сінім эмаляваным полі, надпіс «République Française / Ordre national du Mérite». Медальён акружаны лаўровым вянком. Зорка кавалера Вялікага крыжа — пазалочаная, Вялікага афіцэра — сярэбраная. Дыяметр зоркі — 90 мм.

Да 1980 года зорка Вялікага афіцэра была без эмалевага пакрыцця.

Стужка ордэна — муаравая, сіняя («колер Францыі», фр.: bleu de France). Шырыня стужкі кавалера Вялікага крыжа — 100 мм, камандора — 40 мм, вялікага афіцэра, афіцэра і кавалера — 37 мм.

Для нашэння пры паўсядзённым грамадзянскім адзенні прадугледжаны разеткі з ордэнскай стужкі (дыяметрам 6 мм), а пры мундзірным адзенні — планкі.

Абмежаванні колькасці ўзнагароджаных

У мэтах узняцця прэстыжу і значнасці ўзнагароды ўрадам прымаюцца меры па паступовым скарачэнні колькасці ўзнагароджанняў ордэнам. Дэкрэтам ад 23 студзеня 2012 гады былі зацверджаны ніжэйзгаданыя зніжаныя нормы ўзнагароджвання ордэнам Заслуг на працягу 2012—2014 гг.

Грамадзянскіх:	Ваенных:
Вялікага крыжа — 6	Вялікага крыжа — 4
Вялікіх афіцэраў — 12	Вялікіх афіцэраў — 10
Камандораў — 140	Камандораў — 80
Афіцэраў — 720	Афіцэраў — 450
Кавалераў — 3400	Кавалераў — 1500

Паводле звестак Асацыяцыі членаў Нацыянальнага ордэна Заслуг у ордэне знаходзяцца:

Ступень / На дату:	31 снежня 2010	31 снежня 2011	31 снежня 2012
Кавалераў Вялікага крыжа	138	138	137
Вялікіх афіцэраў	310	307	298
Камандораў	5295	5193	5078
Афіцэраў	32140	31876	31614
Кавалераў	153590	155438	153329

Спасылкі

• Ordre national du Mérite (фр.). France phaleristique. Архівавана з першакрыніцы 21 студзеня 2013. Праверана 2013-1-19.
• Асацыяцыя членаў Нацыянальнага ордэна Заслуг (A.N.M.O.N.M.) Архівавана 1 верасня 2021. (фр.)