Жалезны крыж
Жале́зны крыж (ням.: Eisernes Kreuz) — прускі і нямецкі вайсковы ордэн. Заснаваны Фрыдрыхам Вільгельмам III 10 сакавіка 1813 за баявыя заслугі ў вайне за вызваленне Германіі ад Напалеона. Аўтарства эскіза прыпісваюць Карлу Фрыдрыху Шынкелю.
| Жалезны крыж | |||
|---|---|---|---|
| ням.: Eisernes Kreuz | |||
|
|||
| Арыгінальная назва | ням.: Eisernes Kreuz | ||
| Краіна |
.svg){kind=small} Каралеўства Прусія .svg){kind=small} Германская імперыя .svg){kind=small} Веймарская рэспубліка .svg){kind=small} Трэці Рэйх |
||
| Тып | Ордэн | ||
| Каму ўручаецца | усе катэгорыі ваеннаслужачых | ||
| Падставы ўзнагароджання | За адвагу на полі бою | ||
| Дата заснавання | 10 сакавіка 1813 | ||
| Статус | не ўручаецца | ||
| Статыстыка ўзнагароджанняў | |||
| Першае | 1813 | ||
| Апошняе | май 1945 | ||
| Колькасць | больш 2,3 млн. | ||
| Чарговасць узнагарод | |||
| Старэйшая | Нямецкі крыж (з 1941) | ||
| Малодшая | War Merit Cross[d] | ||
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |||
Ордэн уручаўся ўсім катэгорыям ваеннаслужачых незалежна ад рангу або саслоўя. Узнагароджанне ордэнам адбывалася паслядоўна ад ніжэйшай ступені да вышэйшай. Ордэн аднаўляўся з кожнай новай вайной.
Жалезны Крыж стаў першай еўрапейскай узнагародай, якая ўручалася выключна за подзвіг — нягледзячы на званне, або сацыяльны статус. Ордэн карыстаўся павагай і папулярнасцю ў народзе і арміі.
Сярод узнагароджаных прускім вайсковым ордэнам «Жалезнага Крыжа» 2-й ступені быў герцаг Фрыдрых Фердынанд Ангальт-Кетэн-Плескі (1819) — заснавальнік Асканія-Нова.
Існавала некалькі версій — 1813, 1870, 1913—1914, 1939 гадоў. У ніжняй частцы ордэна паказваўся год.
Да 1918 было тры ступені:
- Жалезны Крыж II класа на чорна-белай стужцы;
- I класа — нагрудны;
- Вялікі Крыж жалезнага крыжа (для генералітэту).
У гады Першай сусветнай вайны, ордэн уручалі масава, што некалькі знізіла яго прэстыж.
Віды Жалезных крыжоў правіць
Выпуск 1813 правіць
-
Жалезны крыж 2-га класа (1813)
Выпуск 1870 правіць
-
Жалезны крыж 1-га класа -
Жалезны крыж 1-га класа
Выпуск 1914 правіць
-
Жалезны крыж 2-га класа (EK II) -
Жалезны крыж 2-га класа (EK) -
Жалезны крыж 1-га класа (EK I) з дадаткам -
Жалезны крыж 1-га класа (EK I)
Выпуск 1939 правіць
Жалезны крыж у Люфтвафэ правіць
Для Люфтвафэ існавала спецыяльная сістэма балаў або «пунктаў». Напрыклад, 0,5 пункта давалі за знішчэнне аднаматорнага самалёта, 1 пункт — за 1 самалёт-знішчальнік, 3 пункты — за чатырохматорны бамбардзіроўшчык і г. д. Начныя перамогі ацэньваліся ўдвая вышэй. Для ўзнагароджання Жалезным крыжом 1 класа дастаткова было набраць 5 пунктаў[1].
Дэнацыфікацыя правіць
Пасля вайны ў сувязі з дэнацыфікацыяй выявы свастыкі і яе публічны паказ сталі супрацьзаконнымі. Гэта тычылася і ўзнагарод з выявай. У 1957 нямецкае заканадаўства дазволіла зноў насіць перапрацаваныя ўзнагароды, атрыманыя падчас Другой сусветнай вайны, але ўсе нацысцкія сімвалы узнагарод былі прыбраны. Жалезны Крыж па версіі 1957 страціў свастыку ў цэнтры аверса, а замест яе там з’явіліся тры дубовых лісты з парай жалудоў.
Зноскі
- ↑ Курылев О. П. Боевые награды Третьего Рейха. — Эксмо, 2009. — С. 33-34. — 352 с. — ISBN 978-5-699-12721-4.
Літаратура правіць
- Guenther Fraschka, Mit Schwertern und Brillanten, 1955, ISBN 3-8004-1176-8 (this book covers all the 27 recipients of the Diamonds)
- Stephen Thomas Previtera, The Iron Time: A History of the Iron Cross, Second edition 2007, ISBN 978-0-9673070-3-9
- Gordon Williamson, The Iron Cross of 1939, 1997, ISBN 0-912138-86-6
Спасылкі правіць
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Жалезны крыж- History and meaning of the German Iron Cross Архівавана 28 чэрвеня 2015.
- Brief outline of the order.
- Archive and Memorial to the Order. Архівавана 15 студзеня 2009.
- [1] Архівавана 18 студзеня 2021.
- German Ministry of Defence (BMVg) on the Iron Cross.
