Вікіпедыя

Рускія не здаюцца

«Рускія не здаюцца» (руск.: Русские не сдаются) — крылатая фраза (зварот прамовы, кароткі выраз з нацыянальнай спецыфікай[1]:71[2]:10), якая з’яўлялася адным з агульнавайсковых лозунгаў рускай царскай арміі. Вядзе свой пачатак з канца XVIII стагоддзя[3][4]. Найбольшую вядомасць набыла ў сувязі з абаронай крэпасці Асавец[1]:71[5][6]:90 у Першай сусветнай вайне[7].

Доктар філалагічных навук, прафесар Ірына Васільеўна Аненкова меркавала, што дадзеная слоўная формула прадвызначае характэрную паводніцкую норму носьбітаў «рускай самасвядомасці»[5][6]:90. Фраза выкарыстоўваецца як станоўчая ацэнка характару рускага чалавека[8].

Гісторыя правіць

У кантэксце ацэнак паходжання фразы і славеснай формулы «рускія не здаюцца» згадваюцца меркаваныя словы старажытнарускага князя Святаслава Ігаравіча ў перыяд руска-візантыйскай вайны 970—971 гадоў: «Так не пасаромім зямлі рускай, але ляжам тут касцямі, бо мёртвыя сораму не маюць. Калі ж пабяжым — ганьба нам будзе»[9].

Аўтарства фразы таксама прыпісвалі цару Пятру I і палкаводцу Аляксандру Сувораву[10].

Выраз «рускія не здаюцца» вымавіў генерал Васіль Левашоў у адказ на патрабаванне шведскага караля Густава III здаць горад Фрыдрыхсгам падчас руска-шведскай вайны 1788—1790 гадоў[7]. Ёсць сведчанні, што фраза гучала і ў кантэксце Каўказскай вайны[10][11], у тым ліку абароны рускім гарнізонам Міхайлаўскага ўмацавання[12][13], а таксама пры аблозе крэпасці Баязет у час руска-турэцкай вайны 1877—1878 гадоў[14][15].

У публіцыстыцы распаўсюджана меркаванне, што тэорыя ўзыходжання дадзенай славеснай формулы ставіцца да абароны крэпасці Асавец падчас Першай сусветнай вайны, якая доўжылася з верасня 1914 года па жнівень 1915 года. Немцы прапаноўвалі гарнізону паўмільёна рэйхсмарак за здачу крэпасці, аднак прапанова была адпрэчана камандаваннем крэпасці Асавец словамі «рускія не здаюцца»[16]:161. Адны пішуць, што так адказаў камендант Асаўца генерал-маёр Мікалай Бржазоўскі, іншыя — што гэта сказаў старэйшы ад’ютант штаба Міхаіл Свечнікаў[9].

Паводле афіцыйнай пункту гледжання, якая сфармавалася ў савецкі перыяд, вымаўленне фразы ўпершыню было задакументавана ў гады Вялікай Айчыннай вайны, а менавіта ў рамках баявога эпізоду 8 лістапада 1941 года на ўскраіне вёскі Дзякава Варашылаўградскай (Луганскай) вобласці. Байцы Чырвонай Арміі ў акружэнні трымалі абарону ад нямецкіх войск. Камандзір роты чырвонаармейцаў быў забіты, і камандаванне ўзяў на сябе 21-гадовы палітрук Хусен Андрухаеў, ураджэнец Адыгеі. Вайсковец застаўся прыкрываць тыл таварышаў, але неўзабаве быў акружаны і, застаўшыся без патронаў, схапіў з зямлі звязак процітанкавых гранат і падарваў сябе разам з салдатамі праціўніка. Паводле ўзнагародных дакументаў, Андрухаеў крыкнуў «Вазьміце, гады!». Аднак, гэтыя словы здаліся недастаткова карэктнымі, і пазней, з апорай на матэрыялы допыту палоннага нямецкага афіцэра, з’явіліся звесткі аб тым, што на прапанову фашыстаў «Рус, здавайся!» Андрухаеў адказаў: «рускія не здаюцца!». Менавіта такая фраза ў далейшым з’явілася ў большасці работ, якія даследавалі гэтыя падзеі, і стала шырока прымяняцца ў савецкай ваеннай прапагандзе і творах савецкага мастацтва[17].

Гісторык Кіра Цеханская пісала, што дакументы Вялікай Айчыннай вайны захоўваюць сведчанні шматлікіх праяў адвагі, калі салдаты падрывалі сябе апошняй гранатай з крыкам: «рускія не здаюцца!», а потым аказвалася, што сярод такіх загінулых былі прадстаўнікі Сярэдняй Азіі, Украіны, Прыбалтыкі, яўрэі, чачэнцы, татары[18][19]:22.

Заўвагі правіць

  1. ↑ а б Мокшин Г. Н. 226-й пехотный Землянский полк: история и современность // Ляпин Денис Александрович История: факты и символы. — Елец, 2018. — № 1 (14). — С. 69—75. — ISSN 2410-4205. — doi:10.24888/2410-4205-2018-14-1-69-75
  2. ↑ Носова С. С., Дубаневич Л. Э., Воронина В. Н. Цифровые технологии как инструмент роста инновационности современной экономики России // Сулимова Е.А.. — Москва, 2018. — № 12. — С. 9—14. — ISSN 2307-180X.
  3. ↑ Григорьев А. Б. Вера и верность: очерки из истории отношений Русской Православной Церкви и Российской армии. — Жуковский. — М.: Кучково поле, 2005. — С. 293. — ISBN 5-86090-124-0.
  4. ↑ Михин А. Н., Шулежкова С. Г. Лозунги и девизы Российской армии в диахроническом аспекте // Новая Россия: традиции и инновации в языке и в науке о языке: Международная научная конференция, посвящённая юбилею Заслуженного деятеля науки РФ, доктора филологических наук, профессора Л. Г. Бабенко / ред. Т. М. Воронина, М. В. Дудорова, Б. Ю. Норман, А. М. Плотникова, Х. Т. Томмола. — Уральский федеральный университет. — Екатеринбург—Москва: Кабинетный учёный, 2016. — С. 497. — ISBN 978-5-7525-3118-7.
  5. ↑ а б Анненкова И. В. Система медиатопосов современного медиадискурса России как отражение и трансформация русских культурных архетипов Архівавана 16 красавіка 2021. // Медиаскоп. — 2017. — № 4.
  6. ↑ а б Анненкова Ирина Васильевна. The System of Russian Contemporary Media Discourse Media Toposes as a Reflection and a Transformation of Russian Cultural Archetypes // Медиалингвистика. — Санкт-Петербург: Издательство Санкт-Петербургского государственного университета, 2019. — Т. 6, № 1 (6). — С. 87—102. — ISSN 2312-0274. — doi:10.21638/spbu22.2019.107.
  7. ↑ а б Алсу Гузаирова. Лохани, ударники, асы и каша со шрапнелью… Слова и выражения Первой мировой войны, вошедшие в обиходную речь, да там и оставшиеся Архівавана 6 красавіка 2016. // Lenta.ru, 30 мая 2015
  8. ↑ Разумкова А. В. Содержание ассоциативного поля этнонима «русские» (на материале свободного ассоциативного эксперимента) Архівавана 8 сакавіка 2022. / А. В. Разумкова. — Воронеж // Выпуск 3 : Психолингвистика и лексикография : [сборник научных трудов] / ред. А. В. Рудакова. — Воронеж: Истоки, 2016. — С. 97—103.
  9. ↑ а б Майя Новик. Как родилась фраза «Русские не сдаются» Архівавана 23 чэрвеня 2021. // сайт «Русская семерка», 17 сентября 2017.
  10. ↑ а б Дмитрий Соколов. Русские не сдаются — откуда пошло выражение? Архівавана 16 студзеня 2021. // Война и Отечество: онлайн журнал — № 9. — 2019.
  11. ↑ Лавров А. И. Во славу русского оружия // Покорённый Кавказ: Очерки исторического прошлого и современного положения Кавказа / Сост. А. А. Каспари. — Пятигорск: Снег, 2010. — С. 286. — ISBN 978-5-903129-21-8.
  12. ↑ Ракович Д. В. Тенгинский полк на Кавказе. 1819—1846 / Под. ред. В. А. Потто. — Тф.: Тип. Канц. Глав. гражд. частью на Кавказе, 1900. — С. 217.
  13. ↑ Укрепление Михайловское // Покорённый Кавказ: очерки исторического прошлого и современного положения Кавказа / сост. А. А. Каспари. — Пятигорск: Снег, 2010. — С. 450. — ISBN 978-5-903129-21-8.
  14. ↑ Антонов В. М. 23-дневная оборона Баязетской цитадели и комендант Фёдор Эдуардович Штоквич. — Изд. полковника В. Антонова. — СПб.: Тип. т-ва «Общественная польза», 1878. — С. 14. — (Материалы к истории Баязетской осады). — ISBN 978-5-458-09244-9.
  15. ↑ Крбекян В. Г. Участие армян в русско-турецкой войне 1877—1878 годов. — Ер.: Антарес, 2004. — С. 43. — ISBN 99941-34-59-0.
  16. ↑ Шевцова Н. М., Курлин А. А. «Атака мертвецов»: легенды и память Первой мировой войны // 100-летие Великой русской революции: сборник материалов всероссийских научно-практических конференций, Казань, 15 ноября 2017 года. — 2018. — С. 160—162.
  17. ↑ Безугольный А. Ю., Бугай Н. Ф., Кринко Е. Ф. Горцы Северного Кавказа в Великой Отечественной войне 1941—1945 гг.: проблемы истории, историографии и источниковедения Архівавана 24 красавіка 2021.. — M.: Центрполиграф, 2012. — 479 с. — Тираж 3000 экз. — ISBN 978-5-227-03570-7
  18. ↑ Цеханская К. В. Феномен религиозности русских в годы Великой Отечественной войны // Великая Отечественная война и мировое социально-экономическое, политическое и культурное пространство. Материалы Всероссийской научно-практической конференции, посвященной 70-летию Победы в Великой Отечественной войне / Отв. ред. П. Н. Волков. — Чебоксары, 17 апреля 2015 года
  19. ↑ Цеханская К. В. религиозный аспект подвига советских людей в годы Великой Отечественной войны Архівавана 10 жніўня 2020. // Метаморфозы истории. Научный альманах. — Выпуск 13. — Псковский государственный университет, 2019. — С. 19—52.

Спасылкі правіць

Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Рускія_не_здаюцца&oldid=4668950"