Тэлеграф

Тэлегра́ф (стар.-грэч.: τῆλε — «далёка» + γρᾰ́φω — «пішу») — прыстасаванне для перадачы інфармацыі, пераважна тэкставай, на вялікія адлегласці.

Аптычны тэлеграф

У 1792 годзе ў Францыі Клод Шап стварыў сістэму перадачы бачнай інфармацыі, якая атрымала назву «Аптычны тэлеграф». У звыклым выглядзе гэта быў ланцуг аднолькавых будынкаў з размешчанымі на дахах тычкамі з рухомымі папярочкамі, якія будаваліся ў межах бачнасці адзін ад другога. Тычкі з рухомымі папярочкамі — семафор — кіраваліся пры дапамозе тросаў аператарамі ў будынках. Шап стварыў табліцу кодаў, дзе кожнай літары алфавіту адпавядала вызначаная фігура, якая ўтваралася семафорам у залежнасці ад становішча папярочак адносна тычкі. Сістэма Шапа дазваляла перадаваць паведамленні на хуткасці два словы за хвіліну і хутка распаўсюдзілася па Еўропе. У Швецыі ланцуг станцый аптычнага тэлеграфа дзейнічаў да 1880 года.

Электрычны тэлеграф

Адна з першых спроб стварыць сродак сувязі з выкарыстаннем электрычнасці адносіцца да другой паловы XVIII стагоддзя, калі Лесаж у 1774 годзе пабудаваў у Жэневе электрастатычны тэлеграф. У 1798 годзе іспанскі вынаходнік Франсіска дэ Сальва стварыў уласную канструкцыю электрастатычнага тэлеграфа. Потым, у 1809 годзе нямецкі вучоны Самуіл Томас Земерынг пабудаваў электрахімічны тэлеграф.

Першы электрамагнітны тэлеграф стварыў расійскі вучоны Павел Шылінг у 1832 годзе. Ён распрацаваў код, у якім кожнай літары алфавіта адпавядала камбінацыя сімвалаў, якая магла праяўляцца чорнымі і белымі кругамі на тэлеграфным апараце. Пазней электрамагнітны тэлеграф быў пабудаваны ў Германіі Карлам Гаусам і Вільгельмам Веберам (1833), у Вялікабрытаніі — Кукам і Уітсанам (1837), а ў ЗША электрамагнітны тэлеграф быў запатэнтаваны С. Морзэ ў 1837 годзе. Тэлеграфныя апараты Шылінга, Гауса-Вебера, Кука-Уітсана адносяцца да электрамагнітных апаратаў стрэлачнага тыпу, а апарат Морзэ — да электрамеханічных. Вялікай заслугай Морзэ з’яўляецца вынаходніцтва тэлеграфнага кода, дзе літары алфавіта прадстаўленыя камбінацыямі кропак і працяжнікаў (код Морзэ). Камерцыйнае выкарыстанне электрычнага тэлеграфа было пачата ў Лондане ў 1837 годзе.

Фотатэлеграф

У 1843 годзе брытанскі фізік Аляксандр Бейн запатэнтаваў сваю канструкцыю электрычнага тэлеграфа, якая дазваляла перадаваць выявы па дроце. Апарат Бейна лічыцца першай факс-машынай. У 1855 годзе італьянскі вынаходнік Джавані Казелі стварыў аналагічную прыладу, якую назваў «пантэлеграф» і прапанаваў для камерцыйнага выкарыстання.

Бяздротавы тэлеграф

7 мая 1895 года расійскі навуковец Аляксандр Папоў на паседжанні Расійскага фізіка-хімічнага таварыства прадэманстраваў прыладу, якую ён назваў «навальніцаадметчык», яна рэгістравала электрамагнітныя хвалі. Гэта прылада лічыцца першым радыёпрыёмнікам. У 1897 годзе пры дапамозе апаратаў бяздротавай тэлеграфіі Папоў ажыццявіў прыём і перадачу паведамленняў паміж берагам і вайсковым караблём. У 1899 годзе Папоў мадэрнізаваў свой апарат, цяпер прыём сігналаў (кодам Морзэ) ажыццяўляўся на слухаўкі аператара.

У 1896 годзе ў Вялікабрытаніі італьянец Гульельма Марконі падаў патэнт «аб удасканаленнях апарата бяздротавай сувязі». У 1901 годзе Марконі здолеў атрымаць першы сігнал бяздротавага тэлеграфа праз Атлантычны акіян.

Апарат Бадо

У 1872 годзе французскі вынаходнік Жан Бадо стварыў тэлеграфны апарат шматразовага дзеяння, які мог перадаваць па адным дроце два і болей паведамленні ў адзін бок. Акрамя таго, ён стварыў тэлеграфны код (код Бадо), які потым атрымаў сусветнае распаўсюджанне пад назвай Міжнародны тэлеграфны код № 1 (ІТА1). Мадыфікаваная версія МТК № 1 атрымала назву МТК № 2 (ІТА2). Далейшае развіццё тэлеграфнага апарата Бадо прывяло да ўзнікнення тэлепрынтараў (тэлетайпаў). У гонар Бадо атрымала назву адзінка хуткасці перадачы інфармацыі — Бод.

Цікавыя факты

Руская армія ўпершыню выкарыстала тэлеграфную сувязь падчас Аўліяр-Аладжынскай бітвы ў 1877 годзе.

Гл. таксама

Спасылкі

На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Тэлеграф
Гісторыя факсімільных машын і фотатэлеграфаў (англ.).
Віртуальны музей тэлетайпаў(недаступная спасылка) (англ.).
Паўночнаамерыканскі музей камунікацый (фота і запіс гуку тэлетайпа) (англ.).