Іслам у Казахстане
Іслам у Казахстане — самая пашыраная рэлігія сярод веруючага насельніцтва Рэспублікі Казахстан. Мусульмане складаюць 70 % насельніцтва паводле перапісу 2009 года[1].
- Кірунак — сунізм.
- Мазхаб (мусульманская праўная школа) — ханафіцкі мазхаб.
- Упаўнаважаны орган — Духоўнае кіраванне мусульманаў Казахстана (ДУМК).
Гісторыя правіць
Пранікненне іслама на тэрыторыю сучаснага Казахстана адбывалася цягам некалькіх стагоддзяў, пачынаючы з паўднёвых рэгіёнаў.
Па некаторых дадзеных, першым штуршком да шырання ісламу стала Талаская бітва 751-га года. Пры якой цюркі Тюргешскага каганата, з'яднаўшыся з войскамі Абасідскага халіфата, здабылі перамогу над войскамі танскага Кітая. Перамога ў бітве, спыніла экспансію кітайскай імперыі Тан на захад, і дазволіла ісламу зацвердзіцца сярод аселага насельніцтва Сямірэчча і на Сырдар'і да канца Х стагоддзя.
Іслам быў зацверджаны ў якасці дзяржаўнай рэлігіі ў дзяржаве Караханідаў у канцы X стагоддзя. Па меры пашырэння ханства Чынгізхана шыранне ісламу замарудзілася, бо традыцыйнай рэлігіяй цюрк было тэнгрыянства. Але іслам працягваў шырыцца ў наступныя стагоддзі. Так іслам прынялі ханы Залатой Арды Берке (1255—1266) і Узбек (1312—1340). У той перыяд сярод цюркаў быў моцны ўплыў суфійскага духавенства. Велізарны ўнёсак у прапагандзе ісламу сярод усіх цюркамоўных народаў рэгіёна ўнёс заснавальнік суфійскага ордэна Ясавія Хаджа Ахмет Ясаўі, які памёр у 1166 годзе ў горадзе Туркестан.
У наш час асноўная маса казахскага насельніцтва лічаць сябе мусульманамі і выконвае ў той ці іншай меры хоць бы частку абрадаў. Прыкладам, абрад абразання (сундзет) здзяйсняе пераважная частка казахаў, пахаванне па мусульманскіх абрадах здзяйсняюць амаль усе казахі. Нароўні з ісламам сярод веравалых казахаў захоўваюцца і некаторыя звычаі даісламскага перыяду, у прынцыпе не супярэчныя ісламу. Хлопчыкам пакідаюць насіць айдар, чуб. Ёсць абрады тусау-кесу (абразання пут), абрады адразання валасоў па дасягненні нованароджанымі малымі веку 40 дзён. Часцяком можна пачуць як казахі часам выкарыстоўваюць слова «Тәңір», «Кудай» як сінонім слова Алах.
Зноскі
- ↑ Аналитический отчёт «Итоги Национальной переписи населения Республики Казахстан 2009 года»(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 4 сакавіка 2016. Праверана 29 красавіка 2016.
Літаратура правіць
- Султангалиева А. К. Ислам в Казахстане: история, этничность и общество. — Алматы: КИСИ при Президенте РК, 1998. — 188 с.
- Султангалиева А. К. Эволюция ислама в Казахстане // Центральная Азия и Кавказ. — 1999. — № 5.
- Султангалиева А. К. „Возвращение ислама“ в Казахстан. — Алматы: Фонд «Алтынбек Сарсенбаулы», 2012. — 170 с.