Італія: Розніца паміж версіямі

|Найбуйнейшыя гарады = [[Рым]], [[Мілан]], [[Неапаль]], [[Турын]], [[Палерма]], [[Генуя]], [[Балоння]], [[Фларэнцыя]], [[Бары]], [[Катанія]], [[Венецыя]]

|Пасады кіраўнікоў = [[Прэзідэнт Італіі|Прэзідэнт]]<br />[[Прэм'ер-міністр Італіі|Прэм'ер-міністр]]

|Месца па тэрыторыі = 70

|Тэрыторыя = 301 230

Італія цягнецца з паўночных [[Альпы|Альпаў]] амаль да ўзбярэжжа Паўночнай Афрыкі, ствараючы, такім чынам, лінію даўжынёй 1100 км. Італію акружаюць [[Лігурыйскае мора|Лігурыйскае]] і [[Тырэнскае мора]] на захадзе, [[Іанічнае мора]] на поўдні і [[Адрыятычнае мора]] на ўсходзе. У нацыянальную тэрыторыю Італіі ўваходзяць два вялікіх вострава, гэта [[Сардзінія]] і [[Сіцылія]], а таксама мноства маленькіх астравоў, такіх як [[Капры]], [[Іхія]], [[Эльба]]; [[Ліпарскія астравы]] паўночней [[Сіцылія|Сіцыліі]]; астравы [[Пэнтэлерыя]], [[Ліноза]], [[Ламп'ёнэ]] і [[Лампедуза]] паміж [[Сіцылія]]й і [[Афрыка]]й. Па пагадненню з [[Югаславія]]й [[1954]]—[[1971]] гг., у склад Італіі ўвайшоў [[Трыест]] з вобласцю [[Істрыя]]. На тэрыторыі самой Італіі існуюць два невялікіх незалежных анклава — [[Ватыкан]] і [[Сан-Марына|Рэспубліка Сан-Марына]]. Італія мяжуе на захадзе з [[Францыя]]й, на поўначы з [[Швейцарыя]]й і [[Аўстрыя]]й, на ўсходзе са [[Славенія]]й. Сталіца Італіі — [[Рым]].

[[Image:Giuseppe Garibaldi (1866).jpg|thumb|upleft|right|150 px|Джузэпэ Гарыбальдзі, адзін са стваральнікаў сучаснай Італіі]]

Італія знаходзіцца на сусветнай гістарычнай арэне з часоў [[Рымская Імперыя|Рымскай Імперыі]]. Сучасная Італія з'яўляецца індустрыяльна развітай краінай, адным з лідараў [[Еўрапейскі Саюз|Еўрапейскага Саюза]].

 

Італія — краіна з аднымі з найбольш высокіх паказчыкаў шчыльнасці насельніцтва ў [[Еўропа|Еўропе]]. Найбольш высокая шчыльнасць складае 200 чалавек на 1 км² на Паўночна-Італьянскай раўніне, узбярэжжы [[Лігурыя|Лігурыі]], у паўночнай [[Таскана|Таскане]].

 

Каля ¾ насельніцтва жывуць у гарадах. Найбольшыя гарады Італіі — [[Рым]], [[Мілан]], [[Неапаль]] і [[Турын]] — маюць больш за 1 млн гараджан. Іншыя вялікія гарады — [[Генуя]], [[Палерма]], [[Балоння]], [[Фларэнцыя]], [[Катанія]] і [[Венецыя]].

 

 

Італьянцы этнічна не гамагенны, што было выклікана працяглай гісторыяй падзеленасці і міграцыі<!--, і мноства псіхічных тыпаў прэзентуе папуляцыю-->. Мноства людзей размаўляе не на літаратурнай [[італьянская мова|італьянскай мове]], а на [[дыялект]]ах альбо неітальянскіх мовах. Гэтыя дыялекты і мовы залежаць ад рэгіёну. Найбольш адасобленымі раманскімі мовамі з'яўляюцца мова [[Сардзінія|Сардзініі]], якая бліжэй за ўсіх да [[лацінская мова|лацінскай мовы]], на якой размаўляе 1,2 мільёна жыхароў Сардзініі; фрыульская, альбо [[рэтараманская мова]], на якой размаўляюць 520 000 чалавек у паўночна-заходнім рэгіёне Фрыулія; [[ладына]], рэта-раманская мова, на якой размаўляюць у гарах [[Трэнціна-Альта-Адыджэ]]. Цалкам неітальянскай групай з'яўляюцца 260 000 германа-італьянцаў, якія жывуць у [[Трэнціна-Альта-Адыджэ]] (былы аўстрыйскі Паўднёвы Ціроль) і размаўляюць на паўднёва-нямецкім дыялекце [[Аўстрыя|Аўстрыі]] ды [[Баварыя|Баварыі]]. Таксама італьянскія славяне, колькасцю 53 000 чалавек, жывуць у рэгіёне [[Фрыулі-Венецыя-Джулія]]. Ізаляванымі групамі з'яўляюцца грэчаскія камуны, якія пражываюць часткова ў [[Апулія|Апуліі]], часткова ў [[Калабрыя|Калабрыі]] (на поўдні краіны); албанскія калоніі ў [[Сіцылія|Сіцыліі]] і [[Калабрыя|Калабрыі]]; серба-харваты ў [[Малізэ]]; і французскамоўныя групы ў Аосце, на поўначы краіны.

 

 

== Адукацыя і здароўе ==

Італьянская адукацыя вольная, дзеці вучацца з 6 да 14 год. Дзеці паміж 11 і 14 гадамі паступаюць у сярэднюю школу, якая з'яўляецца градуіраванай, і могуць скончыць яе ў класічнай навуковай школе, школе трэніроўкі выкладчыкаў, альбо ў разнастайных тэхнічных школах, дзе рыхтуюць студэнтаў для якой-небудзь прафесіі. Толькі невялічкая частка вучняў ідзе вучыцца ва ўніверсітэты. Галоўныя ўніверсітэты Італіі знаходзяцца ў [[Рым]]е, [[Неапаль|Неапалі]], [[Мілан]]е, Балонні, [[Турын]]е і [[Палерма]]. У г. Дуіна (камуна Дуіна-Аўрысіна, правінцыя Трыест, рэгіён Фрыўлі-Венецыя-Джулія) дзейнічае Адрыятычны [[Каледжы аб'яднанага свету|каледж міжнароднай супольнасці]].

 

Сістэма аховы здароўя ў Італіі платная, але якасць аказанай медыцынскай дапамогі, зноў жа, залежыць ад рэгіёнаў. Мноства шпіталяў знаходзяцца на ўтрыманні разнастайных каталіцкіх ордэнаў. Узровень смяротнасці пайшоў уніз, пачынаючы з 70-х гг., і зараз ён амаль дасягнуў сярэднееўрапейскага ўзроўню.

 

== Культурныя інстытуты ==

 

Большасць музеяў і галерэй мастацтва знаходзіцца ў вялікіх гарадах. Найбольш знакамітымі з'яўляюцца Палац Піцці, Уфіццы, і Нацыянальны Музей у Фларэнцыі. Таксама знакамітыя Галерэя Баргезе, Вілла Джулія, Капіталійскі Музей, Нацыянальная Галерэя сучаснага мастацтва ў Рыме, Акадэмія ў Венецыі. «Універсіта Італьяна пер Страньеры», пабудаваны ў [[1925]] г. у Перуджыі, выкладае курсы па гісторыі Італіі і італьянскай культуры і італьянскую мову для іншаземных студэнтаў.

У 20 рэгіёнах краіны абіраюць свой урад, які ажыццяўляе кіраванне на мясцовым узроўні. Пяць рэгіёнаў — [[Фрыулі-Венецыя-Джулія]], [[Сардзінія]], [[Сіцылія]], [[Трэнціна-Альта-Адыджэ]] і [[Вале-д’Аоста]] маюць спецыяльны аўтаномны статус згодна з Канстытуцыяй.

 

 

== Узброеныя сiлы ==

У гандлі з Італіяй Беларусь устойліва захоўвае адмоўнае сальда. У [[2008]] годзе ў Беларусі дзейнічала 81 (48 сумесных і 33 замежныя) прадпрыемства з удзелам італьянскага капіталу, што пераважна засяродзіўся ў тэкстыльнай і мэблевай вытворчасці.

 

 

{{зноскі}}