Комант: Розніца паміж версіямі

{{вызнч|1=Комант}}, {{вызн2|1=Скаламенд}} ({{lang-de|Skumand}}, {{lang-lt|*Komantas, *Skomantas}}; ~[[1225]] — кан. 13 ст.), князь судаўскі, кіраўнік супраціўлення судаваў і іншых прусаў агрэссіі [[Тэўтонскі ордэн|Тэўтонскага ордэна]] ў [[1277]]-–[[1283]] гггадах.

Лічыцца, што валодаючы Судавай[[Судава]]й, Комант меў рэзідэнцыю на [[гарадзішча|гарадзішчы]], якое знаходзіцца ў наваколлі сучаснага [[горад Элк|горада Элк]] ([[Польшча]]), каля Скамацкага возера ({{lang-pl|Skomęckie jezioro}}), якое гісторыкі атаясамліваюць з замкам Скамандбург (літаральна — ''Комантаў замак''). Недалека ад гэтага гарадзішча ёсць і веска Скаманты ({{lang-de|Skomentnen, Skomanten}}, {{lang-pl|Skomęntno Wielkie}}).

У [[1273]], а пасля ў [[1278]] Комант начале судаваўскага войска пры падтрымцы войска [[ВКЛ]] спусташыў КульскуюКульмскую зямлю ва ўладаннях Тэўтонскага ордэна, ваяваў каля гарадоў Кульма і Торуня, замкаў Вельсайс, Граўдэнц, Зантыр, Клемент, Ліпу, Марыенвердэр, Пловіст, Рэдзін, Турніц і Хрыстбург. У 1280 немцы спалілі рэзідэндыю Команта, ўу адказ ён уварваўся і парабаваў [[Самбія|Самбію]] дзе ўзяў у палон [[Людвіг фон Лібенцэль|Людвіга фон ЛібэнцэляЛібенцэля]], але праз нейкі час вызваліў яго. Тымчасова, недзе да [[1281]], Комант з Судавіі, пазбягаючы ціску з боку Ордэна, перасяліўся на [[Русь]] — у тую яе частку што належала [[ВКЛ]], хутчэй за ўсё ў [[Гародня|Гародню]]. Некаторыя даследчыкі сцвярджаюць, што у часы кіравання [[Трайдзень|Трайдзеня]], Комант быў другім чалавекам у ВКЛ пасля вялікага князя. Магчыма, што ў хуткім часе пасля свайго пераезду ў ВКЛ ён мог быць перведзены ў заходнюю [[Жамойць]], — так дазваляе думаць назва вескі Скаманты ({{lang-lt|Skomantų}}) і вялізнае замчышча побач, выдатна ўмацаванае ў [[13 ст.]], якія размешчаны непадалёк ад колішняга [["Замак Гедзіміна"|"замка Гедзіміна"]].

У [[1282]] ціабо [[1283]] Комант, магчыма незадаволены сваім статусам у ВКЛ пасля смерці Трайдзеня (1282), перабег да крыжакоў, быў імі ахрышчаны і некаторы час жыў у [[замак Балга|замку Балга]]. У [[1284]] Комант быў правадніком нямецкага войска падчас паходапаходу на Гародню, а вясной [[1285]] ён атрымаў невялікі надзел зямлі ў [[Натангія|Натангіі]] і разам з трыма сынамі пасяліўся ў тамтэйшай весцы Сцігены ({{lang-de|Steegen}}, {{lang-pl|Stegny}}, [[Пруская мова|прус.]]: ''*Stigeni''; ад [[Пруская мова|прус.]]: ''stīgē'' – адрына; цяпер Эльбінгскі павет Польшчы). Там ён у хуткім часе і памер. Верагодна, што ў хуткім часе пасля 1285 (можа ў [[1289]]) нехта з пражываючых у Стыгенах сыноў Команта мог вярнуцца ў ВКЛ.

Некаторыя гісторыкі, напрыклад, працуючы ў Літве брытанец [[Стывен Роўвел]], атаясалівае Камонта з згаданым у «[["Задоншчына"|"Задоншчыне»"]], аповесці кан. [[14 ст.]], бацькам ці цесцем Гедзіміна[[Гедзімін]]а {{вызн2|1=Скаламендам}}. Паводле «"Задоншчыны»", удзельнікі [[Кулікоўская бітва|Кулікоўскай бітвы]] ([[1380]]) [[Андрэй Альгердавіч|Андрэй]] і Дзмітрыц[[Дзмітрый Альгердавіч|Дзмітрый]] Альгердавічы называюць сябе праўнукамі Скаламендавымі ''«Брате Дмитрей, сами есмя собе два браты, сынове Олгордовы, а внуки есмя Едимантовы, а правнуки есми Сколомендовы»''. Польскі гісторык [[Ежы Ахманьскі]] мяркуе, што слова "праўнукі" трэба зарумець ў больш шырокім сэнсе --— "нашчадкі”нашчадкі", і лічыць Команта дзедам Гедзіміна. Літоўскі гісторык [[Томас Баранаўскас]] не згаджаецца з такой інтэрпрэтацыяй і кажа, што Альгердавічы дакладна і паслядоўна называюць спярша свайго бацьку Альгерда, пасля –— дзеда Гедзіміна, і натуральна прадзеда — Скаламенда, таму ў такім кантэксце пераскок праз адну прыступку дынастыі надуманы Е. Ахманьскім. Такім чынам, Комант, калі ён тоесны Скаламенду, з'яўляецца або бацькам, або цесцям Гедзімінам і другое больш слушна зыходзячы з іншых вядомых крыніц.

Паводле сведчання беларускага этнографа [[Павел Шпілеўскі|Паўла Шпілеўскага]], жыхары Гродзенскай і Ковенскай губерній яшчэ ў сяр. [[19 ст.]] спявалі гістарычныя песні пра паходы ятвяжскага князя Команта ("Комата").

* |Охманьски Е. Гедеминовичи – «правнуки Сколомендовы» // Польша и Русь: Черты общности и своеобразия в историческом развитии Руси и Польши XII—XIV вв. М., 1974. С. 358—364.

* |Ochmański J. Gedyminowicze – «prawnuki Skolomendowy» // Ars historica. Poznań, 1976. S. 252-258.

* |Ochmański J. Gedyminowicze – «prawnuki Skolomendowy» // Ochmański J. Dawna Litwa. Studia historyczne. Olsztyn, 1986. S. 358—364.

* |Rowell S.C., Iš viduramžių ūkų kylanti Lietuva, V., 2001.

* |Шпилевский П.М. Путешествие по Полесью и белорускому краю, Минск, 1992, c. 40.

* |[http://viduramziu.lietuvos.net/gediminas.htm Baranauskas T. Gedimino kilmė // Voruta №44(278), 1996.11.23]

* |William L. Urban. The Prussian Crusade, 2nd, Chicago, Illinois: Lithuanian Research and Studies Center, 315, 342, 366. ISBN 0-929700-28-7 .