Перабудова: Розніца паміж версіямі
| [недагледжаная версія] | [недагледжаная версія] |
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
др вікіфікацыя |
|||
Радок 13:
'''Трэці этап''' (чэрвень [[1989]]—[[1991]]). Заключны этап, у гэты перыяд адбываецца рэзкая дэстабілізацыя палітычнага становішча ў краіне: пасля З'езду пачынаецца супрацьстаянне [[Камунізм|камуністычнага]] рэжыму з узніклымі ў выніку [[Дэмакратыя|дэмакратызацыі]] грамадства новымі палітычнымі сіламі. Цяжкасці ў эканоміцы перарастаюць у поўнамаштабны крызіс. Дасягае апагею хранічны таварны дэфіцыт: пустыя паліцы крам становяцца знакам мяжы 1980—1990-х. Перабудоўная эйфарыя ў грамадстве змяняецца расчараваннем, няўпэўненасцю ў заўтрашнім дне і масавымі антыкамуністычнымі настроямі. З 1990 гады асноўнай ідэяй становіцца ўжо не «ўдасканаленне сацыялізму», а пабудова дэмакратыі і рынкавай эканомікі капіталістычнага тыпу. «Новае мысленне» на міжнароднай арэне зводзіцца да аднабаковых саступак Захаду, у выніку чаго СССР губляе шматлікія свае пазіцыі. У [[Расія|Расіі]] і іншых рэспубліках Звяза да ўлады прыходзяць па-сепаратысцку наладжаныя сілы — пачынаецца «парад суверэнітэтаў». Заканамерным вынікам такога развіцця падзей сталі ліквідацыя ўлады КПСС і распад Савецкага Звяза.
== Прычыны і перадумовы ==
Прычынамі сацыяльна-эканамічнай трансфармацыі савецкай сістэмы, так званага дзяржаўнага сацыялізму, які засноўваўся на планавай эканоміцы і адміністрацыйна-камандных метадах кіравання, з'явіўся глыбокі сістэмны крызіс, у якім апынулася савецкая дзяржава ў канцы 70-ых - пачатку 80-х гг.<br />
Так, у вядучых дзяржавах свету, ва ўсю, разгортвалася новая хваля навукова-тэхнічнай рэвалюцыі, значна павышалася ролю так званага трэцяга сектара эканомікі. Савецкая эканоміка, нягледзячы на ўсе шматлікія поспехі, ад гэтай сусветнай тэндэнцыі відавочна адставала. У СССР па-ранейшаму панаваў экстэнсіўны шлях развіцця эканомікі, у процівагу інтэнсіўнага шляху, які станавіўся больш дзейсным ў сучасных умовах.<br />
Яшчэ адным выклікам савецкай эканоміке стала новая хваля гонкі ўзбраенняў, развязаная ЗША, пасля недоўгачасовага перыяду міжнароднай разрадкі. Гонка ўзбраенняў патрабавала хуткага тэхналагічнага скачка і неверагоднага напружання для савецкай эканамічнай сістэмы. Канкурэнцыя з ЗША патрабавала павелічэння выдаткаў на абарону, бюджэт меў патрэбу ў новых фінансавых паступленнях. Патрэба ў валюце вяла да росту знешняга доўгу савецкага государства. К 1985 знешні доўг СССР перавысіў мяжу ў 31 млрд. даляраў. Памер доўгу спараджаў шэраг праблем. Ўсё цяжэй было знайсці новых крэдытораў. Апошнія патрабавалі ўсё больш высокія працэнты. І нарэшце, доўг было неабходна штогод абслугоўваць, г.зн. плаціць працэнты па папярэднім крэдытах.<ref>Перестройка. Десять лет спустя (апрель 1985 — апрель 1995). М., 1995, С.25.</ref> <br />
Другі буйной праблемай для савецкага кіраўніцтва было рэзкае падзенне сусветных цэн на нафту і нафтапрадукты. У сярэдзіне 1980-х гг. цэны на сырую нафту, якая здабываецца ў СССР, дасягнулі вельмі нізкай адзнакі - каля 8 даляраў за барэйль. У 80-ыя гг. пастаянны рост аб'ёмаў здабычы нафты прывёў да падзення коштаў на нафту, што вельмі сур'ёзна адбілася на эканоміцы СССР. Савецкая эканоміка ў значнай ступені залежала ад экспарту энергарэсурсаў, у прыватнасці сырой нафты. У выніку экспартныя паступленні ад продажу нафты рэзка знізіліся. Гэта прывяло да значнага памяншэння валютных паступленняў у дзяржаўны бюджэт.
Трэцім важным фактарам, якія паўплывалі на пагаршэнне эканамічнага становішча, была актыўная ваенная кампанія ў Афганістане. Яна па некаторых адзнаках штогод абыходзілася эканоміцы ў 3-4 млрд. даляраў. Адначасова афганская авантура «адштурхнула» ад СССР заходнія крэдыты і паступленне новых заходніх тэхналогій. Гэта таксама негатыўна стала адбівацца на савецкай эканоміцы.<br />
Немалаважнае значэнне сярод крызісных з'яў займаў ўзровень жыцця савецкіх грамадзян. Нягледзячы на тое, што да 80-х гг. ён быў дастаткова высокім, у гэтай сферы заставаліся і пэўныя праблемы. У параўнанні з капіталістычным светам, увасабленнем якога было «грамадства спажывання», СССР ашаламляльна адрозніваўся, дзе хутчэй было ўвасоблена ў жыццё «грамадства дэфіцыту». Ва ўсім назіралася недахоп харчавання і рознага роду «тавараў народнага спажывання». І толькі жалезную заслону абараняў савецкіх грамадзян ад спакус капіталістычнага ладу. Менавіта таварны дэфіцыт быў галоўным бізуном эканамичнай мадэлі дзяржаўнага сацыялізму. Як адзначаў адзін з «бацькоў» перабудовы Я.Лігачоў: «адной з галоўных і асабліва цяжкіх праблем, з якімі сутыкнулася тагачаснае кіраўніцтва краіны, быў усё ўзрастаючай разрыў паміж СССР і развітымі краінамі Захаду ў галіне тэхналогіі і эфектыўнасці вытворчасці грамадзянскай прадукцыі, падкрэсліваю, прадукцыі для мірных, неваенных мэтаў. У вобласці ваеннай прадукцыі для абароны краіны СССР не толькі не саступаў Захаду, але і па шэрагу пазіцый пераўзыходзіў яго ».<ref>http://krasnoe.tv/node/10806</ref><br />
Да фактараў, якія прывялі да сацыяльна-эканамічнай трансфармацыі, варта аднесці і многія іншыя сістэмныя недахопы, якія былі характэрныя для савецкай мадэлі эканомікі, а менавіта: празмерная цэнтралізацыя і планаванне, адсутнасць прыватнай ініцыятывы і канкурэнцыі і г.д. Як адзначаў Я.Лігачоў: «краіна стала адставаць у тэмпах развіцця прадукцыйных сіл, абнаўлення асноўных вытворчых фондаў, не забяспечваўся плацежаздольны попыт насельніцтва на якасныя тавары спажывання, прадукты харчавання".<ref>http://krasnoe.tv/node/10806</ref><br />
== Тэрмін ==
| |||