Польска-савецкая вайна: Розніца паміж версіямі

'''Польска-савецкая вайна''', вайна [[Польшча|Польшчы]] з [[РСФСР|Савецкай Расіяй]] у [[1919]] - —[[1920]].<!--Сюды трэба будзе дадаць адсылак на кантэкст: Версаль, БНР, Версальская Украіна; у 19-ы год -- — ССРБ і ЛітБел, іх падзенне; лінія Керзана; у 20-ы -- — няўдала пра "«палкі Пятлюры"»; статус савецкіх дзярж. утв., чаму вайна зачапіла ўсіх; дававоры з прыбалтамі 1920; ваенны кантэкст грамадзянскай вайны ў б. Расіі-->

У першай палове лютага 1919 Польшча распачала ваенныя дзеянні супраць савецкіх рэспублік. Пачынаючы з [[14 лютага]] 1919 паўночная група польскіх войскаў пад камандаваннем генерала Вацлава Івашкевіча заняла большую частку Гродзенскай губерні, павяла наступленне ў напрамку [[Вільня|Вільні]] і [[Ліда]]  — [[Маладзечна]], паўднёвая  — на [[Баранавічы]]  — [[Мінск]] і [[Кобрын]]  — [[Пінск]], разгортваліся ваенныя дзеянні і на тэрыторыі [[Украіна|Украіны]]. [[22 красавіка]] 1919 была занята Вільня. Польскія войскі паступова прасоўваліся на тэрыторыю Беларусі. У сакавіку-красавіку 1919 яны занялі [[Брэст]], [[Ваўкавыск]], [[Слонім]], [[Скідзель]], [[Шчучын]], Пінск, Баранавічы.

Урад [[РСФСР]] заявіў пратэст ураду Польшчы, ЦВК Расіі прыняў 1.6.1919 пастанову аб аб'яднанні ваенных сіл савецкіх рэспублік. Аднак спыніць наступленне польскіх войск не здолеў. 1.7.1919 апошнія разгарнулі паспяховае наступленне, а 8 жніўня занялі Мінск. У сярэдзіне жніўня яны кантралявалі практычна ўсю тэрыторыю [[Літбел|Літоўска-Беларускай ССР]], а таксама шэраг раёнаў Украіны. У Беларусі лінія фронту праходзіла па р. [[Рака Бярэзіна|Бярэзіна]], на Украіне  — па р. [[Рака Славечна|Славечна]]  — г. Наваград-Валынскі  — г. Магілёў-Падольскі.

Увосень 1919 Ю. Пілсудскі спыніў наступленне, каб паспрыяць Чырвонай Арміі разграміць армію генерала Антона Дзянікіна, які пагражаў Маскве – — Дзянікін адмовіўся прызнаць незалежнасць Польшчы, выступаючы з лозунгам "«адзінай і непадзельнай Расіі"». У гэты час 1919 праходзілі польска-савецкія мірныя перагаворы ў [[вёска Белавежа|Белавежы]], а затым у [[Мікашэвічы|Мікашэвічах]]. Аднак яны аказаліся безвыніковымі. Польскі ўрад адхіліў мірныя прапановы савецкага боку, які згаджаўся на тэрытарыяльныя саступкі.

У сакавіку [[1920]] польскія войскі правялі лакальнае наступленне, захапілі [[Мазыр]], [[Калінкавічы]], Оўруч, перарэзалі чыгунку паміж Заходнім і Паўдрёва-Заходнім франтамі Чырвонай Арміі; у красавіку 1920 пры падтрымцы палкоў Пятлюры захапілі Корасцень, Жытомір, Казацін, 6 мая  — [[Кіеў]].

12.5.1920 ў Савецкай Расіі абвешчана ваеннае становішча, на польскі фронт накіравана больш за 24 тыс. камуністаў. 28.4.1920 Палітбюро ЦК РКП(б) ухваліла план наступлення. Галоўны ўдар наносіў Заходні фронт праз Беларусь на Варшаву; часці Паўднёва-Заходняга фронту пасля вызвалення Кіева павінны былі наступаць праз Роўна на Брэст. На ўмацаванне франтоў накіраваны стралковыя і кавалерыйсікя дывізі.

4.7.1920 ударная група Заходняга фронту разбіла польскія войскі каля Полацка і рушыла да Вільні і Маладзечна, 16-я армія фарсіравала Бярэзіну і 11.7.1920 заняла Мінск. Мазырская группа наступала ўздоўж чыгункі Мазыр  — Брэст. 14 ліпеня войскі Заходняга фронту захапілі Вільню, 19 ліпеня фарсіравалі Нёман і Шчару і выйшлі на тэрыторыю Польшчы. На Украіне Чырвоная Армія разбіла польскія войскі пад Роўнам, 11 ліпеня заняла Сарны, Роўна, Камянец-Падольск.

У канцы ліпеня ў [[Беласток]]у створаны Польскі часовы рэвалюцыйны камітэт (Польрэўком), у склад якога ўвайшлі [[Ю. Мархлеўскі]] (старшыня), [[Ф. Дзяржынскі]], Ф. Кон, Э. Прухняк, [[Іосіф Станіслававіч Уншліхт|І. Уншліхт]]. 30.7.1920 Польрэўком выдаў маніфест, у якім падкрэслівалася, што Чырвоная Армія прыйшла на тэрыторыю Польшчы не дзеля таго, каб заняволіць яе, а для дапамогі польскаму народу ў яго барацьбе за сацыяльнае вызваленне. У савецкім тыле фарміравалася 1-я Польская Чырвоная Армія.

Аднак у ходзе Варшаўскай аперацыі ў канцы ліпеня  — першай палове жніўня 1920 Чырвоная Армія пацярпела разгромнае паражэнне. З 17.8. польскія войскі перайшлі ў татальнае наступленне, заходзілі ў тыл злучэнням Захдняга фронту. 4-я армія, 3-і конны корпус, 2 дывізіі 15-й арміі вымушаны былі адступіць на тэрыторыю Усходняй Прусіі, дзе былі інтэрніраваныя. Да 25.8. войскі Заходняга фронту адышлі на лінію Ліпск  — Свіслач  — на ўсход ад Брэста.

Гэта паражэнне Чырвонай Арміі, якое ў польскай літаратуры атрымала назву "«Цуд на Вісле"», было абумоўлена шэрагам прычын. Перш за ўсё, была пераацэнена гатоўнасць рабочых і сялян Польшчы падтрымаць наступленне Чырвонай Арміі. Кіраўніцтва Савецкай Расіі і Камуністычнай партыі разлічвала, што паход савецкіх войск у Польшчу будзе судзейнічаць разгортванню сусветнай сацыялістычнай рэвалюцыі, але гэтага не адбылося. Абмежаваныя матэрыяльныя рэсурсы савецкай краіны не далі магчымасці забяспечыць усім неабходным войскі фронту. У выніку перавага ў колькасці войск, узбраення і матэрыяльнага забеспячэння была на польскім баку. Акрамя таго, савецкае камандаванне зрабіла памылкі стратэгічнага і тактычнага характару.