Вікіпедыя

Леў Сапега: Розніца паміж версіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
[дагледжаная версія][дагледжаная версія]
← Папярэдняя праўкаНаступная праўка →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
Legobot (размовы | уклад)
61 787 правак
др Bot: Migrating 11 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q727122 (translate me)
др clean up, replaced: ўніі → уніі, а у → а ў, Берасцейск → Брэсцк, двума → дзвюма, я у → я ў, наступнік → пераемнік, ўнія → унія, Брэс using AWB
Радок 1:
[[Image:Lew Sapieha (1557-1633).jpg|thumb|Леў Сапега]]
'''Леў Іванавіч САПЕГА''' ({{ДН|4|4|1557}}, [[вёска Астроўна|в. Астроўна]], цяпер [[{{МН|Бешанковіцкі раён]]|у Бешанковіцкім раёне|}} — {{ДС|7|7|1633}}, [[{{МС|Вільня]]|у Вільнюсе|}}), адзін з найбольш уплывовых дзяржаўных дзеячоўдзеячаў [[ВКЛ]] і [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] ў кан. [[16 ст.|XVI]] — 1-ай трэці [[17 ст.|XVII ст.]]
 
== Біяграфія ==
Нарадзіўся ў магнацкай сям'і, якая мела ўплывовыя сваяцкія сувязі, валодала багатымі маёнткамі, што давала магчымасць зрабіць бліскучую кар'еру. [[Род Сапегаў]] быў праваслаўным, але Л. І. Сапегу ў 7-гадовым узросце аддалі вучыцца ў [[Нясвіжская пратэстанцкая школа|Нясвіжскую пратэстанцкую школу]], дзе выкладалі запрошаныя ўладальнікам [[Нясвіж]]а [[Мікалай Радзівіл Чорны|Мікалаем Радзівілам Чорным]] вядомыя тагачасныя дзеячы навукі і культуры. Л. І. Сапега авалодаў польскай, нямецкай, лацінскай, грэчаскай мовамі і быў падрыхтаваны да засваення тагачаснага універсітэцкагаўніверсітэцкага курса. У 13-гадовым узросце ён паехаў у [[Лейпцыгскі ўніверсітэт]], дзе некалькі гадоў вывучаў гісторыю рымскага і царкоўнага права, знаёміцца з мастацтвам [[Рэнесанс]]у. Пасля вяртання ў ВКЛ Л. І. Сапегу па хадайніцтве [[Мікалай Радзівіл Руды|Мікалая Радзівіла Рудога]] прымаюць на службу да двара караля польскага і вял. кн. літоўскага [[Стэфан Баторый|Стэфана Баторыя]], які быў уражаны эрудыцыяй і ведамі юнака.▼
 
У 1580, ва ўзросце 23 гадоў, Л. І. Сапега атрымаў пасаду [[сакратар гаспадарскі|сакратара гаспадарскага]], а ў 1581 [[пісар гаспадарскі|пісара гаспадарскага]] ў [[Канцылярыя ВКЛ|Канцылярыі ВКЛ]]. У гэтым жа годзе ён выступіў асноўным арганізатарам стварэння [[Трыбунал ВКЛ|Трыбунала ВКЛ]] — вышэйшага апеляцыйнага суда краіны. Са згоды [[Жыгімонт Ваза|Жыгімонта Вазы]], наступнікапераемніка Стэфана Баторыя, Л. І. Сапега ўзначаліў працу над трэцяй рэдакцыяй [[Статут ВКЛ, 1588|Статутам ВКЛ]], выдатнага помніка юрыдычнай думкі, які быў надрукаваны ў 1588 за ўласны кошт Л. І. Сапегі з напісанымі да яго двумадзвюма прадмовамі: адна — зварот да Жыгімонта Вазы, другая — зварот да грамадзян ВКЛ. Аўтарытэт Л. І. Сапегі ў ВКЛ быў вялікі, таму, нягледзячы на разыходжанні поглядаў на палітыку, Жыгімонт Ваза ў 1589 назначыў яго [[канцлер літоўскі|канцлерам ВКЛ]], гэтуюгэту пасаду Л. І. Сапега займаў на працягу 34 гадоў. У 1621 стаў таксама і [[ваявода віленскі|ваяводам віленскім]], а з 1625 адначасова і [[вялікі гетман літоўскі|вялікім гетманам літоўскім]].▼
▲Нарадзіўся ў магнацкай сям'і, якая мела ўплывовыя сваяцкія сувязі, валодала багатымі маёнткамі, што давала магчымасць зрабіць бліскучую кар'еру. [[Род Сапегаў]] быў праваслаўным, але Л. І. Сапегу ў 7-гадовым узросце аддалі вучыцца ў [[Нясвіжская пратэстанцкая школа|Нясвіжскую пратэстанцкую школу]], дзе выкладалі запрошаныя ўладальнікам [[Нясвіж]]а [[Мікалай Радзівіл Чорны|Мікалаем Радзівілам Чорным]] вядомыя тагачасныя дзеячы навукі і культуры. Л. І. Сапега авалодаў польскай, нямецкай, лацінскай, грэчаскай мовамі і быў падрыхтаваны да засваення тагачаснага універсітэцкага курса. У 13-гадовым узросце ён паехаў у [[Лейпцыгскі ўніверсітэт]], дзе некалькі гадоў вывучаў гісторыю рымскага і царкоўнага права, знаёміцца з мастацтвам [[Рэнесанс]]у. Пасля вяртання ў ВКЛ Л. І. Сапегу па хадайніцтве [[Мікалай Радзівіл Руды|Мікалая Радзівіла Рудога]] прымаюць на службу да двара караля польскага і вял. кн. літоўскага [[Стэфан Баторый|Стэфана Баторыя]], які быў уражаны эрудыцыяй і ведамі юнака.
 
▲У 1580, ва ўзросце 23 гадоў, Л. І. Сапега атрымаў пасаду [[сакратар гаспадарскі|сакратара гаспадарскага]], а ў 1581 [[пісар гаспадарскі|пісара гаспадарскага]] ў [[Канцылярыя ВКЛ|Канцылярыі ВКЛ]]. У гэтым жа годзе ён выступіў асноўным арганізатарам стварэння [[Трыбунал ВКЛ|Трыбунала ВКЛ]] — вышэйшага апеляцыйнага суда краіны. Са згоды [[Жыгімонт Ваза|Жыгімонта Вазы]], наступніка Стэфана Баторыя, Л. І. Сапега ўзначаліў працу над трэцяй рэдакцыяй [[Статут ВКЛ, 1588|Статутам ВКЛ]], выдатнага помніка юрыдычнай думкі, які быў надрукаваны ў 1588 за ўласны кошт Л. І. Сапегі з напісанымі да яго двума прадмовамі: адна — зварот да Жыгімонта Вазы, другая — зварот да грамадзян ВКЛ. Аўтарытэт Л. І. Сапегі ў ВКЛ быў вялікі, таму, нягледзячы на разыходжанні поглядаў на палітыку, Жыгімонт Ваза ў 1589 назначыў яго [[канцлер літоўскі|канцлерам ВКЛ]], гэтую пасаду Л. І. Сапега займаў на працягу 34 гадоў. У 1621 стаў таксама і [[ваявода віленскі|ваяводам віленскім]], а з 1625 адначасова і [[вялікі гетман літоўскі|вялікім гетманам літоўскім]].
 
Да бацькоўскай і мацярынскай спадчыны Леў далучыў Ласосін, Ружану і Зельву на Слонімшчыне, Асвею і Бешанковічы на Полаччыне, Бялынічы, Цяцерын і Круглае ў Аршанскім павеце, частку ўладанняў князёў Лукомскіх, Здзяцель (Дзятлава) на Новагародчыне, Чарнобыль на Кіеўшыне і шмат больш дробных уладанняў. Ён жа выкупіў Іказнь і Друю ў нашчадкаў кодзенскай галіны роду Сапегаў. У яго ўладанні знаходзіліся і вялізныя дзяржаўныя маёнткі (староствы): Слонім, Свіслач, Магілёў, Куранец, Маркава, Мядзел і інш. Багацці Льва Сапегі дазвалялі яму нават фінансаваць вайну са Швецыяй за Інфлянты. Ён жа быў і адным з натхняльнікаў паходу на Маскву ў час г.зв. Рускай смуты пачатку 17 ст.
 
[[Выява:St. Michael's Vilnius.jpg|thumb|Віленскі касцёл Міхаіл Арханёла]]
Л. І. Сапега падтрымліваў ідэю [[Берасцейская унія|царкоўнай ўнііуніі ў ВКЛ]] (1596), бо лічыў, што рэлігійнае адзінства спрыяла б умацаванню дзяржавы і пазбавіла б яе ад многіх унутраных канфліктаў. Разам з тым Сапега быў катэгарычным праціўнікам гвалту як сродка ўмацавання веры. Сам перайшоў з праваслаўя ў кальвінізм, а ў 1588 прыняў каталіцтва, быў адным з прыхільнікаў караля Жыгімонта Вазы, пры якім асабліва ўзмацнілася Контррэфармацыя. На яго час прыпаў перыяд цяжкіх ваенных канфліктаў на паўночна-заходніх, усходніх і паўднёвых рубяжах Рэчы Паспалітай. Ён неаднаразова ўдзельнічаў у баявых дзеяннях (у т.л. [[Лівонская вайна|Лівонскай вайне]]), ахвяраваў сваю маёмасць на ўтрыманне арміі ВКЛ — сабраны на яго сродкі [[гусары|гусарскі]] полк удзельнічаў у бітве пад Вялікімі Лукамі і пры аблозе Пскова. Узначальваў пасольства ВКЛ па працягу дзеяння [[Ям-Запольскі мір|Ям-Запольскага міру]] (1582), заключыў мірныя дагаворы з [[Фёдар Іаанавіч|Фёдарам Іаанавічам]] і [[Барыс Гадуноў|Барысам Гадуновым]] (1600). Праславіўся Л. І. Сапега і як мецэнат, на свае сродкі ён будаваў касцёлы (у т.л. [[Віленскі касцёл Міхаіла]], дзе пасля быў пахаваны), уніяцкія і праваслаўныя цэрквы, адкрываў школы, шпіталі, прытулкі. У сваіх маёнтках ён сабраў каля 3 тыс. кніг. Апекаваў над мастакамі і літаратарамі. Паклаў пачатак ружанскаму архіву, а на схіле гадоў займаўся ўпарадкаваннем [[Метрыка ВКЛ|Метрыкі ВКЛ]].
 
== Гл. таксама ==
Радок 55 ⟶ 54:
{{Ваяводы віленскія}}
{{пісары літоўскія}}
 
{{DEFAULTSORT:Сапега Леў Іванавіч}}▼
[[Катэгорыя:Род Сапегаў|Леў Іванавіч]]▼
[[Катэгорыя:Пісары гаспадарскія]]▼
[[Катэгорыя:Ваяводы віленскія]]▼
[[Катэгорыя:Падканцлеры літоўскія]]▼
[[Катэгорыя:Вялікія гетманы літоўскія]]▼
[[Катэгорыя:Вялікія канцлеры літоўскія]]▼
 
{{Normdaten
Радок 73 ⟶ 64:
|WP=
}}
 
▲{{DEFAULTSORT:Сапега Леў Іванавіч}}
[[Катэгорыя:Асобы]]
▲[[Катэгорыя:Род Сапегаў|Леў Іванавіч]]
▲[[Катэгорыя:Пісары гаспадарскія]]
▲[[Катэгорыя:Ваяводы віленскія]]
▲[[Катэгорыя:Падканцлеры літоўскія]]
▲[[Катэгорыя:Вялікія гетманы літоўскія]]
▲[[Катэгорыя:Вялікія канцлеры літоўскія]]
Узята з "https://be.wikipedia.org/wiki/Леў_Сапега"