Кліфард Шал: Розніца паміж версіямі

'''Кліфард Гленвуд Шал''' ({{lang-en|Clifford Glenwood Shull}}, {{ДН|23|9|1915}}, [[{{МН|Пітсбург]]||}}, [[штат Пенсільванія]], [[ЗША]] -— {{ДС|31|3|2001}}, Медфард, Масачусетс, ЗША) — амерыканскі [[фізік]], лаўрэат [[Нобелеўская прэмія па фізіцы|Нобелеўскай прэміі па фізіцы]] (1994) (сумесна з [[Бертрам Брокхаўз|Бертрамам Брокхаўзам]]) «за стварэнне метаду нейтроннай дыфракцыі».

Кліфард Шал нарадзіўся ў сям'і Дэвіда і Дэйзі Шал ўу раёне Пітсбурга пад назвай Гленвуд (у гонар якога атрымаў сваё другое імя), у штаце Пенсільванія. Цікавасць да фізікі Шал праявіў на апошнім годзе навучання ў школе Шэнлі, дзе ён праходзіў курс фізікі ў Поля Дзюсарта. Пасля школы Шал паступіў у Тэхналагічны інстытут Карнегі, цяпер - Універсітэт Карнегі - Мелан, дзе слухаў лекцыі па фізіцы Гары Хаўэра, дэкана фізічнага факультэта, якія аказалі на яго моцнае ўражанне і яшчэ больш пераканалі ў выбары далейшай прафесіі.

У студзеня 1934 года нечакана памірае бацька Шала, што прыводзіць да крызісу ў сям'і. Старэйшы брат Кліфарда Перы Леа, нядаўна скончыў школу па мастацкай спецыяльнасці, вымушаны адмовіцца ад ідэі далейшага навучання і заняцца бацькавым бізнэсамбізнесам. Гэта працягвалася да канца навучання Кліфарда ў інстытуце ў 1937 годзе. Пасля навучання Шал атрымлівае запрашэнне далучыцца да адной з даследчых груп на факультэце фізікі ў [[Нью-Ёркскі ўніверсітэт|Нью-Ёркскім універсітэце]], якая займаецца праблемамі ядзернай фізікі. Кіраўнікамі групы былі Фрэнк Маерс і Роберт Хантун, якія на той момант працавалі над стварэннем генератара Кокрафт-Уолтана для паскарэння дэйтронаў магутнасцю 200 кэВ. Шал удзельнічаў у першых выпрабаваннях створанага паскаральніка (вопыты ў галіне DD-рэакцый).

У ліпені таго ж года Шал пераязджае з сям'ёй у Бікан, Нью-Ёрк, дзе да 1946 года працуе ў даследчай лабараторыі «Тэхаскай кампаніі». Там ён займаецца вывучэннем мікраструктуры каталізатараў з выкарыстаннем газавай адсорбцыі, дыфракцыі рэнтгенаўскага выпраменьвання і рассейвання. З уступленнем ЗША уў Другую сусветную вайну ў снежні 1941 года гэтая галіна даследаванняў набыла асабліва важнае значэнне, бо атрыманыя ў лабараторыі каталізатары выкарыстоўваліся пры вырабе высокапрадукцыйнага авіяцыйнага паліва. У гэты ж час Шал пачынае цікавіцца Манхэтанскім праектам, у які былі ўцягнутыяўцягнуты шматлікія буйныя вучоныя-фізікі таго часу. Яго пераходу туды перашкаджае кіраўніцтва Тэхаскай кампаніі і Шал вымушаны заставацца ў Бікане да канца вайны.

Пасля заканчэння вайны Шал аднаўляе свае спробы па далучэнні да Манхэтанскага праекта і на гэты раз удала. У чэрвені 1946 года ён разам з сям'ёй пераязджае ў Тэнесі для працы ў Нацыянальнай лабараторыі Оўк-Рыдж. У Оўк-Рыджы Шал працуе разам з Эрнестам Воланам, яны сканструявалі элементарны двухвосевы спектрометр для атрымання нейтронных дыфракцыйных карцін крышталяўкрышталёў і іншых матэрыялаў. За даследаванні ў галіне нейтроннай дыфракцыі, якія праводзіліся ў гэтай лабараторыі, Шал у 1994 годзе атрымае Нобелеўскую прэмію па фізіцы. Волану падзяліць гэтуюгэту прэмію з Шалам і [[Бертрам Брокхаўз|Брокхаўзам]] перашкодзіць яго смерць у 1984 годзе.

У Оўк-Рыджскай лабараторыі Шал працуе да 1955 года, пасля чаго пераходзіць у [[Масачусецкі тэхналагічны інстытут]]. Там ён займаецца навучаннем студэнтаў на даследчым рэактары MITR-I. На аснове дадзеных аб нейтроннай радыяцыі, якія атрымлівалі на гэтым рэактары, група Шала праводзіла даследаванні ў розных галінах, уключаючы намагнічанасць ўу крышталях, тэхналогію атрымання палярызаванага выпраменьвання, дынамічнае рассейванне уў ідэальных крышталях, інтэрфераметрыі і фундаментальныя ўласцівасці нейтрона.