Крымская вайна: Розніца паміж версіямі

Т.5 : Грузия в XIX веке / [Ред.: М. Гаприндашвили, О. Жорданиа] - , 1990 - 614с. : ил. - - Библиогр. в подстроч. примеч. - ISBN 5-520-00499-4 : [4л.], 18500экз. [MFN: 2513]

|заўвага = Па выніках [[франка-пруская вайна 1870—1871|франка-прускай вайны]] 1870—1871 гадоў, умовы [[Парыжскі мір, 1856|Парыжскага мірнага дагавора]] [[1856]] года былі перагледжаны і навігацыя расійскага ваенна-марскога флотафлоту па [[Чорнае мора|Чорным моры]] была адноўлена.

'''Крымская вайна 1853—1856''', таксама ''Усходняя вайна'' — вайна паміж [[Расійская імперыя|Расійскай імперыяй]] і кааліцыяй ўу складзе [[Брытанская імперыя|Брытанскай]], [[Францыя|Французскай]], [[Асманская імперыя|Асманскай]] імперый і СардынскагаСардзінскага каралеўства. Баявыя дзеянні разварочваліся на [[Каўказ]]е, ў Дунайскіх княствах, на [[Балтыйскае мора|Балтыйскім]], [[Чорнае мора|Чорным]], [[Белае мора|Белым]], [[Баранцава мора|Баранцавым]] морах, а таксама на [[Паўвостраў Камчатка|Камчатцы]]. Найбольшага напружання яны дасягнулі ў [[Крым]]у.

Да сярэдзіны XIX стагоддзя Асманская імперыя знаходзілася ў стане заняпаду, і толькі прамая ваенная дапамога Расіі, Англіі, Францыі і [[Аўстрыйская імперыя|Аўстрыі]] дазволіла султану двойчы прадухіліць захоп Канстанцінопаля мяцежным васалам Мухамедам Алі Егіпецкім. Акрамя таго, працягвалася барацьба праваслаўных народаў за вызваленне ад асманскага ярма. Гэтыя чыннікі прывялі да з'яўлення уў рускага імператара [[Мікалай I, імператар расійскі|Мікалая I]] на пачатку 1850-х гадоў думак пра аддзяленне балканскіх уладанняў Асманскай імперыі, населеных праваслаўнымі народамі чаму працівіліся Вялікабрытанія і Аўстрыя. Вялікабрытанія, акрамя таго, імкнулася да выцяснення Расіі з чарнаморскага ўзбярэжжа Каўказа і з Закаўказзя. Імператар Францыі [[Напалеон III]], хоць і не падзяляў планаў ангельцаўанглічанін па аслабленні Расіі, лічачы іх празмернымі, падтрымаў вайну з Расіяй як рэванш за 1812 год і як сродак умацавання асабістай ўладыулады.

ЎУ ходзе дыпламатычнага канфлікту з Францыяй па пытанні кантролю над царквой Раства Хрыстова ў [[Горад Віфлеем|Віфлееме]], Расія з мэтай аказання ціску на Турцыю акупавала Малдавію і Валахію, якія знаходзіліся пад пратэктаратам Расіі па ўмовах Адрыянопальскага мірнага дагавора. Адмова рускага імператара Мікалая I вывесці войскі прывёў да аб'яўлення 4 (16) кастрычніка 1853 года Турцыяй, а за ёй Вялікабрытаніяй і Францыяй, вайны Расіі

ЎУ ходзе пачаўшыхся баявых дзеянняў саюзнікам атрымалася, выкарыстоўваючы тэхнічнае адставаннє рускіх войскаў і нерашучасць рускага камандавання, сканцэнтраваць колькасна і якасна пераўзыходзячыя сілы арміі і флоту на Чорным моры, што дазволіла ім зрабіць паспяховую высадку ў Крыме дэсантнага корпуса, нанесці расійскай арміі шэраг параз і пасля гадавой аблогі захапіць паўднёвую частку Севастопаля — галоўнай базы рускага Чарнаморскага флоту. Севастопальская бухта, месца дыслакацыі расійскага флоту, засталася пад кантролем Расіі. На Каўказскім фронце рускім войскам атрымалася нанесці рад паражэнняў турэцкай арміі і захапіць Карс. Аднак пагроза далучэння да вайны Аўстрыі і Прусіі вымусіла рускіх прыняць навязаныя саюзнікамі умовыўмовы міру. Падпісаны ў 1856 годзе прыніжальны Парыжскі мірны дагавор запатрабаваў ад Расіі вярнуць Асманскай імперыі ўсё захопленае ў паўднёвай [[Бесарабія|Бесарабіі]], у вусці ракі [[Рака Дунай|Дунай]] і на Каўказе; імперыі забаранялася мець баявой флот ўу Чорным моры, абвешчаным нейтральнымі водамі; Расія спыняла ваеннае будаўніцтва на Балтыйскім моры, і многае іншае.

* [http://britishbattles.com/crimean-war/alma.htm Апісанне і карты бітваўбітв Крымскай вайны] {{ref-en}}