Кацярына II: Розніца паміж версіямі

| пасада = [[Спіс імператараў Расіі|Імператрыца Усерасійская]]

| імя = Кацярына II

| выява = Rokotov Portrait Catherine II.jpg

| шырыня = 300px

| перыядпачатак = 28 чэрвеня ([[9 ліпеня]]) [[1762]]

| каранацыя = 22 верасня ([[3 кастрычніка]]) [[1762]]

| перыядканец = 6 ([[17 лістапада]]) [[1796]]

| папярэднік = [[Пётр III]]

| пераемнік = [[Павел I]]

| пасада_2 = [[Спіс мужоў і жонак расійскіх кіраўнікоў|Імператрыца-кансорт Усерасійская]]

| сцяг_2 = Flag of Russia.svg

| сцяг2_2 =

| перыядпачатак_2 = 25 снежня 1761 ([[5 студзеня]] [[1762]])

| перыядканец_2 = 28 чэрвеня ([[9 ліпеня]]) [[1762]]

| папярэднік_2 = [[Кацярына I]]

| пераемнік_2 = [[Марыя Фёдараўна, жонка Паўла I|Марыя Фёдараўна]]

У той жа момант, з пункту гледжання беларускай гістарыяграфіі, Кацярына ІІ вядомая як цэнтравая асоба ў фізічным і культурным [[генацыд]]зе беларускага народа, адна з заснавальніц шавінісцкай канцэпцыі [[заходнерусізм]]у.{{крыніца?}}

== ЖыццеЖыццё да прыходу да ўлады ==

У [[1767]] годзе Кацярына сазвала камісію з 572 дэпутатаў з розных саслоўяў Расіі (акрамя прыгонных сялян і духавенства), якія павінны былі выпрацаватьвыпрацаваць асновы новага дзяржаўнага заканадаўства — [[Улажэнне|Улажэння]] (таму камісія звалася Уложанай). Імператрыца звярнулася да дэпутатаў з «Наказам», ідэі якога былі заснаваны на працах перадавых еўрапейскіх мысліцеляў. Але дэпутаты аказаліся не гатовыя да заканатворчай дзейнасці — ніякага заканадаўства выпрацавана не было, і ў [[1769]] годзе камісія была распушчана.

Кацярына вызначалася паказною набожнасцю, лічыла сябе галавою і абаронцам Рускай праваслаўнай царквы і ўмела выкарыстоўвала рэлігію ў сваіх палітычных інтарэсах. Але вера яе, як лічаць некаторыя гісторыкі, не была глыбокай. У духу часу яна прапаведвалапрапаведавала верацярпімасць. Пры ейёй былі спынены ганенні на старавераў, будаваліся каталіцкія і пратэстанцкія цэрквы, мячэці, але па-ранейшаму пераход з праваслаўя ў іншую веру строга караўся.

Кацярына была праціўнікам прыгоннага права, лічучылічыла яго антыгуманным і процілеглым прыродзе чалавека. У яе паперах было знойдзена нямала доказаў гэтаму, а таксама планы для яго ліквідацыі. Але зрабіць штосьці ў гэтым напрамку яна не адважвалася, таму што гэта магло прывесці да дваранскага бунту і перавароту. Разам з тым, Кацярына была ўпэўнена ў духоўнай неразвітасці рускіх сялян і таму ў небяспецы даванні ім свабоды, лічыўшы, што жыццежыццё сялян у клапатлівых памешчыкаў даволі шчаслівая.

Важным накіраваннем палітыкі імператрыцы стала паступовая адмена асобных форм праўлення на ўскраінах; у [[1764]] годзе ў [[Правабярэжная Украіна|ПравабярэнайПравабярэжнай Украіне]] была адменена ўлада гетмана, у [[1775]] годзе на [[Дон]] было распаўсюджана агульнарасійскае заканадаўства, з [[1781]] года [[Маларасія]]й сталі кіраваць па агульнаму ўзору. Вольнасці казацтва абмяжоўваліся: [[Запарожская Сеч]] была ліквідавана, казакам было прапанавана перасяліцца на [[Кубань]], а [[Волжскае Казацкае Войска|Волжскаму Казацкаму Войску]] — на [[Церак]].

Найбольш небяспечным быў прыгнёт [[яіцкія казакі|яіцкіх казакаўказакоў]] (увядзенне выключнага права дзяржавы на лоўлю рыбы, здабычу солі, продаж віна, збіранне мытнай пошліны). Нездаволенасць казакаўказакоў прывяла да некалькіх паўстанняў [[1771]]—[[1772]] гадоў, паслужыла асновай для [[паўстанне Пугачова|паўстання Пyгачова]].

У [[1785]] годзе Кацярына выдала даравальныя граматы дваранству і гарадам. Гэта былі дакументы, якія абумоўлівалі выключнае права на валоданне землямі і сялянамі, на арганізацыю дваранскіх суполак у губерніяхгубернях і паветах з выбарнымі прадстаўнікамі дваранства. Яны былі вызвалены ад катаванняў і цялесных караў. «Граматы на права і выгады гарадам Расійскай імперыі» абумоўлівала права розных катэгорый гараджан, парадак кіравання і самакіравання ў гарадах.

Уступіўшы на прастол, яна разарвала саюзны дагавор з [[Каралеўства Прусія|Прусіяй]], заключаны яшчэ [[Петр III, імператар расійскі|Пятром III]]. Дзякуючы яе намаганням, у [[Курляндыя|Курляндыі]] быў адноўлены Бірон Э.  І. Бірон. У [[1763]] годзе, пры дапамозе Прусіі, Расія дабілася выбрання на трон [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] свайго стаўленнікастаўленіка Станіслава Панятоўскага. Гэта прывяло да ахаладжэння адносін з [[Аўстрыя]]й, якая, асцерагаючыся празмернага ўзмацнення Расіі, пачала падбухторваць Турцыю на вайну з Расіяй, што прывяло да [[Руска-Турэцкаятурэцкая вайна, 1768-1774|Рускаруска-Турэцкайтурэцкай вайны 1768—1774 гадоў]]. Гэтая вайна была даволі паспяховай для Расіі але цяжкія ўнутрыпалітычныя абставіны прымусілі Расію шукаць міру. А дляДля гэтага неабходна было аднавіць адносіны з Аўстрыяй. Трэба было шукаць кампраміс. І кампраміс быў знойдзены: у 1772 годзе адбыўся [[першы падзел Рэчы Паспалітай]] паміж трыма краінамі: Расіяй, Аўстрыяй і Прусіяй. Пазней Расія падпісала з Турцыяй [[Кучук-Кайнарджыйскі мір]], які забяспечваў Расіі выгадную для яе незалежнацьнезалежнасць [[Крым]]ау ад Турцыі.

У наступныя годыгады ішло ўмацаванне рускіх пазіцый у Крыму і на Каўказе. У [[1782]] годзе Крым быў уключаны ў склад Расійскай імперыі. У [[1783]] годзе быў падпісаны [[Георгіеўскі трактат]] з Картлі-Кахецінскім царом Іракліем II, які забяспечваў прысутнасць войскаў у Грузіі, у далейшым яе далучэнне да Расіі.

У другой палове 1770-ых сфарміравалася новая знешнепалітычная дактрына рускага ўрада — [[Грэчаскі праект]]. Яе асноўная мэта — аднавіць [[Візантыйская імперыя|Візантыйскую імперыю]] з сталіцай у [[Канстанцінопаль|Канстанцінопалі]]. У [[1779]] годзе Расія значна ўзмацніла свой аўтарытэт, удзельнічаяудзельнічала ўяк якасціпасрэднік пасрэдніка ўу [[Цешанскі кангрэс|Цешанскім кангрэсе]].

У [[1787]] годзе Кацярына, суправаджаемая дваром, замежнымі дыпламатамі, аўстрыйскім імператарам і польскім каралемкаралём здзейсніла паездку ў Крым, якая стала дэманстрацыяй рускай ваеннай моцы. У хуткім часе пачалася новая вайна з Турцыяй (Расія ўжо была ў кааліцыі з Аўстрыяй). Амаль адначасова пачалася вайна з [[Швецыя]]й ([[1788]]—[[1790]]), якая спрабаласпрабавала ўзяць рэванш за паражэнне ў [[Паўночная вайна|Паўночнай вайне]]. Расія паспяхова адолела абедзве краіны. Вайна з Турцыяй скончылася ў [[1791]] годзе. У [[1792]] быў падпісаны [[Яскі мір]], замацаваўшы ўплыў Расіі ў [[Бесарабія|Бесарабіі]] і [[Закаўказзе|Закаўказзі]]. У [[1793]] годзе адбыўся [[другі падзел Рэчы Паспалітай]], а ў 1795 — [[Трэці падзел Рэчы Паспалітай|трэці]], які канчаткова скончыў з гэтай краінай.

На тэрыторыях, якія ў выніку акупацыі апынуліся пры Кацярыне ІІ у складзе Расійскай імперыі, палітыка імператрыцы была вельмі жорсткай і накіраванай на падаўленне ўсялякага супраціву і нацыянальна-вызваленчых ідэй мясцовых жыхароў{{крыніца?}}. Менавіта гэтая{{крыніца?}} палітыка стварыла перадумовы для таго, каб у будучынібудучым [[Уладзімір Ільіч Ленін|Ленін]] назваў РІРасійскую ”турмойІмперыю народаў”«турмой народаў».